Bændablaðið - 17.02.1998, Blaðsíða 6

Bændablaðið - 17.02.1998, Blaðsíða 6
6 Bændablaðið Þriðjudagur 17. febrúar 1998 Spatt er fótasjúkdómur sem lengi hefur verið þekktur í hrossum. Einkennin eru helti í afturfótum sem komið getur fram á margvíslegan hátt, allt frá því að vera stirðleiki sem liðkast og hverfur við reið upp í alvarlega, ólæknandi helti. Helti eða stirðleiki í afturfótum getur aftur leitt til eymsla í baki. Jafnframt er þekkt að skapgerð hrossa geti breyst vegna sjúkdómsins og þau taka jafnvel að rjúka eða sýna annað flóttaatferli. Sigríður Björnsdóttir, dýralæknir hrossasjúkdóma. Helgi Sigurðsson, sérfræðingur í hrossasjúkdómum. Spatt í íslenskum hrossum Hvað er spatt? Spatt er liðsjúkdómur í smá- liðum hækils (mynd 1) sem ein- kennist af hrömun og eyðingu brjósks. Brjóskskemmdir af þessu tagi geta ekki gróið þannig að eðlilegt brjósk myndist aftur, en hafa þvert á móti tilhneigingu til að breiðast út í liðnum. Beinvef- urinn sem liggur næst brjóskinu leitast hins vegar við að gróa (kalka) eftir að brjóskið er orðið skemmt. Því má finna ný- myndaðar beinnibbur og upplausn í beini þar sem endurmyndun á nýjum beinvef á sér stað. I sumum tilfellum gróa smábeinin í hæklin- um algjörlega saman á þennan hátt. Brjóskeyðingin getur einnig leitt til bólgu í liðhimnu og liðpoka. Lítil sem engin hreyfing er talin vera í smáliðum hækils og er það líklega ástæða þess að sjúk- dómurinn veldur ekki alltaf sárs- auka sem væri óumflýjanlegt við sambærilegar skemmdir í liðum með meiri hreyfingu. Erfitt er að greina sjúkdóminn á fyrstu stigum hans en þegar líður á sjúkdómsferilinn verða lið- skemmdimar sjáanlegar á rönt- genmyndum (röntgenbreytingar) og greiningin bæði auðveldari og ömggari. Stundum má með þreif- ingu finna svokallaða spatthnúta sem er hörð þykknun á hækil- liðunum innanverðum. Athugun á helti er mikilvægur þáttur í sjúk- dómsgreiningunni. Rannsókn á spatti í íslenskum hrossum Árið 1995 hófst rannsókn á spatti í íslenskum hrossum á vegum Hólaskóla, Embættis Yfir- dýralæknis, Tilraunastöðvarinnar á Keldum og Dýralæknaháskólans í Uppsölum. Verkefnið var styrkt af Framleiðnisjóði Landbúnaðar- ins, Vísindasjóði og Útflutnings- og markaðsnefnd. Bakgrunnur Þó sjúkdómurinn hafi iengi verið þekktur í íslenskum hross- um hefur hann ekki verið talinn vera alvarlegt vandamál í hrossa- stofninum fyrr en í seinni tíð. Ein- kennin em oft það væg að hrossin nýtast til reiðar og alvarlegri tilfelli geta batnað við hvíld eða meðhöndlun. Erfitt getur verið að greina helti ef hrossið finnur jafn mikið til í báðum afturfótum og kann það að dylja einkennin í sumum tilvikum. Með auknum útflutningi hrossa á undanfömum ámm eru sífellt fleiri hross heilbrigðis- skoðuð og margir kaupendur óska eftir því að auk skoðunar á helti séu hæklarnir myndaðir. Við þessar athuganir hefur komið í íjós að röntgenbreytingar getur verið að finna í óhöltum hrossum og sjúkdómurinn sé því algengari en áður hefur verið talið. Sjúk- dómurinn er einnig alvarlegra