Freyr - 01.06.1981, Page 16

þætti sem þarna hafa áhrif. Sjálf-
sagt er þannig að kynna sér afl-
nýtingu blásara við það afl og að-
stæður sem tiltækar eru áður en
gerð og snúningshraði nýs blásara
er valin.
Hinn þátturinn, þ. e. mótstaða,
sem mætir loftinu frá blásara á leið
þess upp úr heystæðu, skiptir þó ef
til vill meiru máli, en margt er hægt
að gera til að draga úr þeirri loft-
mótstöðu.
Loftmótstaða í súgþurrkunarkerf-
um
Mest er loftmótstaða yfirleitt á
mörkum kerfis og heys. Er það
vegna þess á hve litlum hluta af
heildargólffleti hlöðunnar loft og
hey mætast. Þessi flötur þarf helst
að vera 30% af heildargólffleti,
sem nær útilokað er að ná í venju-
legum ristakerfum. Vegna þessa
hafa margir bændur farið í að rífa
upp gömul ristakerfi og auka bil
milli borða, en þetta er bæði mikið
verk og auk þess verður oft erfitt
að ganga um kerfin. Til er betri
aðferð til að bæta þarna um. Er þá
gamla kerfið látið halda sér, en
þvert á ristaborð í kerfinu eru lögð
borð eða plankar á röð, myndast
þá hús meðfram plönkunum, þeg-
ar fyrsta heyið fellur yfir þá (þurrt
gróft hey best) og þar mætast þá
hey og loft á mun stærri fleti en í
rifum á ristinni. Best er að þessi
borð eða plankar séu stutt (mega
gjarnan vera gamalt spýtnarusl) og
er þá auðvelt að tína þá burt jafn-
óðum og gefið er í gólf. Gott er að
ætla 1 m í planka á hvern fermetra í
hlöðu, en mun minna magn kemur
þó að góðu gagni.
Við byggingu nýrra kerfa er nú
sjaldan höfð rist, heldur svo kallað
stokkakerfi þar sem loftstokkar
dreifa loftinu í stað ristar. Algengt
hefur verið að hafa aðalloftstokk
steyptan og niðurgrafinn, en miklu
ódýrara er að hafa bæði aðalstokk
og stokka út frá honum ofanáliggj-
andi og eins opna og unnt er.
Þjónar aðalstokkur þá jafnframt
sem loftdreifistokkur. Séu síðan
stokkarnir smíðaðir í smáum ein-
ingum er auðvelt að taka þá burt
jafnóðum og gefið er og er þá öll
umferð og not af hlöðugólfinu
greið. Sjálfsagt er þá fyrir sauð-
fjárbændur að smíða hluta af
stokkunum þannig að þeir séu
hentugir vorgarðar fyrir sauðfé um
leið og þeim er snúið við. Athug-
anir bæði hérlendis og erlendis
hafa sýnt að lofthraði gegnum
heystæðu hefur mikil áhrif á loft-
mótstöðu. Algengt er, að menn
tvískipta súgþurrkunarkerfi í
hlöðum og blása aðeins í annan
hluta hlöðunnar í einu. Mér virðist
þó að í flestum tilfellum megi
reikna með að a. m. k. 50% meira
loft fari í gegnum súgþurrkunina
hjá flestum bændum ef þeir blása í
bæði hólf í einu í stað annars hólfs.
Virðist því sjálfsagt í flestum til-
vikum að reyna að blása yfir stóran
hlöðuflöt í einu eftir að lágmarks-
heyþykkt (1,5—2m.) er náð, en
þannig fæst mest heildarþurrkun.
Þá er og mikilvægt að heyið nái
ekki að falla saman áður en það
þornar en slíkt getur hæglega gerst
á einni nóttu. Þekki ég mörg dæmi
þess frá eigin mælingum að hey
sem hefur hitnað nokkuð í, svo að
það hefur sigið verulega, hleypir
nær engu lofti gegnum stæðu,
þannig að segja má að súgþurrkun
í þeim hlöðuhluta eða hlöðu sé úr
leik á því sumri. Þetta er auðskilið,
ef skoðaðar eru töflur um vaxandi
mótstöðu í heystáli við aukinn
þunga (Handbók bænda 1976).
Unnt ætti að vera með góðu
súgþurrkunarkerfi og hæfilegu
loftmagni á fermetra og stöðugum
blæstri, rneðan hey er blautt, að
tryggja, að þrýstingur í súgþurrk-
unarkerfi liggi á bilinu 20—40 mm
vs. í nær fullri hlöðu. Algengt
virðist hins vegar við mælingar á
eldri súgþurrkunum hjá bændum
að finna þrýsting frá 60—100 mm
vs. Með tilvísun í töflu hér að
framan sést, að hér er ekki svo lítið
að vinna í að auka súgþurrkun í
raun.
Aðrir þættir
Þá eru enn ótalin nokkur atriði
sem geta skipt verulegu máli við
súgþurrkun.
Fyrir kemur að jöfnun í hlöðu er
ekki betri en það að helmingi
meira loftmagn kemur uppúr hey-
stæðu milli heyhauga en á þeim.
Ekki er nóg með að þetta dragi úr
nýtingu súgþurrkunar heldur
verða heyhaugar til þess að minna
sígur í hlöðum þannig að hlöðu-
pláss nýtist verr og erfiðara er að
ná heyinu að vetri.
Fyrir 30 árum man ég eftir að
reynt var að troða með veggjum
þegar hækka tók í hlöðum. Nú
virðist þessu hætt. Samkvæmt
mínum mælingum er þó full ástæða
til þessa í flestum hlöðum enn og í
nýjum stálgrindahlöðum er mikil
troðsla með veggjum raunar for-
senda þess að viðunandi nýting
verði á súgþurrkuninni.
Margir hafa þann sið að láta súg-
þurrkunarblásara ganga allan sól-
arhringinn meðan á annað borð er
blásið. Er það vissulega betra en
blása aðeins úr hita. Þó er rétt að
hafa í huga, að algengt er, að þegar
ekki er mjög blautt hey í hlöðu,
þornar heyið ekki frá kl. 10 að
kvöldi til kl. 8 að morgni.
Lokaorð
Hér að framan hefur verið drepið á
nokkur atriði sem bændur þurfa að
fylgjast með og kunna skil á hver
hjá sér.
Þótt víða séu þessi atriði í góðu
lagi er þó trú mín sú að annars
staðar megi fá mun meira út úr
þeim tækjum og því afli sem tiltækt
er á hverjum stað, en það er ein-
mitt í anda núverandi landbúnað-
arstefnu, að hver búi betur að sínu
og nýti alla þætti búskaparins sem
best.
416 — FREYR