Freyr - 01.10.1973, Blaðsíða 20

Kálfarnir nærast af móðurmjólk.
Ljósm.: Lars Áby.
unum, og í annan stað til þess að þau meiði
ekki hvort annað. Þó að sauðnaut séu að
jafnaði rólynd og þæg, þá vill það til, sér-
staklega um fengitímann, að nautin verða
skapill. En jafnvel góðlyndis slagur með
hornóttum haus getur verið hættulegur
þeim, sem fyrir honum verður. Horn sauð-
nautanna skaga mjög út og eru þar að
auki hvöss. Hyrndar skepnur geta því auð-
veldlega skaðað hvor aðra þegar þær ryðj-
ast að garða, eða þegar þær eru margar
saman í rétt. Þó er sá galli á þessu, að
afhornun veikir hauskúpuna að nokkru, og
þetta hefur leitt af sér dauða nokkurra
tarfa. Um fengitímann stangast bolarnir,
og nokkrir hornlausir tarfar hafa meiðst á
þann hátt, meinsemd komist í sárin, sem
hefur leitt til dauða. í öðrum tilfellum hafa
langvinnar og kostnaðarsamar læknisað-
gerðir komið til. Nýlega hefur sá siður
verið tekinn upp að láta hornin gróa eðli-
lega en saga aðeins af þeim hvössustu
broddana annað slagið. Þannig eru grip-
irnir síður hættulegir, en hauskúpan er
ekki skemmd. Ef þetta tekst vel sem líklegt
er, verður þetta ráð haft að staðaldri. Bar-
dagar nautanna um fengitímann voru sér-
legt vandamál í upphafi tilraunastöðvanna,
vegna þess að mjög fá naut voru þá gelt.
Þetta stafaði af því, að ekki var þá ljóst
hvaða nautkálfar kynnu að hafa beztu
undaneldishæfileikana. Á síðari árum, eftir
meiri reynslu, hefur það skilizt betur, eftir
hverju þarf að líta á vexti og fari naut-
kálfanna til þess að velja þá beztu til und-
aneldis. Þar af leiðandi er nú farið að
gelda um 90% nautkálfanna þegar þeir eru
níu til tíu mánaða gamlir. Geldingarnar
hafa lítil áhrif á stærð og þunga gripanna,
en gera þá mun þægilegri viðfangs um
fengitímann.
* * *
Sú hætta, sem sauðnautum kann að stafa
af veikindum, er þýðingarmikill þáttur ef
þau eiga að verða búfénaður í stórum stíl.
Yfirleitt er óhætt að segja, að sauðnaut
hafa litla náttúrlega mótstöðu gegn mörg-
um sjúkdómum nautgripa og sauðfjár.
Hinsvegar bregðast þau vel við flestum
sjúkdómsaðgerðum og læknislyfjum, sem
notuð eru gegn búfjárkvillum. Sú hætta,
að innflutningur dýra leiði af sér óviljandi
innflutning nýrra sníkjudýra, er atriði,
sem vel þarf að athuga því íslendingar
hafa slæma reynslu af þessu. Það er samt
lítil ástæða til þess að óttast, að þetta
mundi koma fyrir við innflutning sauð-
nauta til landsins. Náttúrleg heimkynni
sauðnautanna eru mjög harðbalaleg, og
það svo, að mörg sníkjudýr húsdýra geta
ekki þrifist þar. Tafla 2 sýnir sum af þeim
sníkjudýrum, sem fundist hafa í villtum
sauðnautum frá ýmsum löndum.
Það er eftirtektarvert, að grænlenzk
sauðnaut virðast hafa færri sníkjudýr en
önnur. Þetta kann þó að stafa af einhverju
leyti af því, að færri athuganir hafa verið
gerðar á þeim. Sníkjudýr sauðnautanna
mundu geta borizt til sauðfjár og naut-
gripa, en þessar húsdýrategundir hafa
sterka náttúrlega mótstöðu gegn þeim. Hið
þýðingarmesta atriði hér er það, að ekki
er vitað til að sauðnaut hafi haft neins-
konar ný sníkjudýr eða pestir, sem núver-
andi kvikfj árstofnar hafa ekki þegar komið
í snertingu við, og hafa þar af leiðandi
446
F R E Y R