Fylkir - 23.12.1967, Síða 7

7
JÓLABLAÐ FYLKIS 1967
Strandvegurinn 1950. Pennateikning eftir Engilbert Gíslason.
að fá mynd af fiskinum. Var Eng-
ilbert þá fenginn til að teikna
myndina og var hún svo góð, að
hún vakti athygli og aðdáun Eng-
lendingana. „Það var verst að hafa
ekki betri liti á blálönguna”, seg-
ir Engilbért. En að launum fyrir
myndina sendu þeir ensku honum
litakassa og teiknipappír, sem kom
að góðum notum.
Strax á unga aldri byrjaði Eng-
ilbert að mála sitthvað frá sjónum
og athafnalífinu þar, og hafa fáir
listamenn náð að mála og túlka
sjó jafn eðlilega og hann. Má hér
sérstaklega nefna mynd af sexær-
ingnum ísak undir seglum í stormi
og þunga sjó.
Segir Engilbert, að eitt hið
fyrsta, sem hann hafi reynt við
af þessu taginu, hafi verið að mála
áraskip, sem var að koma inn Leið-
ina í austan stormi og vondum
sjó, er sæta varð lagi á innsigling-
unni. Gísli faðir hans átti sjónauka
góðan, sem Engilbert kíkti iðu-
lega í og fylgdist með ferðum
3kipa in Leiðina. Var Engilbert
sem oftar að kíkja austur á Leið,
þegar skipið fékk á sig ólag innan
við Steininn og snéri þvert á Leið-
inni um leið og alda reið undir.
Sá þá inn í bátinn, en mennirnir
stóðu upp og héldu sér í hástokk-
inn meðan sjórinn skall fram hjá.
Lýsir Engilbert enn þann dag í
dag þessum atburði með ná-
kvæmni.
Ungur var Engilbert settur til
mennta í Lærða skólann, en hug-
urinn var allur við að mála og
teikna. Veiktist hann nokkru síðar
og hætti þá námi. Nokkurn tíma
dvaldi hann þó í Reykjavík og
stundaði verzlunarstörf hjá Sturlu-
bræðrum. Segja má, að þá væri
öldin önnur, því að eitt sinn var
Engilbert 36 klst. á leiðinni til
Vestmannaeyja með Botníu.
í ágúst árið 1899 hleypti Engil-
bert fyrir alvöru heimdraganum
og sigldi til Kaupmannahafnar til
þess að nema málaraiðn. Urðu
nú straumhvörf í lífi hans, en
hálfgildings loforð varð hann að
gefa foreldrum sínum um að fást
ekkert við listmálun eða þess hátt-
ar. Það þótti ekki góðri lukku
stýra að leggja fyrir sig slíkt fá-
nýti, og þeir íslendingar, sem
fram til þess tíma höfðu lagt út á
listabrautina þóttu frekar auðnu-
litlir og var fátæktin hin dygga
fylgjukona þeirra.
Um síðustu aldamót var í Kaup-
mannahöfn, fjölmennur hópur ís-
lenzkra iðnaðarmanna við nám og
störf. Á þeim tíma dvöldu þar
einnig menn, sem áttu eftir að
standa í fremstu röð íslenzkra
listamanna og verða burðaásar ís-
lenzkrar höggmynda- og málara-
listar á fyrri hluta þessarar aldar,
þeir listamennirnir Einar Jónsson,
myndhöggvari og frændi hans Ás-
grímur. Kynntist nú Engilbert
þessum mönnum náið. Varð hann
einn af framámönnum íslenzkra
iðnaðarmanna í Höfn og ritari í
félagi þeirra þar í borg. Um tíma
var talsvert líf með þessu félagi
og mynduðu þeir m.a. glímuflokk
innan félagsins, var Engilbert all
glíminn á yngri árum. Af kunnum
iðnaðarmönnum, sem þá voru í
Höfn, má nefna Baldvin Björns-
son, gullsmið og Halldór Guð-
mundsson, raffræðing, mág Engil-
berts. En það var einkum fyrir til-
stilli og uppástungu Guðfinnu syst-
ur sinnar, sem þá var í Kaup-
mannahöfn, að Engilbert réðist í
læri þar ytra.
