Bændablaðið - 15.02.2000, Blaðsíða 11

Þriðjudagur 15. febrúar 2000
BÆNDABLAÐIÐ
11
Guðný og Jóhann í nýja fjósinu.
Ein þeirra mun hafa átt í
vandræðum með að læra á
kjarnfóðurbásinn en mjólkaði
ekkert minna en hinar. Hvað
segir þetta okkur.....?
Þetta er nú rugludallurinn okkar
hún Skotta. Hún var nú til dæmis
heilan vetur að læra á sjálf-
brynninguna í gamla fjósinu, svo
við erum nú ekkert hissa á henni.
Hún er ekki heldur í nema 22 lítra
dagsnyt og bar í lok ágúst þannig
að þetta gæti sagt okkur, eins og
við vitum, að það er óþarfi að gefa
kúnum kjamfóður langt fram eftir
mjaltaskeiði, alla vega þegar þær
eru famar að bæta á sig og mjólka
ekki meira en þetta. Þegar kýmar
hafa svona frjálsan aðgang að fjöl-
breyttu fóðri geta þær alveg valið
sjálfar hvað þær þurfa að éta og
nýtingin verður miklu betri.
Þú sagðir mér að þið hefuð valið
ofaná liggjandi flórsköfur.
Hvers vegna og hvernig reynast
þær?
Haughúsið undir fjárhúsunum er
það stórt að það getur tekið við
öllum skítnum úr fjósinu og fjár-
húsunum. Við steyptum dælu-
bmnna fyrir framan það og notum
nú haugdælu og tankdreifara til að
koma skítnum á túnin. Þar með
var ekki þörf á að vera með
haughús undir nýja fjósinu. Þá
kom tvennt til greina, að vera með
ofanáliggjandi flórsköfu eða
steypta bita qg flórsköfu úndir
þeim. Seinni kösturinn hefði verið
mun dýrari og ðckert þrifalegri, þá
hefði þurft að taka dýpri grunn,
steypa dýpri stokk og kaupa eða
steypa bita auk meiri vinnu við
framkvæmdimar. Flórsköfumar
eru Malgar frá Vélaval, Varma-
hlíð.
Flórinn er með tíglamunstri.
Hvers vegna svona munstur -og
er gott að þrífa gólfið?
Já, til að gólfið yrði ekki hált
stimpluðum við tíglamunstur í
hálfstirðnaða steypuna. Munstrið
bjuggum við til með því að búa til
stimpil úr doka, jafnbreiðum flóm-
um og á hann var neglt steypu-
styrktarjám, sem formaði tíglana.
Tíglamir em með 10 cm möskv-
um. Þetta virkar mjög vel. Engin
kýr hefur mnnið til, þó þær séu að
hlaupa og leika sér. Flórsköfumar
sjá um að þrífa flórana og gera það
vél ' ‘ '
Hvaða tegund er loftræstikerfið
og hver eru afköst þess?
Það er Fungi, frá Mosraf. Það em
þrjár blöndunarviftur, sem jafn-
framt taka inn loft ef þarf, og tvær
útblástursviftur. Við ákváðum að
vera með öflugt kerfi, því loft-
ræstingin skiptir svo miklu máli
gagnvart vellíðan dýranna og
starfsmannanna og endingu húss-
ins. Það er alltof algengt að menn
em með loftræstingu sem þarf
alltaf að keyra á fullum afköstum
til að hún virki, en þá er hávaðinn
svo mikill að menn freistast til að
slökkva á kerfinu meðan þeir eru í
fjósinu. Þannig er nýtingin mjög
slæm, og hugsaðu þér aumingja
dýrin að þurfa að þola hávaðann í
loftræstingunni þegar bóndinn er
ekki í húsunum.
Ég geri ráð fyrir að
vinnuaðstaðan hafi gjörbreyst -
eða hvað?
Jú, heldur betur bæði fyrir menn og
kýr. Miklu minna mál er að fóðra
kýmar núna. Þær sjá sjálfar um að
ná sér í kjamfóðrið og það verður
miklu betri nýting á því. I gamla
fjósinu gáfum við þeim kjamfóður
þrisvar á dag og hey fyrir og eftir.
Þar þurfti að bíða meðan þær átu
kjamfóðrið og ávallt þurfti að sópa
heyinu að kúnum. Nú geta þær
bara fært sig og valið úr heyinu það
sem hver vill. Þrif á flómm eru
mikið minni en í gamla fjósinu,
þetta þrífur sig sjálft. Við rétt
sköfum úr básunum, ef það þarf,
um leið og við rekum kýmar á
biðsvæðið. Og mjaltimar em nú
bara leikur einn. Það eina sem
tekur tíma umfram gamla fjósið er
að þrífa mjaltatækin og mjalta-
básinn, en það er auðveld vinna.
Hve margir básar eru í fjósinu
og hvernig er það nýtt þessa
stundina?
Það em 33 legubásar, en kýmar
era ekki nema 16 núna. Við
hyggjumst kaupa kvóta og kannski
eina og eina kvígu. Reyndar virðist
nýja fjósið vera kúnum okkar
þóknanlegt því þær koma nánast
einungis með kvígur, svo það
verður ekki vandamálið og upp-
eldisaðstaðan er næg.
Hvaðan koma helstu tæki?
Mjaltakerfið og kjamfóðurbásinn
er Strangko frá MR. Loftræsti-
kerfið er Fungi frá Mosraf. Inn-
réttingarnar em Spinder og flór-
sköfumar Malgar frá Vélaval,
Varmahlíð. Stálgrindin er frá
ScanSteel.
