Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.06.1925, Blaðsíða 23

HUGLEIÐINGAR UM NÝJA ÍSLAND
2
sé lífinu í íslenzkri tungu sem
lengst má verða, þá þarf helzt að
snúa þvert út af þeirri leið, sem til
þessa hefir verið alfaravegur fjöld-
ans. Og víst ætti þá vel við, að
hyrjað verði aö hugsa og tala um
tilraunir í þá átt, á hálfrar aldar af-
mæli fyrstu bygðarinnar. Þessi
liðnu 50 ár hafa að sjálfsögðu ver-
ið landnámstímabil, en ekki þó ein-
göngu. Þau hafa því miður veriö
dreifingartímabil, og það í fleiri en
einum skilningi. Ef nú allir þeir
þjóðvinir, sem unna íslenzkri tungu
og þjóðerni flestu öðru fremur,
vildu koma sér saman um að beita
framvegis sameinuðu hyggjuviti
sínu, og sameinuðu bolmagni, til
þess að draga sem mest má úr á-
stæðulitlu eirðarleysis rási frá einu
landshorni til annars, og til þess að
byggja upp svo veglega íslenzka,
bygð, að Vestur-íslendingum væri
sæmd í að sjá og eiga hlut þar í,
— ef samkomulag til þessa væri
fáanlegt, þá gæti svo farið, aö
næstu 50 árin verði rétt nefnd sam-
einingartímabil.
En ekkert af þessu gerist fyrir-
hafnarlaust. Það er eitthvað ann-
að. Verkefnið er svo margþætt,
svo umfangsmikið og stórt, að það
er óráðin gáta, hvort vit sé í, að
gera nokkrar verulegar tilraunir í
þessa átt. Það aftur á móti er
auðráðin gáta, að sé alt látið hólk-
ast eins og hólkast vill, þá hnign-
ai íslenzkunni æ meir og meir með
hverju ári sem líður. Og sé ís-
lenzkan farin að standa höllum
fæti í æðimörgum stöðum nú, við
50 ára lokin, jafnvel í sjálfu höfuð-
bóli íslendinga — Winnipeg, livers
skal þá til geta um þær ástæður
eftir 100 ára vist í þessu landi?
Er of borið í þá tilgátu, að þar sem
einn íslendingur hefir nú látið ís-
lenzkuna þoka fyrir Enskunni, þá
verði þeir orðnir þrír, sem það hafa
gert, árið 1975. Og komi nú engir,
eða sama sem engir frá Islandi til
aðseturs hér, á næstu áratugum,
þá er augljóst, að íslenzka fylking-
in verður þá orðin æði gisin, því
vitanlega verða þá fáir þeirra á lífi,
sem nú eru miðaldra menn.
Útstreymi unga fólksins úr ís-
lenzku bygðunum hefir verið og er
skaðlegast fyrir bygðina, sem það
yfirgefur, og skaðlegast fyrir ís-
lenzkuna, því það er varla ofsagt,
að meira en helmingur þess fólks
hverfi út fyrir takmörk íslenzkra
bygða. Þetta er eðlilegt. Eftir að
hafa komið í stórstaðina, þar sem
glys og glaumur og skyndigróða-
fjas heillar og töfrar óreyndan ung-
ling, finnst lionum sveitin sín dauf-
legri en svo, að við sé unandi. Þar
er tilveran svo litlaus og tilbreyt-
ingarlaus, skyndigróðavonirnar ekki
til og framfarir allar svo hægfara,
að stundum er vart sýnilegt, hvort
gengur áfram eða aftur á bak.
Hann þolir ekki mátið. Hann flýr
til borgarinnar og úr henni í aðra
og aftur aðra. En eftir sitja aldur-
hnígnir foreldrar, einsömul að ann-
ast um búið, með hálfvöxnum yngri
börnum, og sem eins víst fylgja í
fótspor hinna eldri, undireins og
þau eru fleyg. Og þegar þar kem-
ur, hafa gömlu hjónin um tvo vegi
að velja, að sitja í búinu og sjá það
smáganga, af sér, eða selja jörðina
og flytja til borgarinnar, þar sem
þau innan skamms þurfa ef til vill
að búa við skort.
Þó nú unga fólkið, sem burtu
flytur úr bygð sinni, tali íslenzku