Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.06.1925, Blaðsíða 24

22
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ISLENDINGA
og hafi einhverja þekkingu á ís-
lenzkum bókmentum, þá eru tals-
verðar líkur til að það taki sér ból-
festu, þar sem íslenzkt mál heyrist
ekki nema við sérstök tækifæri. En
þá er nú hætt við, að atvinnukröf-
ur og dagleg umgengni við annara
þjóða fólk reynist íslenzkunni of-
jarl, og varla er þá vonlegt, að börn
þessa yngra fólks læri svo íslenzku,
að lærdómur geti lieitið, og þá því
síður, ef annað foreldrið er af
enskumælandi ættum komið.'
Þetta óheilla útstreymi verkar á
þrjá vegu í sömu andránni. Það
kippir vexti úr bygðinni, einangrar
gömlu lijónin, og gerir haustkvöld
þeirra dauflegri en vera mætti, og
dregur hulinshjálm gleymskunnar
smátt og smátt yfir flest, ef ekki
alt, sem íslenzkt er og sem eldra
fólkið unni mest.
Hver ráð eru til að stemma
þennan straum? Að öllum líkind-
um engin -—- einhlýt; enda væri
lítið vit og minna réttlæti í að reyna
að kyrsetja alt unga fólkið. Það
væri hróplegt ranglæti, að leggja
minstu tálmanir í veg þeirra ung-
menna, sem gæddir eru sérstökum
hæfileikum. í stað hindrana eiga
þeir unglingar skilið aðstoð og
hjálp til þess að komast sem lengst
áleiðis á svæðum þeirrar fræði-
greinar, er þeir hafa valið sér. Aft-
ur á móti væri hreinasti velgern -
ingur að telja þeim hughvarf, sem
ekki hafa annað markmið en að
leita atvinnu, livar sem fáanleg
kann að vera. í þeim getur vel
verið fólgið efni í framtakssama
fyrirmyndar bændur, en í borginni
kæmust þeir máske aldrei hærra en
að verða starfsmenn í vöruhúsi,
eða á strætum úti, — altaf ann-
ara þjónar í borginni, en sínir eigin
herrar á bújörð úti í sveit. Yrði
einn af hverjum tíu unglingum, er
burtu vilja leita, talinn á að leita
gæfunnar heima í sveit sinni, væri
það stórmikill vinningur.
En umtölur einar eru ónógar.
Þær kyrsetja engan ungling til
lengdar, ef engin tilraun er gerð til
þess að gera honum nokkuð til
geðs og þægðar. Æskuárin hjá
öllum þjóðum eru heimtufrek á
glaðning fyrir auga og eyra, og
séu aðstandendur unglinganna for-
sjálir, þá gefa þeir þeim slakan
taum við og við. Lífskröfurnar
aukast og breytast ár frá ári og
ailir unglingar hafa brennandi þrá
til að fylgja tízkunni í einu og öllu,
og þeirri eðlilegu löngun þarf að
fullnægja eftir megni. En til þessa
hefir, því miður, alt of lítið verið
gert til þess að geðjast unglingun-
um í sveitum úti, og án breytingar
frá gamalli venju í því efni, halda
helzt engin ættar- eða skyldubönd
framgjörnum unglingi við heimili
sitt í sveitinni.
Það sem ef til vill er flestu öðru
nauðsynlegra, til að byrja með, er
það, að sveitaheimilin, bændabýlin,
séu gerð virkilega aðlaðandi, —
bæði innan húss og utan, en í þessu
er alt of mörgum íslenzkum bænda-
býlum ábótavant. Blómfræ er svo
ódýrt, að öllum er innan handar að
hafa rastir af litmiklum og glitrandi
blómum framundan húsinu og um-
hverfis það. Og tiltölulega lítill er
líka kostnaðurinn við að gróður-
setja nokkur skrúðtré og brúska af
blómhrísi til beggja handa út frá
húsinu. En í þessari umgerð af
trjám, blómhrísi og blómbeðum,
lítur enda fátæklegasta húsið rík-