vandamál en áður í efnahags- legum skilningi þar sem hross með liðskemmdir seljast síður og oft á lægra verði en annars hefði verið. Markmið rannsóknarinnar Rannsóknin miðaði að því að leita svara við eftirfarandi spum- ingum með það höfuðmarkmið að finna leiðir til fyrirbyggjandi að- gerða. ■Hver er tíðni spatts í íslensk- um reiðhrossum? ■Liðskemmdir skv. röntgen- myndum (hin eiginlega skil- greining á spatti) ■Helti, fyrir og eftir beygipróf ■Hvert er sambandið milli röntgengreiningar og helti? ■Er sjúkdómurinn arfgengur? ■Stafar spatt af of miklu álagi á (ung) hross? ■Er spatt tengt byggingu og/ eða ganghœftleikum hrossa? Efniviður 6 7 8 9 10 11 12 Aldur Sköflungur 4. Hælbein 5. Völubein 6-8. Smábein hœkils 9. Leggur 10. Hreyfiliður hœkils 11 - 13. Smáliðir hœkils (efsti-, mið- og neðsti) 14. Djúpa beygisinin_________________________________ Auglýst var eftir þátttöku reið- hesta á aldrinum 6-12 vetra og sérstaklega var óskað eftir af- kvæmum 17 fyrirfram valdra stóðhesta þó einnig væri tekið á móti hrossum af öðrum uppruna. Faðemi allra hrossa í hálf- systkinahópunum var prófað með blóðflokkagreiningu. Alls vom 614 hross skoðuð víðs vegar á Suður-, Vestur- og Norðurlandi. Þar af tilheyrðu 420 hálfsystkinahópunum, 144 vom undan 83 öðmm þekktum stóð- hestum en faðemi 50 hrossa var óþekkt. Meðalaldur var 7,9 ár og aldursdreifingin er sýnd nánar á mynd 2. Kynjaskiptingin var 24 stóðhestar, 403 geldingar og 187 hryssur. Framkvæmd Eftir að hrossin höfðu verið skráð til þátttöku var lagður spum- ingalisti fyrir eigendur þeirra varð- andi umhverfisþætti í uppeldi og við tamningu hrossanna. Einnig var spurt um reiðhæfileika, þjálfun og notkun. Nokkrir byggingar- þættir, aðallega í gerð hækils, vom mældir eða metnir. Afturfótahelti var metin fyrir og eftir beygipróf á hæklum, hæklamir vom þreifaðir innanvert í leit að spatthnútum og röntgenmyndir vom teknar af báðum hæklum í þremur stefnum. Niðurstöður og umrœður Tíðni Spatt var greint á röntgen- myndum hjá 186 hrossum = 30.3%. Alls fundust röntgen- breytingar í 306 fótum og ekki var marktækur munur á tíðninni milli hægri og vinstri fóta. Algengt var að breytingar fyndust í báðum afturfótum og liðskemmdimar reyndust í flestum tilfellum út- breiddar (meira en heill liðflötur skemmdur). Skemmdimar vom oftast í miðliðnum eða bæði í mið- og neðstalið (mynd 1). Spatthnútar fundust við þreifingu hjá 191 hrossi = 31.1%, oftar á hægri fæti en vinstri. Þeir reyndust yfirleitt ekki vera eigin- legir beinhnútar heldur myndaðir úr hörðum bandvef. Fyrir beygipróf greindist helti hjá 41 hrossi = 6.7% en eftir beygipróf reyndust 199 hross = 32.4% vera hölt á öðmm eða (í færri tilfellum) á báðum aftur- fótum. Ekki kom fram marktækur munur á tíðni helti milli hægri og vinstri afturfóta. í flestum tilfellum (88.6%) var um væga helti að ræða.

x

Bændablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Bændablaðið
https://timarit.is/publication/906

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.