Engilbert kom tíðum í vinnu-
stofu Einars Jónssonar, mynd-
höggvara, sem þá bjó í Breiðgötu.
Var Einar einstakur maður, góð-
hjartaður og gjafmildur svo af bar.
Fátæktin var þó oft mikil, og á
fyrstu árum sínum í Höfn, var
þessi frægi myndhöggvari okkar
einatt svo fátækur, að hann gat
ekki farið úr frakka sínum vegna
gatslitinna fata innan undir hon-
um; alltaf var þó gjafmildin og
rausnin söm.
Þegar Engilbert kynntist Einari
Jónssyni, var hann að vinna að
hinni frægu styttu sinni af Úti-
legumanninum, og það tekur hann
skýrt fram, að Einar hafi aldrei
kallað það listaverk annað en Úti-
legumanninn.
Engilbert vann á stóru málara-
verkstæði, aðallega að húsgagna-
málun, viðarmálun. Féll honum
námið og starfið vel; var mesti
annatíminn yfir veturinn, en oft
frí að sumrinu. Vinnufélagi hans á
verkstæðinu var málarinn frægi,
Ásgrímur Jónsson. Urðu Engilbert
og Ásgrímur því vel kunnugir og
fóru oft í gönguferðir í nágrenni
Kaupmanahafnar, út í Úlfadali og
að Furesöen. Tóku þeir þá tíðum
með sér litakassa og teiknitrönur.
Málaði Engilbert mynd af Ásgrími,
en hann kom hingað til Vest-
mannaeyja vorið 1902 og málaði
hér sínar fyrstu landslagsmyndir
að loknu námi. Þykja þær merkur
áfangi á myndlistarbraut Ásgríms.
í júní árið 1903 kom Engilbert
alfarinn heim frá Höfn. Varð
fyrsta verk hans að loknu námi
að mála Landakirkju eftir mjög
róttæka, og að Engilberti finnst,
vafasama breytingu á kirkjunni.
Að því verki loknu fluttist hann
til Reykjavíkur og bjó þar næstu
árin .Fáeinar myndir málaði hann
þann tíma, sem hann bjó í Reykja-
vík og eru þær merkar heimildir
frá þeim tíma og á safni. Honum
leiddist þó í Reykjavík. Stóð hugur
hans heim til Eyja og saknaði hann
„mótíva” og náttúru Vestmanna-
eyja. Þar voru og beztu vinir hans
frá æskuárum. Flutti Engilbert al-
farinn til Vestmannaeyja árið 1910
og hefur búið hér síðan. Stundaði
han málaraiðn sína upp frá því, en
hverja frístund notaði hann til að
teikna og mála. Fór hann oft á
fætur löngu fyrr en aðrir til þess
að ná fallegri mynd af sólarupp-
rás. En á vor- og sumarkvöldum
fór hann út á Eyju, eftir langan
vinnudag til að mála. Auk þessa
eru ótalin störf Engilberts sem
leiktjaldamálara. Málaði hann
fyrstu leiktjöldin um jólaleytið
1898, þegar Skugga—Sveinn var
fyrst leikinn hér í Gúttó. Fram á
síðustu ár var á sviði Samkomu-
húss Vestmannaeyja, leiktjald, með
svo rammíslenzku umhverfi að
segja mátti, að ærnar hans Sigurð-
ar í Dal hlypu um árbakkana.
Árið 1914 kvæntist Engilbert
Guðrúnu Sigurðardóttur úr Aust-
ur - Skaftafellssýslu. Bjuggu þau
saman í ástríku hjónabandi yfh’
50 ár, en Guðrún andaðist árið
1965. Fjögur barna þeirra eru á
lífi og eru 3 þeirra búsett hér í
Eyjum. Hafa synir Engilberts num-
ið iðn föður síns.
Sínar mestu ánægjustundir, seg-
ir Engilbert að hafi verið að fara
með skizzubókina út í náttúru
Vestmannaeyja. Fór hann oft með
fjölskyldu sína á góðviðrisdögum
út á Heimaey og lagði þá frum-
drög að mörgum mynda sinna.
Sem iðnaðarmaður er Engilbert
einnig þjóðkunnur maður. Er hann
heiðursfélagi Iðnaðarmannafélags
Framhald á næstu síðu.