Freyr - 15.07.1986, Blaðsíða 10

Ný félagsmiðstöð öræfinga er í landi Hofs og heitir Hofgarður, þar er félagsheimili
sveitarinnar, skóli og heilsugœslusel.
1940. Áriö 1948 var byrjað að
flytja sláturafurðir með flugvélum
úr sveitinni og alveg samfellt frá
þeim tíma uns vegurinn opnaðist
vestur um Skeiðarársand.
Þessar flugsamgöngur, sem
stóðu í nokkra áratugi áður en
einangrun á landi var rofin, voru
mikið notaðar. Héðan flugu menn
oft beint *til Reykjavíkur og
þekktu þess vegna jafnvel betur til
þar en í næstu sveitum. Sveitin
hefur verið í símasambandi síðan
um 1930, og þá var rafmagn kom-
ið hér á flesta bæi frá
vatnsaflsrafstöðvum sem víða
voru settar upp á árunum 1922—
1929. Við höfðum hér í sveitinni
einn af þessum sjálfmenntuðu raf-
virkjum, Helga Arason á Fagur-
hólsmýri. Hann setti upp flestar
þessar rafstöðvar og smíðaði
sumar túrbínurnar. Hér kom
einnig við sögu Bjarni Runólfsson
í Hólmi og Skarphéðinn Gíslason
á Vagnsstöðum í Suðursveit. Síð-
an 1974 hefur sveitin tengst raf-
magnssamveitu með raflínu um
Breiðamerkursand. Fólki opnað-
ist því ekki neinn nýr heimur þeg-
ar vegurinn kom, en það varð
náttúrlega alveg bylting í sam-
gönguháttum og aðstöðu til að-
drátta. Auðvitað breyttist þá líka
margt, t. d. jukust samskipti við
fólk í sveitum hér til beggja átta.
Hvert er þjónustan sótt núna?
Við erum í Kaupfélagi Austur-
Skaftfellinga síðan í ársbyrjun
1965 og fluttum þangað verslunar-
viðskipti eftir að Fjallsá á
Breiðamerkursandi var brúuð árið
1962 og þar með fært flutningabíl-
um að Jökulsá beggja megin frá
og flutningaferja sett á ána, sem
var svo brúuð 1967. Áður vorum
við í Kaupfélagi Skaftfellinga í
Vík. Önnur þjónusta er líka sótt til
Hafnar í Hornafirði enda erum við
hluti af Austur-Skaftafellssýslu.
Þessi sveit á sér einstæða sögu á
ýmsa lund.
Það er talið að sveitin hafi verið
numin af konu sem Þorgerður hét.
Maður hennar hét Ásbjörn og dó í
hafi. Þau komu frá Noregi.
Hrollaugur var búinn að nema
land út að Kvíá, þ. e. mestan
hluta austursýslunnar. Svo teymir
Þorgerður kvígu sína frá þeim
landamörkum samkvæmt lögum
um landnám kvenna og að
Skeiðará og byggir í Sandfelli.
Afkomendur hennar dreifast hér
um sveitina. í Landnámu segir, að
kona skyldi eigi víðara nema land
en leiða mætti kvígu tvævetra vor-
langan dag sólsetra millum.
Sagnir eru um það, að hér hafi
verið mjög blómleg byggð á sögu-
öld og fram á Sturlungaöld. Þetta
var kallað Litlahérað og þá mun
byggð hafa verið miklu dreifðari
en nú er og náð hér fram á lág-
lendið og land þá betur gróið.
Svo varð byggðin fyrir því mikla
áfalli að það kom gos úr Öræfa-
jökli árið 1362 og lagði sveitina
gjörsamlega í eyði. Það er talið að
fyrst og fremst vikur og aska hafi
gert hana óbyggilega, en þegar
sveitin fór að byggjast aftur, þá
þróuðust þessi byggðarhverfi uppi
undir fjöllunum og hafa haldist
síðan.
Hvemig var samskiptum við
umhverfið hér austan og vestan
háttað áður fyrr?
Allt fram til ársins 1886 var Djúpi-
vogur næsti kaupstaður og helsti
verslunarstaður Öræfinga, og
þangað fluttu þeir á hestum afurð-
ir búa sinna sem aðallega var ull.
Stundum voru verslunarferðir
farnar vestur til Eyrarbakka. Pap-
ósverslun í Lóni hófst árið 1861 og
fluttist að Höfn 1897. Vík í Mýrdal
varð verslunarstaður einum ára-
tug fyrr en Höfn. Þannig smá-
styttust verslunarleiðir Öræfinga
sem áður lágu austur á Djúpavog
eða vestur til Eyrarbakka.
Svo gerðist það um 1916 að
Vestur-Skaftfellingar ákváðu að
kaupa skip, Skaftfelling, 60 tonna
bát, til að flytja vörur að söndun-
um, þar sem yrði skipað upp á
árabátum. Öræfingar fengu áhuga
á þessu og slógu sér í félag við
Vestur-Skaftfellinga um þessi
kaup. Um það leyti gengu Öræf-
ingar jafnframt í Kaupfélag með
Vestur-Skaftfellingum. Skipa-
kaupin tengdu þá saman. Skaft-
fellingur kom fyrst til Öræfa
sumarið 1918, þá lögðust að mestu
niður hinar löngu kaupstaðaferðir
á hestum.
Vörum var skipað upp og út í
Skaftfelling suður af Hnappa-
völlum. Reist var geymsluhús við
svokallaðan Salthöfða og vörurn-
ar fluttar á hestvögnum til og frá
uppskipunar- eða útskipunarstað.
Voru nytjar af Ingólfshöfða?
Já, Ingólfshöfðinn var talinn
forðabúr fátækra manna um alda-
raðir, þar var fugla- og eggjatekja.
Svo var sjór sóttur þaðan fyrr á
öldum og þá lágu menn þar við
sem og við fuglatekjuna.
í landi hvaða jarðar er
Ingólfshöfði?
562 Freyr