Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.03.2005, Blaðsíða 10

Fréttabréf Ættfræðifélagsins í mars 2005
Eiríkur P. Einarsson formaður ásamt Jóni Val Jenssyni
fv. formanni og aðalræðumanni afmæiisfundarins.
prófessor Einar, Indriða, Pétur Haraldsson kaup-
mann og fleiri góða menn, einkum Bjarna Vilhjálms-
son þjóðskjalavörð og Jóhann Gunnar Olafsson
bæjarfógeta, sem áttu frumkvæði að því að endur-
reisa það til nýs lífs í febrúar 1972. Hófst þá allmikil
starfsemi á ný, en reglulegir félagsfundir hafa verið
lífið og sálin í félaginu upp frá því.
Og enn bættust margir afkastamiklir fræðimenn í
hópinn eins og Valgeir Sigurðsson á Þingskálum,
Guðmundur Guðni Guðmundsson rithöfundur
(heiðursfélagi), Ólafur Þ. Kristjánsson skólastjóri
(formaður 1975-82), Eyjólfur Jónsson frá Flateyri,
Sigurgeir Þorgrímsson, Guðjón Óskar Jónsson,
Asgeir Svanbergsson, Guðmundur Sigurður
Jóhannsson, Óskar Guðmundsson og Þorsteinn
Jónsson (heiðursfélagi okkar), og erum við nú kornin
inn í samtímann.
Fréttabréfið
Meðal vaxtarbrodda hins endurreista félags, fyrir
utan manntalsútgáfur, var Fréttabréf Ættfræðifélags-
ins, en útgáfa þess hófst 1983, og sáu Arngrímur
Sigurðsson (heiðursfélagi okkar) og Einar Egilsson
lengi um ritstjórn þess. Alls hafa komið út um 111
tölublöð, þar af um 37 til ársloka 1990, en tvöfait
fleiri síðan (auk aukablaða). Eru blöðin frá því um
1994 raunar margfalt efnismeiri að meðaltali heldur
en fyrsta áratuginn.
Hálfdan Helgason á sennilega mestan heiðurinn
af tæknivæddu, nútímalegu útliti blaðsins, en aðrir
hafa nýtt þann grunn ágætlega, eins og lesendur
blaðsins þekkja. Einnig að þessu leyti gerir félagið
meira en að framlengja líf sitt með líku sniði áratug
eftir áratug, heldur sækir það fram, heldur áfram að
vaxa, bæði með fjölgun félagsmanna á síðustu ára-
tugum og í verkum sínum, t.d. þessu ágæta Frétta-
bréfi, sem hefur aukizt að magni, útlits- og innihalds-
gæðum, með fínum myndum, töflum og ættarskrám,
oft með hugvitssamlegri uppsetningu og tengingu
ættleggja og nafna, sem ganga í ættir, og nreð frá-
sögnum úr einstökum ættarsögum. Þar hefur hún
Guðfinna okkar t.d. verið drjúg í því að skila okkur
góðu, læsilegu efni, með myndum af fólki og
gömlum munum.
Allt á þetta sinn þátt í því að gæða þessa fræðaiðju
meira lífi, enda snýst þessi grein öll um fólk af holdi
og blóði, sem lifði sínu lífi hér í landinu, skilaði
okkur ekki einungis ættarfylgjum, hæfileikum okkar,
einkennum og töktum - já, spékoppum í hægri kinn
í 400 ár, eins og Pétur Zophoníasson nefndi í formála
Víkingslækjarættar - því að þar fyrir utan skildi þetta
fólk eftir sælar minningar og andblæ fyrri tíðar -
þennan andblæ sem við finnum raunar oft fyrir,
föngum eins og í hugsskotssýn, þegar við liggjum
yfir gömlum heimildum.
Manntalsútgáfur
En ég var að tala um Fréttabréfið, sem hefur vaxið
svona farsællega og haldið okkur í svo ágætu sam-
bandi við félagið, m.a. vegna margra fyrirspurna þar
og úrlausna þeina. Annað átak, ekki síður erfitt og
metnaðarfullt, eru manntalsútgáfumar, ekki sízt hið
glæsilega Manntal 1910. Fyrst af þessum útgáfum á
vegum félagsins var Manntalið 1816, og var sú
tímafreka útgáfa, með miklum viðaukum byggðum á
rannsókn kirkjubóka, í raun höfuðverkefni félagsins
fyrstu þrjá áratugina, en það kom út í sex heftum á
árunum 1947-74. Þar sem það getur fæðingarbæjar
velflestra Islendinga á þeim tíma, var það í raun
merkasta manntal hér á landi næst eftir það elzta,
Manntalinu 1703, sem komið hafði út í u.þ.b. 19
heftum á vegum Hagstofunnar 1924-47.
Næst til útgáfu á vegum félagsins urðu svo
manntölin 1801 og 1845, mikið til undir handarjaðri
dr. Bjarna Vilhjálmssonar þjóðskjalavarðar, og komu
furðuhratt út, á árunum 1978-85, en nafnalyklar
gefnir út við þau annars staðar, teknir saman af þeim
mikla eljumanni Bimi Magnússyni prófessor, en í
heild eru þetta mikil rit að vöxtum. 12 bindi alls og
frágangur þeirra nákvæmnisverk.
Nú stendur félagið í fjórðu og metnaðarfyllstu
manntalsútgáfu sinni hingað til, á Manntalinu 1910.
Hér er reyndar um að ræða manntal, sem er geysi-
viðamikið, þannig að hverri sýslu dugir vart minna
en eitt bindi. Ólíkt hinum stendur það okkur nærri í
tíma. Það nýtist ekki einungis ættfræðingum, heldur
einnig sagnfræðingum og t.a.m. í rannsóknum í
félagsfræði og hagsögu, því að þarna koma fram
nákvæmar upplýsingar um störf manna, jafnvel
hlutastörf, og um húsakynni um land allt. Þess vegna
ætti þetta risaverkefni í raun að vera á hendi Hag-
stofunnar ekkert síður en Manntalið 1703.
Mætti ég mín nokkurs og fengi aðra hér í lið með
mér, sæi ég fulla ástæðu til að mæla með því og fara
þess á leit við stjómvöld, að þau taki þessa útgáfu upp
á sína arma. Nú þegar er framlögð vinna og árangur í
sex bindurn mikið Grettistak, þótt aðeins sé lokið
Suðurlandi að Botnsá í Hvalfirði. Hafa ýmsir félags-
menn lagt á sig þrotlaust starf á löngu árabili í vinnu-
hópum og útgáfunefnd þessa manntals. Félagið nýtur
http://www.vortex.is/aett
10
aett@vortex.is