Unga Ísland - 01.10.1938, Blaðsíða 17

UNGA ÍSLAND
121
Matarsalt.
í tyrolska æfintýrinu, sem prentað
er á öðrum stað hér í blaðinu, er gef-
ið í skyn, að gamli konungurinn hafi
þá fyrst lært að meta saltið, er honum
var borinn ósaltaður matur. Og flest
munið þið kannast við að lítið saltaður
eða ósaltaður matur er ekki lystugur.
Salt hefir mjög bragðbætandi áhrif á
matinn.
Nú skulið þið samt ekki halda, að
salt sé eingöngu gagnlegt okkur mönn-
unum sem krydd til smekkbætis! Því
fer fjarri. Matarsaltið (eða Klórna-
tríum, eins og það er kallað í efnafræð-
inni) er eitt af þeim mörgu steinefn-
um, sem mannlegum líkama er lífs-
nauðsyn að hafa nægilegt af. Án salts-
ins getur líkaminn ekki starfað, efna-
skiptingin truflast, frumur líkamans
visna og þorna og afleiðingin vei'ður
veikindi og dauði.
Þjóðir, sem aðallega nærast á fæðu
úr dýraríkinu, eins og til dæmis Græn-
lendingar, sakna lítið sem ekkert salts-
ins sem slíks. En það er vegna þess,
að í blóði og vessum kjötsins, sem
þeir borða mikið af, er nægilegt af
salti til þess að viðhalda heilsu og lífi.
Því er það, að ef Grænlendingar eign-
ast matarsalt, þá nota þeir það ekki
eins og við, til að salta mat sinn með.
Nei, þeir borða það sem sælgseti, rétt
eins og við t. d. boi’ðum ávexti! Það
er aðeins gefið góðum gestum, sem að
garði koma og þykja einhverjar hinar
bestu veitingar.
Aftur á móti verða þær þjóðir, sem
lifa á akuryrkju og nærast því mest
á mjölmat, að afla sér saltsins sér-
staklega til þess að salta mat sinn með,
þannig að bæði smekk og þörf líkam-
ans verði fullnægt. Hjá slíkum þjóðum
er saltið mjög mikils metið og á fyrri
dögum, meðan erfiðara var um vik en
nú að afla þess, voru saltnámur mjög
eftirsóttar og oft orsök til blóðugra
bardaga. Saltnámur þessar eða salt-
lög myndast þar, sem sjór hefir þoi-n-
að upp en saltið orðið eftir. Slíkar salt-
námur eru víða um heim. En þar sem
saltlög ekki finnast var og er oft enn
notuð sú aðfei'ð til að afla saltsins,
að veita sjó í sérstakar þar til gerðar
þrær. Þegar svo vatnið úr sjónum guf-
ar upp, verður saltið eftir á botninum.
í heitum löndum veldur sólin auðvitað
uppgufun vatnsins.
Hér á landi ætti, að því er virðist,
að vera fyrirhafnarlítið að afla nægi-
legs salts fyrir okkur íslendinga, með
því að nota hverahita í stað sólskins,
t. d. á Reykjanesi væri slíkt mjög auð-
velt.
Fýrr á öldum, meðan ekki var eins
auðvelt að ná í saltið og nú, var farið
eins spart með það og unnt var. Það
var geymt í dýrindis ílátum og hið
mesta virðingarsæti við matborðið, var
að sitja hjá saltbauknum. I sjálfri
Biblíunni er mannkosta mönnum líkt
við „salt jarðar“, og hjá mörgum frum-
þjóðum er sá gestur fi'íðhelgur, sem
neytt hefir salts húsbóndans. Af öllu
þessu verður það séð, að gjöf yngstu
konungsdótturinnar var ekki svo fjarri
sanni, eins og í fljótu bragði getur
virst.
„Drengir mínir“, sagði presturinn, „getið
þið sagt mér, af liverju það er rangt að eiga
tvær konur ?“ Drengimir kikuðu við að svara,
þangað til einn þeirra segir:
„Enginn getur þjónað tveimur herrum“.