Freyr - 01.11.2002, Blaðsíða 26

Selen og lúgurbðlgusýld-
ar h|á fyrsta kálfs kvígum
Inngangur
Snefílefnið selen (Se) er hluti
af ensíminu glutathion peroxi-
dasa (GP), sem aftur er hluti af
andoxunarkerfi flestra líkams-
fruma. Það kerfí samanstendur
af ýmsum efnum og gegnir hlut-
verki við að koma í veg fyrir
skaðleg áhrif efnasambanda sem
myndast við efnahvörf í frumun-
um. E-vítamín er einnig hluti af
þessu kerfí og er því oft nefnt í
sömu andrá og selen. Ef líkam-
anum er séð fyrir nægilegu
magni af öðru efninu getur
dregið úr afleiðingum af skorti
á hinu. Vel þekkt einkenni skorts
á E-vítamíni og seleni eru skem-
mdir á vöðvafrumum og nei-
kvæð áhrif á frjósemi. A undan-
fömum tveimur áratugum hefur
sjónum æ meira verið beint að
áhrifum selenskorts á ónæmis-
kerfí líkamans. I mörgum rann-
sóknum hefur verið sýnt fram á
að við skort á E-vítamíni eða
seleni aukist hætta á að kýr fái
júgurbólgu, smitist þær af júgur-
bólgusýklum.
Viðmiðunarmörk fyrir æskileg-
an styrk selens í fóðri fullorðinna
kúa em 0,3 ppm í þurrefhi, óháð
þyngd kúnna eða stöðu á mjalta-
skeiði, en taka verður tillit til að
ýmis efni í fóðrinu geta haft áhrif
á uppsog selens í meltingarvegi
kúnna, t.d. súlföt, nítröt og kalk. í
rannsóknum á grasi hér á landi
hefur styrkur selens mælst frá
0,02 ppm til 0,2 ppm.
Oft er styrkur selens í blóði
áætlaður út frá virkni GP, sem er
tiltölulega auðvelt að mæla.
Niðurstaðan er oftast gefín upp
sem einingar á hvert gramm
hemóglóbins (U/gHb) en 100
einingar svara til u.þ.b. 0,1 ppm
af seleni. Mælt er með að styrk-
ur selens í blóði sé á bilinu 0,2
ppm til 1 ppm, sem svarar til
200 - 1000 eininga af GP. 1
rannsóknum á kvígum hér á
landi, sem verið hafa á beit og
ekki fengið kjamfóður né sér-
staka steinefnagjöf, hefur GP í
blóði í langflestum tilfellum
reynst vera innan við 200 ein-
ingar. Sama gildir um sauðfé
sem verið hefur á Qalli.
I ljósi ofangreindrar þekkingar
á tengslum selenskorts og júgur-
bólgu, auk vísbendinga um lágan
styrk selens í íslensku grasi og í
blóði búljár hér á landi, var
ákveðið að kanna nánar hver
væri algengur styrkur selens í
blóði kvigna um burð hér á landi
og skoða hvort júgurheilbrigði
hjá kvígurn með mjög lágan styrk
selens væri verri en hjá kvígum
með hærri styrk.
Aðferðir
Virkni GP var notuð sem mæli-
kvarði á styrk selens. Litið var á
100 einingar af GP eða minna
sem mjög lágan styrk.
Tvenns konar mælikvarðar á
júgurheilsu vom notaðir. Annars
vegar jákvæð greining á júgur-
bólgusýklum í spenasýnum í
fyrstu viku eftir burð og hins
vegar fmmutala eftir burð. Skil-
greint var sem óeðlilegt ef
frumutala á fyrstu fjómm mánuð-
unum eftir burð var hærri en 200
þúsund fmmur í millilitra, í
tveimur eða fleiri mælingum.
Rannsóknin tók til 161 kvígu á
fjórtán bæjum á Vesturlandi.
Kvigumar bám í september til
desember á árunum 1999 og
2000.
Tekið var eitt blóðsýni úr
hverri kvígu, annað hvort á síð-
ustu viku fyrir burð eða fyrstu
viku eftir burð. Allar kvígumar
höfðu verið úti í haga og eftir að
hafa verið teknar á hús fengu þær
nær eingöngu hey. Blóðsýnin
vom rannsökuð m.t.t. virkni GP í
blóði og niðurstöður gefhar upp
sem einingar á hvert gramm
hemoglobins (U/gHb). Mæling-
amar vom gerðar á Tilraunastöð
Háskóla Islands í meinafræði að
Keldum.
Spenasýni fengust úr 150 kvíg-
um í fýrstu viku eftir burð. Sýnin
vom rannsökuð með það að
markmiði að finna algengustu
júgurbólgusýklana, sem em Stap-
hylococcus aureus, kóagúlasa
neikvæðir stafýlokokkar (KNS),
streptokokkar og hemolytiskir E.
coli sýklar. Sýklagreiningamar
vom gerðar á Keldum.
Upplýsingar um fmmutölu og
ástæður förgunar vom fengnar úr
skýrsluhaldi Bændasamtaka ís-
| 26 - Freyr 9/2002