Árbók VFÍ - 01.01.1991, Side 207

Sprautusteypa 205
3.0 Hefðbundin steypa.
3.1 Steypa sem styrking í jarðgöngum og byggingaframkvæmdir.
Þegar berg er mjög veikt og/eða spennur miklar þarf oft að steypa þykka burðarskel.
Þessar burðarskeljar geta ýmist verið forsteyptar einingar eða staðsteyptar. Ef notaðar
eru forsteyptar einingar er að jafnaði dælt steypu á milli eininga og bergs.
Sérhönnuð mót sem auðvelt er að koma fyrir og flytja eru notuð þegar staðsteypt er í
jarðgöngum. Við sérstakar aðstæður getur þurft að steypa spyrnubita milli veggja.
í jarðgöngunum við Blönduvirkjun var staðsteypu beitt til styrkingar á fyrstu 12 m
aðkomuganga, en bergið þar var mjög brotið og veðrað, auk þess voru staðsteyptir veggir
í og við sográsir, á mótum jöfnunarganga og aðkomuganga, og þar sem aðkomugöng
koma inn í stöðvarhús. Gólf frárennslisganga er víða steypt þar sem veik setlög eru, til að
koma í veg fyrir rof er vatn tekur að streyma um þau.
Steypa sem notuð er til styrkingar á veggjum og lofti í jarðgöngum þarf að vera mjög
þjál, því hún þarf að leggjast að mjög óreglulegu yfirborði bergs og fylla vel öll holrúm.
Alls voru u.þ.b. 1.000 m' notaðir til styrkingar á bergi í Blönduvirkjun.
Mikil steypa var notuð í neðanjarðarstöðvarhús virkjunarinnar þó svo að það magn sé
lítið í samanburði við ofanjarðarstöðvarhús. Segja má, að steypumannvirkin í stöðvar-
húsinu séu hluti af varanlegri styrkingu bergveggjanna .
Alls fóru u.þ.b. 5.200 m1 í stöðvarhúsið þar með talið þrýstipípugreiningar frá neðri
beygju.
Lóðrétt þrýstigöng virkjunarinnar eru fóðruð með stálhólkum og steypt milli þeirra og
bergsins . I þau fóru u.þ.b. 1.250 m3 að meðtalinni efri beygju.
Áður hefur verið minnst á mikilvægi þess að steypan sem notuð er til þessara
framkvæmda sé sem allra þjálust.
Uppsteypun neðanjarðar verður aðeins framkvæmd með afkastamiklum dælum,
sérstaklega þegar steypt er í lokað rými.
Krafttak notaði steypudælu af gerðinni Putzmeister sem var færanleg og rör lögð frá
henni að steypustað, að auki var notast við stöðvarhúskrana virkjunarinnar.
Til innsteypunar á þrýstirörum í lóðréttum göngum virkjunarinnar var notast við
sérsmíðað 2 m3 steypusíló og hífingarbúnað þann er notaður var við uppsetningu röra.
Búnaður til steypuniðurlagningar er að öðru leyti hefðbundinn.
Steypuniðurlögn neðanjarðar er að öllu jöfnu erfiðari og seinlegri en ofanjarðar, þar
sem rými er mjög takmarkað og „veggir og þak“ mannvirkisins þegar komnir.
Mikilvægt er því að steypa sé aðlöguð þeim aðstæðum er fyrir hendi eru hverju sinni.
4.0 Niðurlag.
í grein þessari hefur verið stiklað á stóru yfir þetta yfirgripsmikla svið og að lokum vil ég
draga saman þann lærdóm er ég tel að fengist hafi við neðanjarðarframkvæmdir þær er
Krafttak sf hefur átt aðild að:
- kröfur verklýsinga verður að laga betur að aðstæðum og taka í því sambandi mið af
þeirri reynslu er fengist hefur,
- styrking með sprautusteypu með og án stáltrefja hefur að því er best verður séð gefist
vel og kemur í framtíðinni til með að vera ríkjandi styrkingaraðferð,
- steypugerð verður að laga að aðstæðum neðanjarðar,
- notkun á sprautusteypu til styrkinga flýtir mjög allri gangagerð og gerir hana um leið
ódýrari,
- vanda verður til verks ef vel á að takast til, en margir ólíkir þættir hafa áhrif á gæði
verksins.