Freyr - 15.04.1990, Blaðsíða 22

Gœsarungar á beit á Vatnsenda í ágústlok 1989.
þeirra fór þá dag vaxandi, þeir
höfðu þá um tíma fengið varp-
köggla, andarunga- og seiðafóður.
Að sjálfvali vildu þeir helst seiða-
fóður. Ungarnir voru hressir og
kubbslegir, en náðu ekki jafn mikl-
um vaxtarhraða og árin áður á
varpkögglum og vaxtarfóðri líf- og
holdakjúklinga.
Þann 23. júlí var einn ungi með
áberandi „periósis", en hafði verið
lélegur um skeið. Hann var einn
vafrandi heima við á Vatnsenda
við og við fram eftir hausti.
Þann 1. ágúst voru ungarnir
fluttir vatnaleið út í Oddsstaðalón.
Að þessu sinni þurfti að reka þá á
undan sér á bátnum, því að þeir
höfðu ekki vanist á að elta mig á
láði og legi eins og fyrri árgangar
höfðu gert með eindæmum.
Um hádegi næsta dag var einn
ungi kominn aftur og öll hjörðin
nrætt síðdegis, þeir voru svangir og
þreyttir og hvíldu sig í stíu. Ég var
undrandi á að þeir skyldu leita til
mín strax aftur, þar sem ég hafði
allan tímann átt í baráttu um hylli
þeirra við kollurnar. En er í harð-
bakka sló, sáu þeir að það var öllu
betra að treysta á mig en kollurnar.
Ungarnir voru fóðraðir heima á
Vatnsenda næstu tvo daga, en voru
fluttir á bíl út að Oddsstaðalónum
5. ágúst og dvöldu þar úr því. Þeim
var gefið fóður á Oddsstöðum
reglulega með sjávarbeit til 27.
ágúst og fór vel að. Úr því var þeim
gefið öðru hvoru óreglulega til 11.
september, en þá mættu yfirleitt
ekki nema 6-8 í mat. Ungarnir
sýndu umkomuleysismerki fyrstu
daga eftir að fastri búsetu lauk á
Oddsstöðum og er svo að jafnaði
að merkja ef skyndileg breyting
verður á aðstæðuin. Að þessu sinni
voru ungarnir viðkvæmari fyrir
allri röskun í daglegri umgengni en
áður.
Þann 15. ágúst kom ungi nr. 592
heim að Vatnsenda. Hann var ekki
óhress, en einrænn og kærði sig
ekki um samneyti við heimafólk,
en kom í gjöf reglulega. Hann var
fluttur aftur til hinna unganna út í
Oddsstaðalón 22. ágúst, en var
mættur aftur á Vatnsenda 1. sept-
ember og lá þá upp við húsvegg,
þar sem ungarnir höfðu fengið að
sóla sig fyrstu daga uppeldis. Hann
mætti úr því í mat flesta daga þar til
ég kvaddi staðinn um miðjan sept-
ember.
Lyndiseinkunn unganna.
Að þessu sinni lærði ég ýmislegt
varðandi skapgerð og hegðun ung-
anna sem mér var þó raunar ljóst
frá fyrri árum, en trassaði að taka
tillit til að þessu sinni. Ungana
verður að temj a á fyrstu dögum, og
þeir verða að hafa einn aðila, sem
þeir geta treyst í einu og öllu og
hlýtt skilyrðislaust. Það verður því
að gefa sér tíma til að aga þá og
hæna, og dvelja með þeim fyrstu
dagana. Úr því er uppeldið vanda-
laust. Að þessu sinni komu fleiri
aðilar til fyrstu dagana, bæði menn
og kollur. Ungarnir fundu því eng-
an einn til að treysta á í einu og öllu
og vissu því ekki hver ætti að leiða
þá í tilverunni. Gæsarungarnir
voru ótuktarlegir við þá, og reyndu
að stelast í mat æðarunganna og
einnig kollurnar, ef ungunum var
gefið úti á bersvæði. Það þurfti því
að reka óboðna gesti frá matar-
trogunum og við það hvekktust
æðarungarnir.
Áður, þegar æðar- og gæsarung-
ar voru teknir samtímis í uppeldi,
voru engir sambúðarerfiðleikar.
Gæsarungar lærðu þá strax að æð-
arungarnir höfðu forgang að fóðri
og að gæsir áttu að éta gras. Æðar-
ungarnir ráku þá miskunnarlaust
gæsarunga og fullorðnar kollur frá
matartrogum sínum, en hjúfruðu
sig upp að gæsarungum í hvíldar-
tímum, og gengust gæsarungar upp
við það.
Að þessu sinni fengust æðarung-
ar aldrei til að hlýða kalli né elta
mann. Það þurfti alltaf að reka þá á
undan sér, og lengi vel þurfti að
sækja þá niður að vatni til matar-
gjafar, því að á vatnsbakkanum
fengu þeir ekki að éta í friði fyrir
kollunum.
Ungarnir voru því fyrirhafnar-
samir í uppeldi að þessu sinni. Og
þar sem þeir höfðu engan einn að
treysta á varð hópeðlið allsráð-
andi.
Geldkollur sóttust mjög eftir fé-
lagsskap við ungana og tældu þá á
alla lund. Þeir stálust því í ævin-
týraleit með kollunum, enda gátu
þær verið með þeim á vatni tímum
saman, sem mönnum er ekki gefið.
Ef uppeldið hefði farið fram við
eðlilegar aðstæður á sjávarbakka
með sjófang og fjörubeit, er trúlegt
að kollurnar hefðu orðið til gagns
Frh. á bls. 331.
318 Freyr
8. APRÍL 1990