Neytendablaðið - 01.05.1993, Blaðsíða 18

Skuldaskil í vistkreppu
Hins vegar gætu margir
bætt tveimur mánuðum við
sumarfríið sitt og keypt utan-
landsferð að auki fyrir pening
sem sparast við að leggja
bílnum. Verður þetta ekki ein-
hverjum dæmi um að unnt sé
að lifa betra lífi með því að
hafa minna umleikis?
■ Framhjá markaði
Þegar þrengist um vinnu og
vinnan skilar kannski ekki
nema helmingnum af kaupinu
í hendur launþegans vaknar
spurningin um aðrar leiðir til
að uppfylla þarfir sínar og
óskir. Leiðir sem liggja utan
hins formlega hagkerfis,
framhjá markaðinum þar sem
fólk borgar allan umbúða-
kostnaðinn: fjárfestingu í
byggingum og bílastæðum,
flutning og fjármagnskostnað,
kaup og launatengd gjöld
allra sem vinna við afgreiðslu,
tryggingar og tilflutninga
vöru og peninga, kostnaðinn
við að auglýsa.
Vel á minnst. Sennilega er
skynsamlegt að kaupa aldrei
það sem auglýst er með fyrir-
gangi. Ef að er gáð eru heil-
síðurnar og sjónvarpsauglýs-
ingarnar einkum notaðar til að
lokka okkur til að kaupa það
sem við þurfum ekki á að
halda - og er jafnvel óhollt
manninum og náttúrunni. Þar
er einkum veifað gosdrykkj-
um og sælgæti; dýrum,
unnum og oftast innfluttum
matvörum; snyrtivörum með
ilm- og litarefnum, einnota
bleium, sólarlandaferðum og
bílum. Raunar er svo komið
að þeir sem fara að auglýsa
mjólk og kjöt með sams konar
látum eiga von á tortryggni.
Sé bæði tekið með í reikn-
inginn hve tekjuskattur er
orðinn hár og síðan aftur
greiddur 25 prósent skattur
við kassann hlýtur niðurstað-
an að hvetja fólk til að gaum-
gæfa hvernig hægt sé að
bjarga sér sjálft um vörur og
þjónustu. Komast hjá því að
kaupa!
■ Sjálfsbjörg
Er svo vitlaust að nota tíma
sinn í heimilisstörf, heima-
smíðar og garðrækt umfram
það sem tíðkast hefur? Reyna
að annast viðhald á sem flestu
sjálf? Leita fyrir sér um
vinnuskipti og kunningja-
greiða?
Raunar getur slíkt haft ann-
að og meira gildi en tíma-
sparnað í för með sér. Því
fylgir nefnilega oft heilsusam-
leg útivist og þroskandi sam-
skipti. Sá sem ræktar kartöflur
og rófur og fer flestra ferða
gangandi eða hjólandi kaupir
sér að líkindum ekki mikið af
tímum í heilsustúdíói!
Við Islendingar búum að
ríkri og tjölþættri sjálfsbjarg-
arhefð og erum því betur und-
ir það búnir en margar aðrar
þjóðir að vefja ofan af mark-
aðsumbúðunum. Landbúnað-
arstörf, fiskveiðar, fiskvinnslu
og smíðar lærðu þeir ungu
öldum saman af því að ganga
til verka með þeim eldri og fá
tilsögn þeirra. Enn lærast
mörg verk með þeim hætti að
vissu marki og þeir sem hafa
brennandi áhuga læra ótrúleg-
ustu hluti með því að þreifa
sig áfram og spyrja næsta
mann. Þannig hefur tölvu-
kunnátta til dæmis einkum
breiðst út.
I þessu sambandi er einnig
vert að minnast þeirra mörgu
sem hafa tekið á erfiðum
vandamálum og fundið lausn-
ir á þeim með því að mynda
félagsskap og sjálfshjálpar-
samtök. Þar á ég við félög
þeirra sem glíma við hina
ýmsu sjúkdóma og fötlun -
og sjálfshjálparnet eins og
AA-fundi.
■ Betra líf
Líklega eiga margir erfitt með
að melta hugmyndir af því
tagi sem hér er lýst. Við lifum
jú í umhverfi þar sem tal
helstu álitsgjafa þjóðarinnar
snýst um hagvöxt, samkeppn-
isstöðu og markaðssókn. Þeir
tala jafnvel um að framleiða
vatn og selja það sem dýrast -
og verður tíðrætt um hvernig
eigi að „skapa störf ’ með fjár-
veitingum frá því opinbera
eða lækkun skatta og annars
tilkostnaðar hjá fyrirtækjum.
Raunar er farið að feta þá leið
með því að fella niður
aðstöðugjald fyrirtækja og
hækka skatta og þjónustu-
gjöld heimilanna til ríkis og
sveitarfélaga.
En er ekki orðið tímabært
að skoða með gagnrýni hug-
myndir sem fela í raun í sér
að verið er að kaupa atvinnu
með æmum tilkostnaði? Og
beina sjónum frekar að því
hvemig við getum lifað betra
lífi og meinalausu fyrir kom-
andi kynslóðir með minni
framleiðslu, þjónustu og
markaðsumsvifum?
Aö kaupa þjónustu eða bjarga sér sjálf
Hver er eðlismunurinn?
1 Á markaði 1 Á eigin spýtur 1
■ Byggt er á hlutlægri, afmark aðri sérfræði sem fæst með skólagöngu. ■ Byggt á þekkingu og hæfni sem fæst með því að prófa sig áfram.
■ Þjónustan er skattskyld söluvara. Tíminn er peningar. ■ Þjónustan er gagnkvæm og ekki greitt fyrir hana. Tími gefst til samskipta.
■ Veitandi og þiggjandi eru í við skiptatengslum sem móta hlutverk þeirra. ■ Veitandi og þiggjandi eru félagar sem leita jafnræðis í samskiptum sínum.
■ Þekking og upplýsingar eru ótilgengilegar. Notkun þeirra er bundin tilskildum prófum og lög- verndun. ■ Þekkingu og upplýsingum miðlað frjálslega. Upplýsingar og ráð tiltæk þeim sem eftir þeim leita.
18
NEYTENDABLAÐIÐ - Maí 1993