Freyr - 01.06.1981, Síða 28

Eðvald B. Malmquist
yfirmatsmaður garðávaxta:
Ótrygg uppskera í kartöflurækt
Þrjú ár léleg — tvö ár góð spretta
Síðustu 5 ár eru mjög sérkennandi fyrir hinar miklu sveiflur
er geta orðið í íslenskri kartöfluræktun, hvað uppskerumagn
áhrærir annars végar, og nýtingu á markaði hins vegar. Ef
við tökum fyrst árin 1976 og 1977, þá var bæði þau ár afar
léleg uppskera og nýting vegna haustfrosta um uppskeru-
tímann var í lakara lagi og sums staðar svo, að mikið tjón
varð af.
Síðan bregður svo við haustið
1978, að uppskera varð með
langmesta móti, eða um þreföld
miðað við tvö árin á undan.
Kartöfluframleiðslan þá var yfir
10.000 tonn hjá þeim, er selja á
markað og 4-5000 tonn ræktuðu
einstaklingar víðsvegar á landinu,
bæði í þéttbýli sem hinum dreifðu
byggðum. En það munu vera yfir
15.000 aðilar sem stunda heimil-
isræktun, sumir með garðlönd allt
upp í 300-600 fermetra, en þó
langflestir með mun minna. En
kornið fyllir mælinn og hefur því
þessi gamla góða heimilisræktun
mikil áhrif á markaðssölu, einkum
þegar spretta er góð á öllu landinu,
eins og hún var s. 1. sumar.
Fjórða árið í þessum lauslega
samanburði verður þó hvað minn-
isstæðast. Það er kalda árið 1979.
Þá varð uppskerubrestur norðan-
lands, á Austurlandi og í Austur-
Skaftafellsýslu, sem kunnugt er.
Bændur í Rangárvalla- og Ár-
nessýslum urðu ennfremur fyrir
stóráföllum vegna óhagstæðs tíð-
arfars bæði yfir sprettutímann, en
þó ekki síður um uppskerutíma-
bilið, en þá olli frost víða stórtjóni.
Og að lokum er það síðasta ár,
1980, sem reynist mjög frábrugðið
að því leyti, að uppskera var svo
óvenju góð um allt Iand, að annað
eins hefur varla komið fyrir áður.
Vissar sveitir og héruð hafa að vísu
stundum fengið 12-18 falda kart-
öfluuppskeru, en að allir lands-
hlutar, jafnt á annesjum sem inn til
dala fái jafn góða og mikla upp-
skeru sem s. 1. haust verður að
teljast hrein undantekning.
Alls mun kartöfluframleiðslan
hjá markaðsframleiðendum hafa
veriðum 11.500-12.000 tonnás.l.
hausti og nær 6000 tonn hjá
heimilisræktendum til sveita og í
þéttbýli. Alls hefur því kartöflu-
uppskeran orðið s. 1. haust um 2-
3000 tonnum umfram ársneyslu
landsmanna.
Síðastliðið haust skiptist kartöflu-
framleiðslan sem næst þannig eftir
sveitum og landshlutum:
í Rangárþingi eru ræktuð rúm-
lega 52% af heildar markaðsfram-
leiðslunni, og þar hefur Djúpár-
hreppurinn einn, þ. e. a. s. Þykkvi-
bær, í sinn hlut nær 50%. Villinga-
holtshreppur og aðrar sveitir í Ár-
nessýslu rækta 15%.
í Vestur-Skaftafellssýslu er
framleiðslan nær 2%. Þá hefur
kartöflurækt aukist mjög síðustu
ár í Austur-Skaftafellsýslu og var s.
1. haust rúmlega 5% af heildar
markaðsframleiðslu landsins.
Sveitir við Eyjafjörð hafa frem-
ur aukið við kartöfluræktun sína
og var hún þar yfir 25% s. 1. haust.
Á Austurlandi og Vesturlandi, að-
allega Snæfellsnesi, er nokkur
kartöflurækt, þegar vel árar eða
um 2% af heildar markaðsfram-
leiðslu landsins.
Það er mjög áberandi hve þeim
aðilum sem rækta kartöflur til sölu
hefur fækkað síðustu 10-12 árin,
og eru þeir nú aðeins um 400. Og
ef við tökum sem dæmi Djúpár-
hrepp, þá eru það innan við 45
heimili sem sjá um ræktun á 50-60
þúsund tunnum af markaðskart-
öflum, þegar spretta er sæmilega
hagstæð. Þetta eina sveitarfélag sér
með öðrum orðum markaðinum
fyrir um helmingi þess magns, er til
dreifingar kemur. Svo til öll fram-
leiðsla úr Þykkvabæ fer á markað í
Reykjavík ognágrenni. Þaðmáþví
ætla að aðeins fjórða hvert kg af
neyslukartöflum í Reykjavík komi
annars staðar frá en úr Þykkvabæ í
flestum árum.
Þegar á heildina er litið verður
manni á að íhuga, hvort hér sé um
heillavænlega þróun að ræða í
kartöflumálum okkar. Og það er
margt sem bendir til þess að svo sé
ekki, að athuguðu máli.
428 — FREYR