Bændablaðið - 02.03.1999, Blaðsíða 14

14
BÆNDABLAÐIÐ
Þriðjudagur 2. mars 1999
Seljanlegt greiðslumark
Leiö til að bæta af-
komu sauðtjárbænda?
Um þessar mundir er nokkur skriður á
umræðu um nýjan sauðfjársamning meðal
bænda, þótt formlegar viðræður við ríkis-
valdið séu ekki hafnar. Eitt af þeim atriðum
sem þar verða eflaust til umræðu er hvort
leyfa eigi kaup og sölu greiðslumarks. Frá
því að breytingar á núgildandi samningi
voru gerðar haustið 1995, hafa þær
takmarkanir sem settar voru við
aðilaskiptum að greiðslumarki, verið um-
deildar. Hafa verður þó í huga að sú grund-
vallarbreyting var gerð um leið að greiðslu-
mark veitir ekki hlutdeild í innanlands-
markaði nema að litlu leyti (0,7 reglan),
heldur er ávísun á beinar greiðslur.
Telja verður líklegt að nokkur eftir-
spurn myndi skapast eftir greiðslumarki og
má tína nokkrar ástæður til:
- Síðan 1995 hefur ríkið keypt greiðslu-
mark af framleiðendum sem hafa hætt bú-
skap, því virðist ekki ástæða til að reikna
með „aukningu" á framboði nema þá á
grundvelli hærra verðs en ríkið hefur verið
að greiða.
- Takmarkaðir möguleikar til að auka
tekjur með því að auka framleiðslu, veru-
legar takmarkanir á aðilaskiptum að
greiðslumarki síðan 1. júlí 1996, og verð-
hækkun dilkakjöts á innanlandsmarkaði
ásamt þokkalegri sölu á síðasta ári virðist
hins vegar fallið til að ýta undir eftirspum
eftir greiðslumarki.
- Stór hluti sauðfjárbúa er í dag af þeirri
stærð að nauðsynlegt reynist að afla
annarra tekna með, t.d. utan bús, jafnvel
með kostnaðarsömum hætti eða fjarvistum
frá heimili. Ónýtt afkastageta bæði í vinnu-
afli og fjárfestingum er oft veruleg. Bætt
nýting þessa getur því verið mjög eftirsókn-
arverður kostur til að auka tekjur fjöl-
skyldunnar.
Hvatinn til að selja greiðslumark hins
vegar sprettur annars vegar af hagrænum
ástæðum, þ.e. samanburður á þeim val-
kostum að selja greiðslumark á gildandi
markaðsverði og halda áfram búskap, fellur
sölunni í hag (búskapurinn óarðbær, aðrir
valkostir fyrir hendi í atvinnumálum innan
bús eða utan) og hins vegar öðmm
ástæðum fyrir að hætta sauðíjárbúskap
(aldur, heilsufar, enginn til að taka við,
o.s.frv.). Niðurstaða mín er því sú að a.m.k.
fyrst í stað megi búast við „seljenda-
markaði", sem einkennist af meiri eftir-
spum en framboði.
Lykilatriði varðandi hagkvæmni þess
að kaupa greiðslumark er að tekjur af
auknu greiðslumarki verði meiri en útgjöld
vegna kaupanna. Lítum á tvo bændur, Atla
og Búa, sem meta kosti þess að kaupa
greiðslumark á 18.000 kr. ærgildið.
Forsendur:
Tími búvörusamnings: 5 ár
Beingreiðsla á ærgildi/ári, kr: 4.000
Kaupverð á ærgildi, kr: 18.000
Vextir af lánsfé: 9%
Ávöxtunarkrafa á eigið fé: 6,5%
Árleg niðurfærsla greiðslumarks: 20%
Tekjuskattshlutfall: 40%
Atli fjármagnar kaupin af eigin fé og
gerir kröfu um 6,5% ávöxtun af því. Hann
greiðir skatta af tekjum af búrekstri en
niðurfærsla greiðslumarks kemur til
lækkunar á tekjuskattsstofni. Miðað við
þessar forsendur verða nettó tekjur hans af
því að kaupa greiðslumark á 18.000 kr á
núvirði kr. 6.076 (hann gæti því greitt
hærra verð fyrir greiðslumarkið) á fimm ára
Markaðsmál
Erna Bjarnadóttir
samningstíma. Búi hins vegar þarf að taka
lán á 9% vöxtum. Tekjur hans eru einnig
undir skattleysismörkum og hann tapar því
1.041 kr á núvirði á tímabilinu. í stuttu máli
hafa fjársterkir aðilar með góðar tekjur,
nokkra yfirburðastöðu þegar á markað fyrir
greiðslumark er komið.
Að öðru óbreyttu virðist því líklegt að
hátt verð skapist á greiðslumarki a.m.k.
fyrst í stað (áðurnefndar 18.000 kr. eru
einungis notaðar til skýringar). Ein-
faldað, virðist mega reikna með að verðið
sem myndast muni endurspegla væntingar
um tekjur af beinum greiðslum á
samningstíma nýs sauðfjársamnings, (auk
þess sem annar ávinningur t.d. skattalegur
kynni einnig að hafa áhrif). Beinar
greiðslur rynnu því í vasa þeirra sem hætta
í búgreininni á samningstímanum með
millilendingu hjá hinum nýju eigendum.
Ljóst er að vandasamt verkefni bíður
samninganefndar bænda í komandi
samningum við ríkið. Tekjuleysi sauðfjár-
bænda er almennt viðurkennt en kakan sem
til skiptanna er, er takmörkuð. Velja þarf
leiðir sem skila stuðningi við búgreinina til
þeirra sem hana stunda og stuðla jafnframt
að eflingu hennar til lengri tíma litið. Frjáls
sala á greiðslumarki virðist ekki vænleg
leið að því marki.
