Freyr - 01.01.1997, Síða 31

Leið frjálsrœðis getur hentað íslenskum kindakjötsframleiðendum engu síður en
þeim nýsjálensku, að áliti greinarhöfundar. (Freysmynd)
sjálfsvirðing þeirra hefur aukist.
Leið tilslakana og frjálsræðis getur
hentað íslenskum kindakjötsfram-
leiðendum engu síður en þeim ný-
sjálensku þó að magnið sé minna
hérlendis og tilkostnaðurinn hærri.
Það eitt segir ekkert um að framboð
og eftirspurn geti ekki stjórnað
kindakjötsframleiðslunni á Islandi.
Islenskt kindakjöt verður væntan-
lega, vegna sérstöðu sinnar, gæða
og hreinleika, að keppa á öðrum
mörkuðum en t.d. það nýsjálenska.
Stofnun sölusamtaka er
vænlegur kostur
Á Nýja-Sjálandi eru starfandi sölu-
samtök, New Zealand Meat Produ-
cer Board, sem á íslensku útleggst
„Sölusamtök nýsjálenskra kjöt-
framleiðenda11. Hlutverk þessara
samtaka er að tryggja nýsjálenskum
kjötframleiðendum eins hátt verð
og mögulegt er til lengri tíma.
Kindakjötsframleiðendum er þó
frjálst að standa utan samtakanna og
geta þeir látið slátra fyrir sig og selt
sjálfir eða selt í eigin reikning í
gegnum samtökin. Þetta gefur fram-
leiðendum færi á að selja vöruna á
hvaða stigi sem er. Þeir geta selt
gripina lifandi til slátrunar, látið
slátra og selt óunnið, eða látið verka
fyrir sig og selt fullunnið. Þetta gef-
ur hverjum framleiðenda tækifæri
til að haga sölumálum sínum eins
og honum hentar best.
Til að auka frelsi og aðlaga ís-
lenska kindakjötsframleiðslu
breyttu rekstaraumhverfi er vænlegt
að feta í fótspor Nýsjálendinga og
hætta opinberum afskiptum af at-
vinnugreininni. Með því móti kom-
ast á bein tengsl framleiðandans og
markaðarins og framboð og eftir-
spum stjóma framleiðslunni. Með-
alaldur kindakjötsframleiðenda á
Islandi er nokkuð hár og menntun
þeirra frekar lítil. Margir þeirra hafa
búið við forræðishyggju og mið-
stýringu allan þann tíma sem þeir
hafa starfað í greininni og því má
álykta að margir þeirra ættu erfítt
með að fóta sig í harðri samkeppni.
Ef allri stjómun og stuðningi við ís-
lenska kindakjötsframleiðslu yrði
hætt í einu vetfangi er hætt við að
mikil ringulreið yrði í greininni sem
erlendir kindakjötsframleiðendur
gætu nýtt sér til að komast inn á
markaðinn. Þá gæti orðið erfitt að
byggja aftur upp kindakjötsfram-
leiðslu á Islandi. Því er vænlegra að
fara hægara í sakirnar og gefa fram-
leiðendunum tíma til að aðlagast
breyttum aðstæðum. Stofnun sölu-
samtaka gæti í þessu tilliti verið
vænlegur kostur fyrir íslenska
kindakjötsframleiðendur, a.m.k.
hefur það reynst vel í sölu á íslensk-
um sjávarafurðum. Mögulegt er að
nýta þau sambönd og þá reynslu
sem fyrir hendi er í sölusamtökum í
sjávarafurðum. Til greina kemur að
sölusamtök sem þessi kæmu hvergi
nærri slátrun eða vinnslu en hefðu
umsjón með sölumálum þeirra
kindakjötsframleiðenda sem þess
óska og myndu þannig tengja fram-
leiðandann og markaðinn. Núver-
andi afurðastöðvar yrðu því ekki
skyldugar að kaupa kjötið af fram-
leiðandanum, en væri frjálst að gera
það ef hann vill selja. Afurðastöðv-
amar gætu því orðið hvort tveggja í
senn, kaupendur afurðanna og verk-
takar í slátrun fyrir þá sem vildu
selja sjálfir eða í gegnum hin nýju
sölusamtök. Með þessu yrði til sam-
keppni á milli afurðastöðvanna og
myndi það að öllum líkindum lækka
sláturkostnað. Slík samkeppni hefur
leitt til mikillar lækkunar á slátur-
kostnaði, t.d. á svínum. Það yrði
hluti af hagræðingu í greininni því
að sláturkostnaður er hár á Islandi.
Með þessu móti væri hægt að koma
á kerfí framboðs og eftirspumar á
virkum markaði. Kindakjötsfram-
leiðendur þurfa að hafa frelsi til að
standa utan samtakanna ef þeir telja
hag sínum betur borgið þannig.
Með því móti er ekki verið að
þvinga neinn til viðskipta. Reynsl-
an sýnir að þegar selt er í smáum
flokkum er líklegra að hærra verð
fáist, t.d. vegna aðgreiningar eða af-
mörkunar. Því er óæskilegt að sölu-
samtökin hafa einokunaraðstöðu
eða opinbert valdsvið.
Grein þessi er unnin upp úr lokaritgerð
höfundar til B.S.-prófs við Samvinnuhá-
skólann á Bifröst vorið 1996. Þeir sem
hafa áhuga á að nálgast ritgerðina í
heild geta snúið sér til afgreiðslu Freys.
1. ‘97 -FREYR 27