Litli Bergþór - 01.06.2007, Blaðsíða 15

þar sem Biskupstungnabraut er nú, til norðausturs
vestan Tungufljóts og yfir það á brú, sem var nokkru
norðar en brúin er nú. Brúin sú var hengibrú byggð
fyrir konungskomuna. Meðal þeirra sem að
byggingu hennar unnu var Jóhannes Erlendsson á
Torfastöðum, bróðir Sigurlaugar þá húsmóður þar.
Austan Fljótsins lá vegurinn fyrst til suðurs en svo
austur spölkorn sunnan við bæinn Brú og þar austur
yfir Brúarlæk og sunnan við neðsta hluta
Kjóastaðalækjar. Síðan lá hann austur
Gýgjarhólshagana og sést móta fyrir honum norðan
og austan í hæðinni, sem nefnd er Hóll og eru útihús
frá austurbænum á Gýgjarhóli vestan í honum en
Gýgjarhólslækur austan hans á mörkum við
Gýgjarhólskot. Skorningarnir þarna eru nefndir
Kóngsvegur.
Af Kóngsveginum vestarlega í Gýgjarhólshögunum
var farið upp að Gullfossi, og norðaustur land
Kjóastaða og Brattholts. Ekki munu sjást merki um
hann nú enda ekki verið gerður þar vagnfær vegur.
Vegurinn mun hafa legið suðvestan við bæinn í
Gýgjarhólskoti og áfram til suðausturs að Hvítá á
Brúarhlöðum. Þar hafði verið byggð brú sumarið
áður, 1906. Merki um þessa brú sjást þar sem eru
samanlímdir steinar á gljúfurbörmunum nokkurn
spöl sunnan núverandi brúar.
Kóngsvegurinn lá til suðurs austan Hvítár, vestan við
bæinn í Haukholtum, hjá Skipholti og áfram suður
Hrepp og um Álfaskeið í Langholtsfjalli.
Þessi vegur var lagður með handverkfærum og fólst
í því að slétta leiðina. Engin tækni var til að malbera
hann og varð því að velja sæmilega þurrt vegarstæði.
Verkstjóri við vegagerð þessa var Guðjón í Laxnesi í
Mosfellssveit, faðir Halldórs Kiljan. Einn af þeim,
sem vitað er um að unnu við hana, er Helgi
Ágústsson frá Birtingaholti. Haft er eftir honum að
„þessi vinna hefði verið þrotlaust erfiði og
vinnudagurinn langur.“ Sigurður Greipsson í
Haukadal hafði einnig munað eftir vegalagningunni
og líklega lagt þar hönd að, þó hann væri aðeins 10
ára. Væntanlega hafa margir bændur á þessum
slóðum og heimafólk þeirra unnið eitthvað að
þessari vegagerð, sem fór að mestu fram vorið 1907.
Þetta hefur verið kærkomið tækifæri til að fá launaða
vinnu.
Vegurinn er sýndur í stórum dráttum frá Þingvöllum
að Skipholti í Hrunamannahreppi með punktalínu á
korti hér til hliðar.
Minningar um konugskomuna
Nokkuð er til af rituðum frásögnum um
konugskomuna, sem skrifaðar voru af mönnum sem
voru vitni að henni. Daníel Daníelsson, sem
þekktastur er fyrir að hafa verið dyravörður í
Stjórnarráðinu, skrifar um hana í bók sinni I
áföngum, sem kom út í Reykjavík árið 1937. Tveir
danir, Svenn Poulsen, sem átti Bræðratunguna um
tíma, og Holger Rosenberg, skrifuðu bókina
íslandsferðin, sem kom út í Reykjavík 1958 í
þýðingu Geirs Jónassonar, og Hannes Þorsteinsson
frá Brú hér í sveit birti í Pjóðólfi, hálfsmánaðarriti,
sem hann ritstýrði, greinina Konungsförin 16. ágúst
1907.
I þessum frásögnum er lítið sagt frá samskiptum við
heimafólk. Gísli Sigurðsson frá Uthlíð segir nokkuð
frá henni í árbók Ferðafélags íslands 1998,
Fjallajarðir og Framafréttur Biskupstungna. Hann
greinir m. a. frá því er kóngurinn kom að
Kjóastöðum og kveður söguna ekki hafa verið
skráða fyrr en lifað á vörum fólks í 90 ár. Getur sá
er þetta ritar tekið undir það, enda heyrði hann af
þessari heimsókn í æsku. Kóngurinn hafði óskað
eftir því að fá að koma á bæ, þar sem hús væru með
torfþökum. Á Kjóastöðum bjó þá Egill Þórðarson, f.
1853. Dóttir hans var Steinunn á Spóastöðum móðir
Þórarins föður Þorfinns, nú bónda þar, og þeirra
systkina. Voru menn sendir að Kjóastöðum til að fá
leyfi til að koma þangað með konunginn og undirbúa
heimsóknina. Egill gekk alltaf með hatt, en honum
var sagt að hann ætti að taka ofan þegar hann
heilsaði kónginum. Egill kvaðst ekki vanur að taka
ofan hattinn, þegar hann heilsaði fólki og myndi ekki
gera það heldur þegar hann heilsaði konungi.
Kvaðst Egill ekki vilja gera upp á milli manna.
Friðriki var sagt frá þessu og setti hann það ekki
neitt fyrir sig. Ef til vill hefur þessi saga orðið svo
lífseig vegna þess að hún þótti bæði sýna sjálfstæði
bóndans og lítillæti konungsins.
Þorfinnur á Spóastöðum, afkomandi Egils, ólst upp
við þá sögu að ofarlega í baðstofunni hefði vínflösku
verið stungið á bak við þilið. Hún var svo hátt uppi
að flestir sáu hana ekki, en Friðrik konungur var svo
stór að hann sá flöskuna. Kóngur ku hafa hent
gaman að þegar hann sá til felustaðar vínsins.
Konungskoman vakti mikla athygli hér í nágrenninu.
Bæði Einar Guðmundsson í Brattholti, sem fæddur
var 2. nóvember 1904, og Einar Gíslason í
Kjarnholtum, f. 1. september 1904, höfðu farið til
móts við kónginn, þó þeir væru ekki fullra þriggja
ára, og var það minnisstætt fram á elliár. Indriði
Guðmundsson, móðurbróðir Einars í Kjarnholtum,
reiddi hann upp að Geysi.
Konungskoman komst einnig til tals við Ingu
Kristjánsdóttur á Gýgjarhóli. Hún minntist þess að
Margrét, föðursystir sín, hefði sagt frá því að ungu
stúlkunum þar á bæ hefði þótt lítið til fatnaðar
drottningarinnar koma, en hún hefði bara verið í
grárri drakt. Þær hafa viljað sjá hana klædda eins og
drottningarnar voru í ævintýrum. Líklega er þessi
sögn frá konugskomunni 1921.
A. K.
15 Litli Bergþór