Freyr - 01.04.1987, Blaðsíða 16

vorin. Gætið ykkar á kjarn-
fóðurgjöf að vetrarlagi. Fé sem
steist inn á tún/grænfóður getur
einnig komist í hættu. Sterk fóðr-
un, þótt jöfn þyki, er ávallt vara-
söm. Eggjahvíturíkt og/eða orku-
ríkt fóður er varasamt. Sömuleiðis
að skepnan éti mikið í einu. í mínu
dýralæknisumdæmi er algengt að
bændur missi úr garnapest kindur
sem eru á gróffóðri eingöngu. Þó
svo að kjarnfóður sparist væntan-
lega við bætt gæði gróffóðurs er
betra að minnast þess að t.d. þurr-
hey sem ekki þarf nema 1,2 — 1,5
kg af í fóðureiningun, er býsna
kraftmikið fóður.
Fyrirbyggjandi aðgerðir.
Forðist allar snöggar fóð-
urbreytingar, sérstaklega þær sem
eru til hins betra (sjá kaflann hér á
undan). Minnumst þess að sauðfé
sem gefið er inni er yfirleitt hóp-
fóðrað. Þannig getur kind sem fær
meðalfóður nokkra daga fengið af
tilviljun kraftmeira fóður næstu
daga. Ekki síst er fóðurbætisát
breytilegt á milli daga. Auðveld-
ara er að halda jafnri fóðurbætis-
gjöf fyrir kýrnar. Á mestu hættu-
svæðum garnapestar er hugsanlegt
að fóðra sér dugmestu og vænstu
líflömbin til þess að passa að þau
fái hóflegt fóður.
Bólusetningar og
sermismeðhöndlun.
Ráðfærið ykkur við dýralækna
ykkar. Hafa ber í huga að nokkrir
dagar líða frá bólusetningu þar til
að mótefnamyndun eykst í skepn-
unni.
Einkenni.
Oftast líða nokkrir dagar frá því
sjúkdómurinn er leystur úr læð-
ingi, ef þannig má að orði komast,
þar til að fyrstu einkenni koma
fram. Eiturefnamyndunin á sér
aðallega stað í mjógörn, eins og
áður sagði, en ekki í vömb eða
vinstur.
Meðal fyrri einkenna veikinnar
má nefna átleysi, slappleika, sljó-
leika, þembu og stundum skitu.
Líkamshiti hækkar oft nokkuð til
að byrja með en lækkar síðan.
Vegna bjúgs í lungum er andar-
dráttur nokkuð ör og froða (e.t.v.
blóð einnig) sést oft um vitin þeg-
ar á veikina líður.
Meðal seinni einkenna má
nefna krampa, sprikl og tanna-
gnístur. Hausreigingur sést oft.
F>að dregur smám saman af kind-
inni og sjálfsagt er að stytta henni
aldur ef sýnt þykir að kindin muni
drepast. En mjög algengt er að
finna kindurnar dauðar þannig að
sjúkdómseinkenni fara þá fram
hjá mönnum.
Lækning.
Hingað til hafa garnapestartil-
felli reynst illlæknandi. Hafi mað-
ur grun um að kind sé veik af
garnapest er reynandi að gefa
stóran skammt af garnapestar-
sermi, fúkalyf og gefa e.t.v.
paraffínolíu eða aðra heppilega
olíu til þess að betur gangi niður af
kindinni. Varist fjölþykktarolíu,
hún er mjög varasöm.
Nái kindin sér aftur þá er um
leið erfitt að vita hvort það var
raunverulega garnapest að henni
því að nefnd meðhöndlun er
venjulega árangursrík við vægari
meltingartruflunum, bólgum í
meltingarvegi og jafnvel fleiri
sjúkdómum. Sjálfsagt er að reyna
meðhöndlun þar sem ekki er
auðvelt að vera viss um að garna-
pest, eða annað illlæknandi, sé að
ræða. Krufningseinkennin og
e.t.v. nánari athugun á rann-
sóknarstofu er nefnilega einasta
sönnunin fyrir því að um garna-
pest hafi verið að ræða. Sé talið að
kind hafi drepist þá þarf strax að
huga að öðrum kindum til þess að
reyna að koma í veg fyrir að fleiri
drepist. Minnka þarf fóðrun og
e.t.v. breyta samsetningu dálítið
þ.á m. auka innihald af tréni.
Reyna má fyrirbyggjandi sermis-
gjöf, t.d. í vænni kindur.
Hafa skal dýralækni með í
ráðum við val á meðhöndlun (ef
það er reynt), fyrirbyggjandi að-
gerðum og ekki síst krufningum til
þess að reyna að fá úr því skorið
hvert banameinið var.
Af gefnu tilefni skal tekið fram
að sé um fóðurbætisofát að ræða
ber strax að gera fyrirbyggjandi
ráðstafanir gegn því að skepnan
veikist og ber þá ekki aðeins að
hafa garnapest í huga heldur
einnig hina auknu sýrumyndun í
maga skepnunnar sem yfirleitt á
sér stað í kjölfarið á fóðurbætis-
ofáti. Þessi aukna sýrumyndun
getur hæglega dregið skepnuna til
dauða og ber strax að hafa sam-
band við dýralækni um meðhöndl-
un og taka ber þá fram hve langt
er um liðið síðan skepnan komst í
fóðurbætinn. Þetta gildir einnig
fyrir önnur húsdýr sem éta of
mikið af fóðurbæti í einu.
Krufningar.
Ég ætla aðeins að nefna nokkur
atriði varðandi krufningseinkenni
og krufningar. Mikilvægt er að
kryfja hræ áður en það hefur legið
of lengi vegna þess að rotnun
torveldar túlkun á líffærabreyting-
um og hræ af garnapestarskepnum
rotna fljótt (bráðapestar- og
lambablóðsóttarhræ einnig).
Gamapestarhræ eru fljót að
þembast upp. Ég reyni, ef unnt er,
að kryfja hræ af óbólusettum
skepnum nokkrum klst. eftir
dauðann en ef skepnan telst bólu-
sett læt ég hræið bíða lengur.
Stundum veit maður ekki hvenær
skepnan drapst en hægt er að
reyna að meta það hve rotnun er
langt gengin. Breytingar á hjarta
og nýrum eru oftast áberandi en ef
sýni em send á rannsóknarstofu
þarf helst að senda hausinn og allt
innan úr kindinni.
Nokkur orð um ónæmisaðgerðir.
Ég tel eðlilegt að bólusetja að
hausti gegn bráðapest, garnapest
og stífkrampa. Slíkt bóluefni þyrfti
að vera samsett (fjölvirkt) og vera
blandað hjálparefnum (adjuvans)
til þess að styrkja svörun líkamans
og láta ónæmið um leið endast
lengur.
264 FREYR