Neytendablaðið - 01.04.1998, Blaðsíða 13

Orkukostnaður
tíma að komast að fullu í
gagnið. Skammtímasjónarmið
starfsmanna og stjórnmála-
manna vega oft þungt við
ákvarðanir um hagræðingu.
Kostnaður vegna þeirra skyldi
ekki vanmetinn.
Skipulag orkumála
I þingsályktunartillögu um
framtíðarskipan raforkumála
sem nú liggur fyrir alþingi
kemur fram að unnið skuli að
því að móta skilyrði fyrir veit-
ingu virkjunarleyfa. Einnig
verði sett skýr ákvæði um
eignarrétt á orkulindum á af-
réttum og almenningum.
Stjórnvöld áforma að breyta
skipulagi raforkumála en hafa
ákveðið að fara hægt í sakim-
ar. Helsti hvati að breyttu fyr-
irkomulagi eru breytingar sem
nágrannalöndin hafa gert til
hagsbóta fyrir orkukaupendur
og væntanleg tilskipun Evr-
ópusambandsins um innri
markað fyrir rafmagn, sem
skyldar þátttökuþjóðir til að
gera ráðstafanir til að auka
samkeppni á orkumarkaði.
Ástæðan fyrir því að menn
vilja fresta breytingum í
lengstu lög er einkum hátt
hlutfall skulda í heildarvirði
Landsvirkjunar. Þar sem ríkið
er í ábyrgð fyrir Landsvirkjun
hefur það mikilla hagsmuna
að gæta um að lánskjör
Landsvirkjunar versni ekki.
Fr jáls viðskipti með orku
Þegar leiðir til lækkunar orku-
verðs eru hugleiddar vaknar
spurningin um hvort ekki sé
hagkvæmt fyrir neytendur að
skipulagi orkumála verði
breytt sem fyrst. Hér á landi
hefur ríkisafskiptum og ein-
okun á mörgum sviðum verið
hætt og getur almenningur
fylgst með því hagræði sem
felst í samkeppni í stað einok-
unar. Nefnd hafa verið ýmis
dæmi um að stjómmálalegir
hagsmunir hafi haft meira að
segja en hagur neytenda þegar
ákvarðanir um virkjanir og
veitustofnanir hafa verið tekn-
ar. Því er eðlilegt að neytend-
ur velti því fyrir sér hvort
hagkvæmt sé og mögulegt að
auka samkeppni á orkumark-
aði.
Án nokkurs vafa er hægt
að svara því til að engin að-
gerð stjórnvalda getur orðið
árangursríkari við lækkun
orkuverðs til almennra neyt-
enda á Islandi en sú að breyta
orkulögum og gefa virkjun
fallorku og varmaorku frjálsa
og afnema einokun á sölu og
dreifingu orku. Stjómvöld
virðast þó ekki hafa gert til-
raun til að áætla áhrif breyt-
inga á orkuverð. Tölur frá
Noregi gefa til kynna 10-20%
lækkun til orkukaupenda eftir
kerfisbreytingu þar í landi
1991.
Frjáls staifsemi orkufyrir-
tækja krefst skipulagsbreyt-
inga og endurskoðunar á þátt-
töku ríkisins í orkuiðnaðinum.
Breytingum mun fylgja kostn-
aður og erfiðleikar og menn
þurfa að horfast í augu við
það að hagræðið kemur ekki
allt til góða í byrjun. En það
er svipað með breytingu frá
einokun til frjálsræðis og
breytinguna úr vinstri umferð
yfir í hægri á sínum tíma: Því
fyrr sem við breytum, þeim
mun færri vandamál og þeim
mun fyrr munum við njóta á-
batans af nýju skipulagi. Bið
er tap neytenda.
Niðurgreiðslur
Hér á landi hafa stjórnvöld
um langa hríð greitt niður
orku til húshitunar á „köldum
svæðum“. Með niðurgreiðsl-
unum hefur eðlilegu jafnvægi
eftirspurnar og framboðs ver-
ið raskað, sem leitt hefur til
sóunar orku. Með niður-
greiðslum hefur dregið úr
hagkvæmni þess að nýta
raunhæfar sparnaðarleiðir
bæði innan orkugeirans og á
heimilunum. Ef stjórnvöld
telja nauðsynlegt að styrkja
íbúa á ákveðnum svæðum
vegna aðstöðumunar er hag-
kvæmara að leita annarra
leiða en niðurgreiðslna.
Orkuspár og rannsóknir
Markmiðið með orkuspám
ætti meðal annars að vera að
ná betri árangri í markvissum
aðgerðum í orkusparnaði í
samræmi við hagsmuni neyt-
enda. Takist að auka ná-
kvæmni í orkuspám verður
bæði auðveldara að meta ár-
angur af sparnaðaraðgerðum
og upplýsa neytendur um
leiðir til betri árangurs.
Þegar meta þarf árangur af
sparnaðarráðstöfunum í fram-
tíðinni þarf að hafa traustar
upplýsingar til að miða við.
Leiðir til orkuspamaðar eru
margar og mismunandi á ein-
stökum svæðum. í hverju til-
viki þarf að miða við stað-
bundnar aðstæður ef raunhæf-
ur sparnaður á að nást. Miklu
máli skiptir að stjórnvöld,
orkuveitur og neytendur vinni
saman í aðgerðum sem lúta að
orkusparnaði. Ef samráð er
ekki fyrir hendi geta aðgerðir
eins aðilans eytt árangri
hinna.
Auðlindanýting
Það er mikið hagsmunamál
fyrir Islendinga að nýta sem
best auðlindir á orkusviðinu
og fylgjast með þróun orku-
mála í heiminum. Það skiptir
máli að Islendingar verði
kunnir á alþjóðlegum vett-
vangi fyrir stefnu sem stuðlar
að sjálfbærri orkunýtingu.
Ef arður af auðlind er ekki
réttilega metinn er þess tæpast
að vænta að nýting auðlindar-
innar verði hagkvæm. Aukið
frjálsræði í orkuvinnslu mun
flýta fyrir því sjónarmiði að
gjaldtaka verði tekin upp fyrir
orkuöflun jarðvarma og fall-
orku. I skýrslu orkunefndar
um framtíðarskipan orkumála
1996 segir: „Einnig kæmi til
álita að vinnsluaðilar greiddu
gjald fyrir afnot af auðlind-
inni.“ Einnig er talið að með
tilskipun Evrópusambandsins
muni mat á umhverfisáhrifum
framkvæmda fá enn aukið
gildi.
Tafla 2: Verð á heitu vatni frá Hitaveitu Reykjavíkur (HR) og
Rafmagnsveitum ríkisins (RARIK)
Fastagjald Einingaverð VSK innifalinn Samtals
HR 6.963 57,91 14% 53.291
RARIK’ 14.068 93,15 6,58% 88.589
1) Á Siglufirði er sérstakur afsláttur veittur þar sem meðal-
hitastig vatnsins er undir 70°C á uppgjörstímabilinu. Verðið
hjá Rafmagnsveitum ríkisins er um 65% hærra en hjá Hita-
veitu Reykjavíkur, en verð þar er að vísu talið mjög lágt.
NEYTENDABLAÐIÐ - apríl 1998
13