Neytendablaðið - 01.05.1993, Qupperneq 7

—
Elkulckiiiukniny
- frá fyrra ári í milljörðum kr. -
30 ■ Lán til íbúðakaupa □ Neyslulán"
Eins og myndin ber með sér liggur skuldaaukningin að veru-
legu leyti í neysluskuldum. Sérstaklega eru árin 1986- 1988 at-
hygli verð íþví sambandi. Margir liallast að því að það séu
fyrst ogfremst neyslulánin sem gerifólki erfitt fyrir.
Fólk getur farið á milli banka-
stofnana á sama degi og feng-
ið lán nánast eftir þörfum í
lánastofnunum. Bankar bjóða
upp á ýmis sparnaðarform
sem síðan veita heimild til
lántöku. I sumum tilfellum
stofnast slíkur réttur eftir að-
eins nokkurra mánaða sparn-
að, allt að einni milljón án
þess einu sinni að þurfa að
leita til bankastjóra.
Verslanir bjóða upp á rað-
greiðslur ýmiss konar. Bfla-
umboð bjóða jafnvel upp á
vaxtalaus lán og iðulega er
„Sökum áframhaldandi
halla á ríkisbúskapnum
og minnkandi sparnaðar
heimilanna héldust raun-
vextir hærri en æskilegt
hefði verið. Jafnframt
versnaði fjárhagsstaða
lánastofnana verulega
vegna vaxandi afskrifta.”
Jóhannes Nordal
seðlabankastjóri
boðið upp á sólarlandaferðir
með lítilli útborgun og stærsti
hlutinn lánaður. Þá eru enn
ónefnd áhrif greiðslukorta, en
hvað skyldu þau hafa aukið
skuldir heimilanna um háar
; fjárhæðir? Þegar allt þetta er
skoðað blasir við hversu frá-
i leitt er að skella skuldinni á
húsbréfakerfið þegar leitað er
skýringa á skuldaaukningu
heimilanna.”
■ Samverkan
i Af ofansögðu mætti draga eft-
irfarandi ályktanir: Neytendur
hafa ekki kunnað sér hóf, ekki
ráðið við aukið frjálsræði eða
staðist þær freistingar sem
felast í greiðari aðgangi að
lánsfé. Bankarnir hafa ekki
j gætt nægilega mikils aðhalds
í lánveitingum, hafa fremur
i spurt um ábyrgð þriðja aðila
j en greiðslugetu þess sem bið-
ur um lán.
Eða: Oagaðir neytendur
hafa sjálfir komið sér í vand-
ræði með dyggri aðstoð að-
gæslulausra bankastjóra.
Samtímis hefur stjórnmála-
mönnum ekki tekist að ráða
niðurlögum fjárlagahallans.
Ennfremur hafa fyrirtækin
ráðist í mun meiri lántökur en
forsendur leyfðu. Þetta hefur
leitt til verulegra útlánatapa
bankanna.
Afleiðingin af þessu öllu:
háir vextir sem auka á
greiðslubyrðina, sem gjarna
kallar á nýjar lántökur, enn
meiri eftirspum eftir lánum...
Leiðirtil úrbóta-
tillögur NS
Neytendasamtökin leggja mikla áherslu á aö
tekiö verði á fjárhagsvanda heimilanna til
frambúðar og hafa kynnt ýmsar leiðir að því marki.
Samtökin telja að í senn þurfi að draga úr
núverandi vanda og hindra að enn fleiri fjölskyldur
lendi í sambærilegum vanda.
■ Fyrirbyggjandi aðgerðir
í tillögum Neytendasamtakanna er mikil áhersla lögð á hlut-
verk skólakerfisins. Samtökin telja eðlilegt að umfjöllun um
fjármál heimilanna verði þáttur í þeim undirbúningi sem skól-
arnir veita nemendum fyrir þátttöku í hinu flókna neyslusam-
félagi.
Þeir einstaklingar sem lokið hafa skólagöngu þurfa að eiga
kost á námskeiðum um fjármál heimilanna. Um 600 manns
hafa nú komið á námskeið Neytendasamtakanna um hagsýni í
heimilishaldi og segist Sólrún Halldórsdóttir, hagfræðingur
NS og leiðbeinandi á námskeiðunum, telja að námskeið af
þessu tagi geti auðveldað neytendum mjög að reka heimili sín
með hagkvæmari og skipulegri hætti.
■ Ráðgjöf
Neytendasamtökin telja brýnt að almenningur hafi aðgang að
vandaðri fjárhagsráðgjöf, bæði til þess að leiðbeina fólki í
vanda og til þess að koma í veg fyrir að heimili lendi í
greiðsluerfíðleikum. Neytendasamtökin hafa um skeið boðið
upp á fjárhagsráðgjöf fyrir félagsmenn sína. Reynslan sýnir
að slík ráðgjöf getur verið mjög gagnleg.
■ Greiðslumat
Neytendasamtökin telja það hafa verið framfaraspor þegar
tekið var upp greiðslumat vegna umsókna um lán vegna hús-
næðiskaupa. Neytendasamtökin óttast þó að sú hætta sé enn
fyrir hendi að fólk ráðist í meiri lántökur en þær hafa forsend-
ur til að ráða við.
Raunar álíta Neytendasamtökin að mat á greiðslugetu eigi
að vera regla fremur en undantekning og gagnrýna þá venju
banka að reiða sig á ábyrgðir óviðkomandi manna fremur en
mat á greiðslugetu þess sem biður um lán. Jafnframt hvetja
samtökin neytendur til þess að gæta varúðar við lántökur og
meta gaumgæfilega greiðslugetu sína í samráði við banka eða
aðra áður en ráðist er í að taka lán.
■ Greiðsluaðlögun
Neytendasamtökin hafa kynnt sér norræna löggjöf um
greiðsluaðlögun og telja að sambærileg löggjöf gæti komið að
gagni hérlendis, þótt ekki sé vitað hversu margir gætu fallið
innan ramma laganna. Lög um greiðsluaðlögun taka á vanda
þeirra sem lenda í verulegum greiðslueifiðleikum af ófyrir-
séðum ástæðum, svo sem atvinnumissi, veikindum og skiln-
aði. Lögin koma hins vegar ekki að gagni þegar um er að
ræða ofneyslu og/eða skort á fyrirhyggju.
I þeim felast nokkurs konar persónulegir nauðasamningar,
sem taldir eru skila bæði skuldunautum og lánardrottnum
meiri árangri en gjaldþrot.
í framhaldi af opnum fundi Neytendasamtakanna um fjár-
hagsvanda heimilanna fluttu tveir þingmenn Alþýðuflokksins,
þeir Össur Skarphéðinsson og Sigbjöm Gunnarsson, tillögu
til þingsályktunar þess efnis að Alþingi feli félagsmálaráð-
herra að skipa nefnd til að undirbúa samningu laga um
greiðsluaðlögun.
NEYTENDABLAÐIÐ - Maí 1993
7