Neytendablaðið - 01.05.1993, Qupperneq 9

Skuldum vafin
Ábyrgð að vel athuguðu máli
Telurðu að sá sem þú gengur í ábyrgð fyrir muni geta staðið við skuldbind-
ingar sínar? Hefur hann sýnt þér fram á það? Ertu borgunarmaður fyrir
láninu ef sú staða kemur óvænt upp að skuldarinn getur ekki staðið í skilum,
eða myndi það setja fjárhag þinn og fjölskyldu þinnar í uppnám? Ertu
reiðubúinn að inna af hendi greiðslu fyrir lán sem þú hefur aldrei fengið?
Hvernig verður sambandi ykkar skuldarans háttað eftir það? Þetta eru
spurningar sem hver sá sem hyggst ganga í ábyrgð fyrir lánum annars ætti að
hafa skýr svör við áður en hann lætur slag standa.
Til þessa hafa bankarnir
byggt lánveitingar sínar til
einstaklinga að mestu leyti
á ábyrgðum þriðja aðila.
Mat á greiðslugetu lántak-
enda hefur verið gloppótt
og ófullkomið.
A undanförnum misser-
um virðist það þó hafa færst
í vöxt innan bankakerfisins
að fram fari mat á greiðslu-
getu lánbeiðenda áður en
lán eru afgreidd, einkum ef
um mjög háar upphæðir er
að ræða. Engu að síður
hyggjast bankarnir halda
sig við þann sið að krefjast
ábyrgða þriðja aðila, enda
ber lánastofnunum lögum
samkvæmt að leita eftir
tryggingum fyrir lánveiting-
urn sínum.
Stefán Pálsson, banka-
stjóri Búnaðarbankans,
sagði í samtali við Neyt-
endablaðið (1/93) að hann
teldi fráleitt að sú siðbreyt-
ing yrði í bankakerfinu að
viðskipti banka og lántak-
enda myndu byggjast á
trausti að undangengnu
mati á greiðslugetu, eigna-
stöðu og fyrri reynslu og að
krafa um ábyrgðarmenn
yrði þá fremur undantekn-
ing en regla. Hins vegar
sagðist hann ekki í vafa um
að forða hefði mátt bæði
einstaklingum og bönkum
frá miklum erfiðleikum í
gegnum tíðina með því að
byggja lánveitingar á mati á
greiðslugetu.
Alþekkt er að vinir og
vandamenn skrifi upp á lán
hver hjá öðrum og er stund-
um nefnt að lána nafnið sitt.
Það ætti enginn að gera
nema að vel athuguðu máli.
Sjálfsagt er að fara fram á
að lántakandinn sýni vænt-
anlegum ábyrgðarmanni
fram á að greiðslubyrðin af
láninu og öðrum fjárskuld-
bindingum sé honum ekki
ofviða miðað við núverandi
aðstæður. Geti lántakandi
þetta ekki, er auðvelt að
neita honum um ábyrgð.
f öðru lagi þarf ábyrgðar-
maðurinn að skoða eigin
greiðslugetu. Ef til þess
kemur að reyni á ábyrgðina,
er hann þá maður til að
standa undir henni án þess
að stofna fjárhag eigin fjöl-
skyldu í voða?
Enda þótt lántakandi geti
sýnt fram á að hann muni
geta staðið við skuldbind-
ingar sínar miðað við nú-
verandi aðstæður, ber ávallt
að hafa í huga að aðstæður
geta breyst. Það hafa margir
fengið að reyna á undan-
förnum misserum. Atvinnu-
leysi hefur aukist, tekjur
hafa dregist saman, kaup-
máttur hefur verið skertur.
Því ætti ábyrgðarmaður
ávallt að gera það upp við
sig hvort hann geti staðið
við ábyrgðina og ekki síður
hvort hann sé reiðubúinn til
þess.
Margir hafa farið flatt á
því að gangast í ábyrgð fyr-
ir vini og vandamenn án
þess að hugsa málið nægi-
lega vel. Engum er greiði
gerður með því.
Hefurðu efni á að taka lán?
Stundum heyrist það sjónarmið að fólk sé nauð-
beygt til að taka lán fyrir heimilistækjum, hús-
gögnum, bílum og þess háttar, sem fyrirsjáanlegt er
að þarfnast endurnýjunar, vegna þess að það hafi
ekki nægilega mikið afgangs af launum til þess að
leggja fyrir. Staðreyndin er hins vegar sú að sá sem
ekki getur lagt fyrir, getur enn síður staðið undir af-
borgunum af lánum, þar eð síðari kosturinn er mun
dýrari. Raunar er hann svo dýr að fólk hlýtur að
spyrja sig hverju sinni hvort það sem keypt er sé í
raun svo mikilvægt að það geti réttlætt lántöku.
Kostnaðurinn við að taka lán
felst ekki eingöngu í vöxt-
um, lántökukostnaði, stimp-
ilgjaldi og greiðslu fyrir að
útbúa skuldabréf. Mikill
kostnaður getur einnig verið
fólginn í því að missa af
staðgreiðsluafslætti sem víða
er verulegur þegar um um-
talsverðar fjárhæðir er að
ræða.
Gerum ráð fyrir að svo-
nefnt afborgunarverð (sjá
grein um lög um neytenda-
lán) af tiiteknu heimilistæki
sé auglýst 100 þúsund krón-
ur. Veittur er sjö prósent af-
sláttur gegn staðgreiðslu.
Fjölskylda a) hefur haft
forsjálni til þess að leggja í
sjóð vegna endurnýjunar
heimilistækja og getur því
staðgreitt. Verðið er þá 93
þúsund krónur.
Fjölskylda b) ákveður að
taka lán í banka og nýta sér
staðgreiðsluafsláttinn sem í
boði er. Til þess að fá 93
þúsund greidd út að frá-
dregnum lántökukostnaði
þarf hún að taka lán uppá
97.250 krónur. Af þeirri upp-
hæð greiðir hún nær sjö þús-
und krónur í vexti á tólf
mánuðum. Heildarverðið er
þá rúmlega 104 þúsund
krónur.
Fjölskylda cj kaupir
heimilistækið góða á rað-
greiðslum og verður því af
staðgreiðsluafslættinum.
Kostnaður hennar vegna lán-
tökunnar er um það bil
11.500 krónur. Heildarverð
heimilistækisins verður þá
111.500 krónur.
Kostnaðurinn verður því:
Fjölskylda a): 93.000
Fjölskylda b); 104.000
Fjölskylda c): 111.500
Munurinn á fjölskyldu
a) og c) nemur 18.500
krónum.
Forsendur:
Auglýst afborgunarverð:
100.000 kr.
Staðgreiðsluafsláttur: 7%
Lánstími: 12mánuðir
Vextir: 13,25%
Gjald fyrir að
útbúa bréf: 830 kr.
Stimpilgjald: 1,5%
Lántökukostn.: 2%
NEYTENDABLAÐIÐ - Maí 1993
9