Landbúnaðarráðuneytiö
Reglur um veitingu styrkja til umhverfisverkefna
árið 1999 skv. samningi um sauðfjárframleiðslu
1. Tilgangur
1.1. Tilgangur verkefnisins er að skapa sauðfjár-
bændum atvinnu við tímabundin verkefni jafn-
hliða búrekstrinum og stuðla að bættri umgengni
og fegrun umhverfis í sveitum.
2. Framkvæmd
2.1 Framkvæmd verkefnisins er í höndum Fram-
kvæmdanefndar búvörusamninga. Fram-
kvæmndanefndin auglýsir styrkina, metur um-
sóknir og sér um greiðslur styrkja samkvæmt
reglum þessum.
3. Styrkhæf verkefni
3.1. Eftirtalin verkefni eru styrkhæf:
a) Hreinsa oa fiarlæaia ónvtar airðinaar: Verkefnið skal
miða að þvf að taka upp og fjarlægja eða grafa
ónýtar girðingar þar sem girðingar er ekki lengur
þörf.
b) Hreinsa oa fjarlæaja aömul oa ónvt hús. húsarústir
og aðrar þær mannvistarleifar sem ónýtar eru
og ekki verða til nytja. Ávallt skal ganga þannig
frá að ummerki verði sem minnst í náttúru
landsins. Græða skal upp jarðvegssár sem
myndast kunna. Ávallt skal þess gætt áður en
verk er hafið að ekki sé um neinar fornminjar að
ræða. Þá skal einnig gætt vandlega að því að
ekki sé raskað menningarverðmætum eða
menningarlandslagi.
c) Skipuleq hreinsunarátök í sveitum. Verkefnið miðist
við almennt hreinsunarátak við einstaka bæi,
meðfram vegum og/eða á fjörum og annars
staðar þar sem þörf er á tilteknu
landssvæði/héraði. Undir þetta fellur að fjarlægja
vélar, vélahluta og bflhræ sem ónýt eru og liggja
á víðavangi eða annarsstaðar þar sem þau valda
sjónmengun og/eða annarri mengun. Koma skal
öllu því í endurvinnsiu sem hægt er og frá öðru
skal ganga með tryggum hætti, þannig að ekki
stafi hætta af eða neins konar mengun. Ávallt
skal þess gætt að ekki sé hent neinu sem kann
að vera menningarverðmæti.
d) Merking gönauleiða oa oerð göngustfga með það
fyrir augum að stýra umferð gangandi fólks um
heimalönd jarða og viðkvæm svæði.
e) Verkefni sem fólain eru í bví að viðhalda
menningarverðmætum, eins og gömlum húsum,
þar sem sjá má liðnn tíma og verkmenningu,
bæta fyrir gamalt jarðrask eða annað það sem
fært getur náttúruna í upprunalegt ástand, hafi
því verið breytt af mannavöldum. Ávallt skal þó
hafa í huga að spilla ekki náttúrlegum
verðmætum.
Á árinu I998 njóta verkefni forgangs í þeirri röð sem þau
eru nefnd að framan. Framkvæmdanefnd getur skipt
framlögum eftir svæðum fyrir skiptingu eftir verkefnum.
4. Styrkhæfir aðilar
4.1. Sauðfjárbændur hafa forgang að styrkjum til
hreinsunarverkefna samkvæmt reglum þessum.
5. Umsóknir um styrki
5.1. Framkvæmdanefnd búvörusamninga auglýsir
eftir umsóknum um styrki og skulu umsóknir hafa
borist fyrir 1. mai. Framkvæmdanefnd metur um-
sóknir, forgangsraðar og ákveður styrkveitingar
m.v. tiltækt fjármagn. Úrvinnslu umsókna skal
lokið og niðurstaða tilkynnt umsækjendum eigi
síðar en 1. júní.
5.2. í umsókn komi fram hvert verkefnið er og hver er
ábyrgðarmaður. Einnig hver sé eigandi og
umráðamaður viðkomandi landsvæðis. Sé eig-
andi eða umráðamaður annar en umsækjandi
þarf samþykki eiganda og/eða umráðamanns.
Umsókn þarf jafnframt að fylgja tímasett verk-
áætlun og kostnaðaráætlun.
5.3. Búnaðarsambönd veita móttöku umsóknum og
senda til Framkvæmdanefndar búvörusamninga.
6. Verklok og greiðsla styrkja
6.1. Framkvæmdum skal lokið eigi síðar en 1.
desember I999. Þegar framkvæmdum er lokið
skal búnaðarsamband gera úttekt á verkinu og
senda tilkynningu til Framkvæmdanefndar
búvörusamninga því til staðfestingar að verkið
hafi verið unnið í samræmi við fyrirliggjandi
áætlun, til að greiðsla fari fram. Úttektir skulu haf
borist fyrir 31. desember I999.
6.2. Styrkir samkvæmd stafliðum a) og b) greiðast
sem hér segir:
Hreinsun airðinaa: kr. 12.000,00 á hvern km.
Við að hreinsa oa fjarlæaia aömul oa ónvt hús
greiðast kr. 35.000,00 á býli. Ef um er að ræða
meiriháttar framkvæmdir ( brotin niður
steinsteypa) greiðast kr. 50.000,00 á býli.
Framkvæmdanefnd búvörusamninga ákveður
styrki til annarra verkefna með tilliti til áætlaðs
kostnaðar.
Þóknun til búnaðarsambanda vegna umsjónar
nemur 10%, reiknað sem hlutfall af greiddum
styrkjum.
Reykjavík, 20. febrúar I999
Framkvæmdanefnd búvörusamninga