Freyr - 01.10.1973, Blaðsíða 22

Kýr meS ungkálf í Alaska. Ljósm.: Lars Áby.
sauðnautanna vegna, og líka að fóður
þeirra beri ekki með sér sníkjudýr þeirra
fyrrnefndu. Villt sauðnaut ættu helzt að
vera á svæðum, þar sem búpeningur geng-
ur ekki að ráði.
Á tilraunastöðvunum hefur orðið lítil-
lega vart við veikindi, sem stafa af lungna-
eða magaormum, en þau hafa alltaf horfið
eftir að venjulegum lyfjum og læknisað-
gerðum var beitt. Eitt sauðnaut í Vermont
ríki í Bandaríkjunum dó af haemonchosis.
Þess má og geta, hvað snertir Vermont,
að þar eru nautgripir nærri girðingu þeirri,
sem sauðnautin eru í, enda er mjólkur-
framleiðsla aðal landbúnaðaratvinnuvegur
í ríkinu. Alvarlegasti sjúkdómur frá
sníkjudýrum hefur verið Corynebacterium
pyogenes, sem fram kom í Alaska. Þetta
olli meinum í hausasárum nauta, og drap
nokkur þeirra. Nokkrir ungir kálfar dóu
úr nudd- eða legusárum á Alaska-búinu,
en þetta stafaði af óaðgæzlu umsjónar-
manns og hefur ekki komið fyrir aftur.
Actinomycosis, lýsir sér á sárum í munni
dýranna, sem koma af því að slímhúðin er
særð vegna þess að þau hafa étið refa-
skottsbrodda (foxtail, kemur stöku sinnum
fyrir). Þetta má þó auðveldlega lækna með
meðölum. Eitt tilfelli af mastitis kom ný-
lega fyrir á Alaska-búinu, en það fer batn-
andi vegna læknisaðgerða. Ein kýr dó ný-
lega við burð, en þetta er sjaldgæft og
nær aðeins 0.6%. Tvö naut drápust ekki
alls fyrir löngu vegna meiðsla, sem þau
fengu við að stangast, og þrjú ung dýr
hafa látizt eftir afhornun.
Eins og allir geta séð er rekstur tilrauna-
stöðva allmikið öðruvísi en verða mundi
rekstur sjálfstæðra sauðnautabúa. Hvernig
farið verður að á býlum, sem rekin eru á
sjálfstæðan hátt, hlýtur að fara að nokkru
eftir aðstæðum og umhverfi í hverju landi,
og á hverjum stað. Aðaláherzla hlýtur þó
að verða lögð á það, hvar sem er, að halda
niðri vinnukostnaði við búreksturinn. Hin-
ar mörgu vigtanir mundu leggjast niður
að miklu leyti, þó að það ætti að gera
einstaka sinnum. Fóðrun um vetrarmán-
uðina verður að minnka, eða leggjast af
með öllu, vegna kostnaðar. Á stöðinni í
Alaska er einn umsjónarmaður með hverj-
um 60 gripum; efalaust gæti hann séð um
fleiri, en þá þyrfti að fá aukahjálp á vorin
meðan burður og ullarsöfnun stendur yfir.
Af þessu leiddi, að það yrði minni snerting
á milli gripanna og sauðnauta bóndans,
heldur en nú tíðkast. En reynsla í Ver-
mont hefur sýnt, að þegar sauðnautin hafa
tamist, þá halda þau áfram að vera töm
og róleg þó að engin umgangist þau í
langan tíma. Á sumum búum væri senni-
lega eðlilegast að sauðnautin gengju laus
og færu þar sem þau vildu, ef um nóg
landrými væri að ræða. Á öðrum býlum
yrði að hafa þau í girðingum. Reynslan er
sú, að venjulegar gaddavírsgirðingar halda
gripunum vel. Villt sauðnaut eru, frá nátt-
úrunnar hendi, kyrrstæð og rása lítið. Þau
bera sig og ekki til eftir árstíðum eins og
margir villtir grasbítar gera, það er því
fullt eins heppilegt að hafa þau á ógirtu
landi eins og sauðfé.
Að lokum þetta: Það er til þess að gera
lítill munur á sauðnautabúskap og öðrum
kvikfjárbúskap. Allmikil reynsla er fyrir
hendi um sauðnautahald hjá INAR frá til-
raunahjörðum þeirra í Bandaríkjunum,
Kanada og Noregi. Ef til þess kemur að
sauðnaut verði flutt til íslands er það efa-
lítið að hægt verður að byggja á þessari
reynslu.
448
F R E Y R