Freyr - 15.01.1971, Qupperneq 7

KVILLAR I NAUTPENINGI
vegna gerðar fóðursins
IEftirfarandi grein, eftir P. M. RIIS, dr. med.
vet., dósent við dýralæknadeild Búnaðar- a
háskólans í Kaupmannahöfn, er hér að W
nokkru þýdd og: að nokkru endursögð eftir U
grein höfundarins í Ugeskrift for agronomer í)
nr. 19, 1970. V
Má telja eðlilegt og sjálfsagt að þetta efni Vi
komi á vettvang af því, að þessi harðindaár V
hjá okkur hefur kraftfóður og annað fóður, v
sem illa er fallið til jórturs, verið notað í X
stærra mæli en venjulega og af því orðið Á
nokkur vandkvæði vegna þess, að fólk var X
ekki vant notkun slíks fóðurs nema í litlum 'j
mæli. Hérlendis hafa hlotizt veikindi og jjj
dauðsföll í húfé þess vegna. Ritstj. U
Nautpeningur telzt til þess hóps í dýra-
ríkinu, sem hefur þannig byggð melting-
arfæri, að hann getur notfært sér fóður
þeirra tegunda, sem aðrar skepnur geta
naumast eða ekki nærzt af. Fyrir jórtur-
dýrin er þetta kostur að vissu leyti, en
við það loða einnig vissir ókostir. Líf og
heilsa ásamt afurðahæfni jórturdýra er
ævinlega háð því, að meltingarfæri þeirra
hafi gróffóður að vinna með, að vissu
marki að minnsta kosti. Stundum kemur
það fyrir, að torvelt reynist að fullnægja
þeirri þörf enda þótt nægilegt magn nær-
ingarefna sé til umráða. Meltingarfæri
jórturdýra krefjast þess, að í þeim sé hæfi-
legt magn fóðurs, sem fyllir þau, og af
þeirri gerð, að lífeðliskröfum sé fullnægt.
Og þegar um ræðir jórturdýr er það svo,
að nokkur hluti fóðursins verður að vera
gróffóður, sem getur jórtrast enda þótt
miklar afurðir geri kröfu til þess, að nær-
ingargildi alls fóðursins sé miklu meira
en rúmast getur í meltingarfærunum af
gróðfóðri einu saman. Gróffóður er venju-
lega af þeirri gerð, að í því er mikið af
tréni og það krefst mikils rýmis, enda eru
meltingarfæri jórturdýrs við því búin og
til þess gerð að rúma mikið.
Eftir hverja fóðrun eykst smálífverugróð-
ur í vömb jórturdýrsins og starfsemi hans
getur valdið framleiðslu vissra óhollra
efna, ef of mikið er af auðleystum kol-
vetnum í fóðrinu.
Kraftfóðureitrun
Umrætt fyrirbæri getur orðið til þegar
svo ber við, að gerjun fóðursins í melting-
arveginum truflast. í vömbinni myndast
mjólkursýra ef allt er eðlilegt og síðan
reikular sýrur, þar eð vissar bakteríur
kljúfa mjólkursýru. Þá myndast m. a.
própionsýra. Yið öra mjólkursýrumyndun
lækkar sýrustigið í vömbinni og getur pH
orðið svo lágt þar, að starfsemi gerlana
lamist og própiónsýruframleiðslan stöðv-
ist. Getur þá svo farið, að eðlileg gerjun
trénisins stanzi af því að viðeigandi bakt-
eríur hafa ekki starfsskilyrði. Verða
mjólkursýrugerlar þá einráðir og mikil
sýrumyndun.
Ef sýrudeyfandi efni (stödpuder) skortir
er vandi á ferðum. Með munnvatninu
kemur eðlilega talsvert bíkarbónat með
fóðrinu í vömbina og temprar sýrustigið
meðan á gerjun stendur, en framleiðsla
munnvatns er að mestu háð sjálfvirkum
eiginleikum, framkölluðum af snertingu
fóðursins við frumuþekju munns, vélindis
og vélindiskepps. Þegar sýrumagnið vex
F R E Y R
33