Freyr - 15.01.1971, Side 9

í þeim er bólga. Vegna þessa losnar hornið
frá blöðunum, klaufirnar þorna, rifna og
aflagast. Þegar þetta gerist smátt og smátt
verða menn helzt varir mismyndana.
Nú er það svo, að aðrar ástæður geta
einnig valdið sárindum í klaufum. Þegar
þungar skepnur standa á hörðu gólfi getur
það valdið laminitis. Þegar svo ber við
er ráðið gegn vandanum að gera gólfið
mjúkt og hirða klaufirnar á viðeigandi
hátt.
Eiginlegur 1 a m i ni t i s (forfangenhed)
stafar af því, að viss amínefni, sérstaklega
histamín, myndast við gerjun í miklum
mæli í kepp og vömb skepnunnar þegar
hún hefur nærst af miklu magni auðgerj-
aðs fóðurs. Amínefnin myndast við starf
baktería, sem kljúfa prótein. Þegar hista-
mín berst inn í blóðið í verulegum mæli
þá víkka æðar, einkum hinar minni, þess-
ara áhrifa gætir sérstaklega í leðurhúð og
þá ekki sízt þar, sem verulegur þungi
hvílir á, svo sem er á klaufunum, og þar
safnast svo vökvi. En um leið og æðar
víkka yfirleitt minnkar mótstaðan og blóð-
þrýstingur lækkar.
Óeðlileg gerjun í umræddum hlutum melt-
ingarfæranna hefur því sérlegar og óheppi-
legar afleiðingar. Við hægfara og lang-
vinn fyrirbæri af þessu tagi getur svo far-
ið, að húðþekjurnar á innra borði líffær-
anna verði hornkenndar og valdi varan-
legum veilum.
Keratose
Hornkenndar myndanir í innra borði um-
ræddra líffæra eru gjarnan auðkenndar á
útlendum málum með heitinu keratose.1)
Hér skal ekki farið inn á byggingu vefj-
anna, sem klæða þessi líffæri innan né
hvað skeður við snertingu hinna ýmsu efna
fóðursins og svo hins, er gerist við hag-
ræðingu þess til notkunar og næringar.
Það er of flókið efni fyrir almenna les-
endur, sem gjarnan þurfa að vita skil á
afleiðingunum fyrst og fremst.
1) íslenzkt heiti mun ekki til.
Þegar jórturdýr er fóðrað með fínmöl-
uðu fóðri er hreyfing í kepp og vömb
minni en skyldi og um leið minnkar munn-
vatnsframleiðslan. Við það truflast eðlilegt
sýrustig og pH lækkar. Trénisgerjandi
gerlar starfa naumast eða ekki við sýru-
stig undir pH 5,5 enda mun það oftast
vera í kring um 6,0 í umræddum líffærum,
þegar fóðrað er með venjulegu gróffóðri.
Nú er það vitað, að hversdagslega er
enginn að mæla eða meta sýrustig í inn-
yflum skepna sinna eða í hugleiðingum
um hvort þar sé nægilegt magn trénis, svo
að það sé við hæfi jórturdýrs, til þess að
eðlilegt magn rokgjarnra sýra myndist.
Enginn getur heldur fylgst með því frá
degi til dags hvort klæðvefir á innra borði
líffæranna séu að verða hornkenndir.
Keratose í vömb verður því ekki greindur
fyrr en mikið kveður að honum svo að
auðkenni annmarkans verði uppgötvuð.
Ekki er heldur létt að gera sér grein
fyrir hvort hann myndast vegna of mik-
illar sýru eða af of litlu sliti húðþekjunnar.
Sumir ætla, að of lítil starfsemi og of
lítil hreyfing í kepp og vömb sé um að
kenna, þannig, að of lítið af grófu efni
strjúki um fellingar innra borðsins. Hitt
er þó líka sannað, að of lágt sýrustig á
þarna nokkra sök.
Með vaxandi hornmyndun vilja felling-
arnar loða saman og mynda samfellda sigg-
hnúða. Venjulegar fellingar eru mjúkar
og tevgianlegar. Ýmsir vísindamenn hafa
fengið sannanir þess, að hornkennt og sigg-
bykkt innra borð þessara líffæra veldur
því, að óeðli verður í allri starfsemi þeirra,
og skulu ekki rakin hér einstök fyrirbæri
þeirra staðreynda.
Gróft fóður er lengur á leiðinni í gegn
um meltingarfærin en það, sem malað er
og fínmalað. Þó er ekki almennt ætlað, að
nýting malaðs fóðurs þurfi að vera lakari
þess vegna, en athuganir í því efni hafa
yfirleitt verið gerðar um stutt skeið.
Hvernig það er þegar til lengdar lætur er
ekki vitað með vissu, og væri það verk-
F R E Y R
35