Freyr - 01.09.1993, Síða 7

17.’93
FREYR 583
flutningi hafa verið DV, Neytendasam-
tökin og Viðskipta- og hagfræðideild
Háskóla íslands. Boðað hefur verið að
matvælaútgjöld íslenskra heimila gætu
lækkað um á annan tug milljarða króna,
12-16 milljarða kr., með slíkum aðgerð-
um.
Nýlega kom út skýrsla á vegum Hag-
fræðistofnunar Háskóla íslands, sem er
rekin á vegum Viðskipta- og hagfræði-
deildar skólans. Þar kemur fram að svo-
kallaður markaðsstuðningur við íslenskan
landbúnað sé yfir 100% og að lækka megi
matarútgjöld heimilanna um 40% ef þau
byðust neytendum á svokölluðu heims-
markaðsverði.
Skýrsluhöfundar láta sig þar að vísu
engu varða að í veigamiklum atriðum er
þar ekki komið nærri raunveruleikanum.
Má þar nefna að nýmjólk er hvergi á
boðstólum á reiknðu heimsmarkaðsverði.
Þá er þess að gæta að svokallað heims-
markaðsverð á vörum er víða mjög mikið
niðurgreitt, enda um offramleiðslu að
ræða og vörugæði breytileg. Þá eru það
einungis um 2-4% af matvælum heims sem
seld eru á milli landa, þannig að verðið
héldist ekki lengi lágt ef margir nýttu sér
þau tilboð og engin trygging fyrir varan-
legri offramleiðslu.
Það eykur svo enn á óraunveruleika
þessara hugmynda gagnvart útgjöldum
heimilanna að ótalinn er flutningskostnað-
ur til landsins, dreifingarkostnaður innan-
lands og hvergi er minnst á rýrnun á
viðkvæmum matvælum.
En fleira er hér á ferð. í útreikningum
Hagfræðistofnunar Háskóla íslands er
einungis reiknuð útgjaldahliðin við mat-
vælakaup þjóðarinnar. Fyrir er í landinu
aðstaða til búvöruframleiðslu, fólk sem
vinnur við þessa framleiðslu, byggingar,
vélar og ræktun og öll þjónustustarfsemi
við íslenskan landbúnað og dreifbýli, enda
myndar byggð í landinu, framleiðsla,
þjónusta og mannlíf eina órofa heild.
Skýrsluhöfundar Hagfræðistofnunar
Háskóla íslands fjalla ekki um þessa hlið
málsins. Spyrja verður hvort á boðstólum
séu arðvænlegri störf fyrir þjóðarbúið og
einstaklinga ef reynt yrði að gera skýja-
borgir skýrsluhöfunda að veruleika? Hvað
kostar að koma á fót nýjum atvinnutæki-
færum og er þau yfirleitt að finna? Hvaða
trygging er fyrir að offramleiðsla og niður-
greitt verð verði til frambúðar á mat í
heiminum? Geta Hagfræðistofnun
Háskóla íslands, DV og Neytendasamtök-
in ábyrgst eitthvað í þeim efnum?
Þjóðir Vesturlanda hafa búið við vel-
megun og jafnvel ofgnótt síðustu áratugi.
Hagfræðingar hafa verið sjálfskipaðir hug-
myndafræðingar þessa tímabils og hafa
lagt þar margt þarft til málanna. í einu
hafa þeir lengi vel brugðist, þeir hafa litið á
náttúruna sem óþrjótandi uppsprettu
verðmæta og talið að hún taki endalaust
við úrgangi og mengun án þess að neitt fari
úrskeiðis. Þessari hagfræði hefur verið líkt
við járnbrautarlest sem er á fullri ferð fram
af hengiflugi.
A síðustu árum eru farnir að koma fram
hagfræðingar sem boða það að taka verði
tillit til „slits“ á náttúrunni við útreikninga
á framleiðslukostnaði, efnaferlarnir gangi
í hring og framleiðslukostnaður er ekki
fullreiknaður fyrr en efnin eru tilbúin til
notkunar á nýjan leik. Þessi sjónarmið
hafa þó ekki náð inn á borð Hagfræði-
stofnunar Háskóla íslands. Þar er spurt
um hámarks skammtímahagnað en ekki
hagkvæmustu lausn til langs tíma litið. Það
er afar dapurlegt að fylgjast með því
hvernig stofnun sem vill kenna sig við
vísindalegar starfsaðferðir stundar talna-
leik sem er víðs fjarri hinum raunverulegu
vandamálum.
M.E.