Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.03.2007, Page 18

Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.03.2007, Page 18
Fréttabréf Ættfræðifélagsins í mars 2007 Séra Gunnlaugur Þorvaklur Stefánsson. Hann var fæddur 1836 og var prestur að Hvammi í Norðurárdal. Þorvaldur var í beinan karllegg af Högna prestaföður. Séra Þorvaldur missti konu sína Valborgu F.lísahetu þegar Benedikt sonur þeirra fæddist 1870 og var hann eina barn þeirra sem lifði. Þau séra Þorvaldur og Elísabct voru langafi og langamma Guðfinnu Lilju. að Hvammi í Norðurárdal. Þorvaldur var í beinan karllegg af hinni alkunnu prestaætt sem komin var frá Högna prestaföður. Valborg lést þegar Benedikt fæddist. Hann var eina barn þeirra hjóna sem lifði. Benedikt fæddist 1870 og var skírður og hlaut nafnið Benedikt Gröndal. Það var sem sagt afi Benedikt sem var skírður Gröndal, en ekki móðurbróðir hans Sveinbjarnarson, sem þó var ætíð kallaður Gröndal. Gröndalsnafnið Þá er líklega rétt að ég geri grein fyrir nafninu Gröndal. A miðri átjándu öld var prestur í Mývatnsþingum séra Jón Þórarinsson (1711-1791), kona hans var Helga Tómasdóttir (d. 1785). Prestsetrið var að Vog- um við Mývatn og var mikil kostajörð. Eitt barna þeirra var Benedikt. Hann var fæddur í Vogum við Mývatn 13. 11. 1762, ólst þar upp og þegar hann var 18 ára var hann sendur í Hólaskóla þar sem hann lauk stúdentsprófi árið 1781 með ágætis vitnisburði. Sumarið 1786 rann upp sú stóra stund að Benedikt steig á skipsfjöl og sigldi til Danmerkur. Sama ár er hann svo skráður í stúdentatölu Kaup- mannahafnarháskóla sem stud. jur. A þessum árum var það í tísku að námsmenn í Kaupmannahöfn tækju sér ættarnöfn og það gerði Benedikt Jónsson. Sagt er að hann hafi skrifað for- eldrum sínum og sagt þeim að hann hafi tekið upp ættamafnið Gröndal og látið skrá það opinberlega og greitt nokkra ríkisdali fyrir. Þar með var fyrsti Gröndalinn kominn. En hvers vegna Gröndal? Gröndal má þýða Grænidalur. Það vill svo skemmtilega til að í Mývatnssveit hefur varðveist gömul saga sem fjallar um ástæðuna fyrir vali Benedikts á Gröndalsnafninu. Móðir Benedikts, prestkonan Helga Tómasdóttir að Völlum var mikil búkona. Hún hafði selstöðu í Grænadal, sem er í Reykjahlíðardölum. Sagan segir að prestkonan hafi verið í seli í Grænadal og gengið til grasa, en þá kenndi hún sér léttasóttar og fæddi sveinbam og var það Benedikt Jónsson, síðar Gröndal. I Grænadal sat Benedikt löngum yfir búfé föður síns. Þetta vom hans æskuslóðir, hér átti hann sín fyrstu spor og dreymdi sína æskudrauma. Hér voru rætur hans. Eiríkur Kúld Víkjum nú aftur að afa Benedikt. Þegar afi minn var tvcggja ára fékk hann fótamein, sem mér hefur ekki tekist að finna skýringu á hvað var. Þá þótti ráðlegast að hann færi til Þuríðar Kúld móðursystur sinnar og manns hennar Eiríks Kúld í Stykkishólmi, svo hann gæti verið sem næst lækni. Varð afi minn þar með fóstursonur þeirra og ólu þau hann upp ásamt tveim bama sinna, þeim Jóhönnu Friðriku og Brynjólfi, en þau voru nokkuð eldri en Benedikt. Eiríkur Kúld var prófastur og vel efnaður. Einnig voru Sigurður sýslumaður og Hjörtur læknir Jónsson vildarvinir Benedikts afa og styrktu hann. Hjörtur og Þorvaldur faðir Benedikt voru systkinabörn. Benedikt fór síðar í Latínuskólann og undi þar hag sínum hið besta með góðum félögum. Því næst fór hann í Prestaskólann. Ekki lauk hann náminu þar en gekk frá prófi. Margar sögur hafa farið af því hvers vegna hann gekk frá prófi. Ég held að ástæðan sé sú að þessi ungi maður stendur allt í einu uppi allslaus. Árið er 1893 og Eiríkur Kúld fóstri hans dáinn og tveir aðrir velgjörðarmenn hans, Hjörtur læknir og Sigurður sýslumaður, látast einnig, allir innan árs. Þuríður fóstra afa var einskis megnug, auðurinn allur farinn. Allar jarðirnar seldar til þess að gera Brynjólfi syni þeirra lífið sem auðveldast. Ég er hrædd um að afa hafi hreinlega brostið kiark til þess að takast á við lífið - í bili. I kvæðinu Þunglyndi má ímynda sér að hann hafi setið við hafið í vesturbænum og horft yfir flóann til jökulsins og fjallanna sem vom honum svo kær. Maður finnur hinn nístandi sára söknuð og í raun uppgjöf, því hvað mun framtíðin bera í skauti sínu? Þunglyndi (1891) Ó, hvað mig langar að Ijóða og lundina kœta! Skapið er stúrið, jeg stari steini sem lostinn. http://www.ætt.is 18 aett@aett.is

x

Fréttabréf Ættfræðifélagsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Fréttabréf Ættfræðifélagsins
https://timarit.is/publication/885

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.