Fóðurgangur er vélgengur en
hverng fer fóðrun fram?
Já, hann er það og nú erum við
með hjólakvísl og gefum heyið
með henni. Við höfum ekki fundið
tækni sem okkur hefur líkað, til að
tæknivæða fóðmnina. Vonandi
rekumst við á eitthvað innan tíðar.
Hvað viljið þig segja öðrum
bændum um þá reynslu sem
hafið öðlast?
Það fer auðvitað alfarið eftir því
hvemig aðstaðan er hjá hverjum
og einum. Hjá okkur var eina vitið
að byggja nýtt. Menn þurfa að
skoða kostnaðinn við að breyta
því gamla, ekki bara að skoða
sparnaðinn við að sleppa því að
byggja nýtt. Það á líka að drífa í
að byggja áður en bændurinir fara
að verða slitnir á líkama, þ.e.a.s.
ef þau er ákveðinn í því að reka
búið áfram til einhverra ára. Menn
þurfa að velta vel fyrir sér hvemig
aðstöðu þeir vilja fá sér, það er
mjög gott að skoða önnur fjós og
heyra hljóðið í bændum og leið-
beinendum um hvað þeir telja rétt.
Svo er að moða úr upplýsingunum
og finna það sem manni finnst
henta best við sínar aðstæður.
Reynslan af þessu er náttúm-
lega sú að það er ekkert einfalt
mál að standa í byggingum, það
þarf að finna mannskap til að
vinna verkið, það þarf að passa að
þessi sé búinn með sitt verk áður
en næsti kemur, að hver og einn
klári sitt verk almennilega, að allt
efni sé til á staðnum þegar iðnað-
armennimir koma, að það séu ein-
hversstaðar til peningar eða vil-
yrði fyrir þeim til að borga
ósköpin, að mennimir fái eitthvað
að borða og flet til að liggja í ef
þeir eiga langt heim og svona
mætti lengi telja. En niðurstaðan
er sú að ef vel er hugað að því
hvemig húsið á að vera og hvað á
að vera í því, á svona bygging
ekki að vera lengur í smíðum en
þrjá mánuði, svo framarlega sem
allt komi á tilsettum tíma og
iðnaðarmenn séu ekki ofbókaðir.
Stuttur byggingatími er mikill
sparnaður.
ij trv i .l.j, S'-Vfrv
ms0l
mmb
Samstöðuleysi fmnskra bœnda
Framtíð íslensks landbúnaðar er sífelit umræðuefni og löngum
höfum við miðað okkur við frændþjóðir okkar. Um miðjan desem-
ber ræddi Ehnar Gíslason blaðamaður Morgunblaðsins við Esa
Harmala. formann samtaka finnskra bænda. Verður að segjast eins
og er að þama er athyglisvert viðtal á ferð. Finnskir bændur eiga í
gífurlegum erfiðleikum en þeim hefur
gengið illa að aðlagast breyttu umhverfi í
kjölfar aðildar Finna að
Evrópusambandinu. Arlega leggja um
fimm þúsund bændur niður búskap en
einungis um eitt þúsund nýliðar hefja
búskap. Um 80 þúsund bú eru í Finnlandi.
Um 90% bænda em meðlimir í sambandi
finnskra bænda og skógareigenda.
Urðu erfiðleikamir til þess að þjappa bændum saman? Nei, segir
finnski formaðurinn. „í stað þess að vinna saman að því að styrkja
stöðu og tryggja tilvist finnsks landbúnaðar, vilja innlendir aðilar
fara sínar eigin leiðir í þessum efnum sem skilar litlu.“
Það er sem sagt sundrangin í greininni sem bætir gráu ofan á
svart. Þegar Finnar gengu í Evrópusambandið varð verðhmn á inn-
lendum landbúnaðarafurðum (40-50%) og samkeppni varð mikil frá
erlendum framleiðendum sem nú fengu óheftan aðgang að finnskum
markaði.
Blaðamaður Morgunblaðsins spurði Esa hvort finnskir bændur
hefðu nú ekki nýtt sér gagnkvæm sóknarfæri.
Svar Esa er athyglisvert og þess virði að það sé marglesið:
„Vissulega er það rétt að síðast liðin íjögur ár hafa finnskir aðilar í
framleiðslu landbúnaðarafurða átt greiða leið að evrópskum mörk-
uðum. Því miður er það hins vegar þannig að atvinnugrein sem
hefur um langt skeið búið í lokuðu og vemduðu umhverfi, lendir í
erfiðleikum þegar hún mætir frjálsri samkeppni nánast fyrirvara-
laust, líkt og gerðist í okkar tilfelli.“ Og Esa segir: „Staðreyndin er
sú að þrátt fyrir ljárhagsstyrki frá Bmssel til handa bændum, þá
vegur sú búbót afskaplega lítið ef miðað er við það mikla verðhrun
sem átti sér stað á innlendum landbúnaðarafurðum þegar markað-
urinn opnaðist. Það bætti heldur ekki úr skák að greinin var sundmð
fyrir og afskaplega illa undir það búin að takast á við nýtt uinhverfi
og aukna samkeppni."
Finnski formaðurinn segir að nú verði að tryggja að innlendir
framleiðendur landbúnaðarafurða haldi áfrarn markaðshlutdeild í
Finnlandi. „Sá hagsmunahópur sern við erum í forsvari fyrir stendur
frammi fyrir þeim vanda að ná að aðlagast miklum breytingum sem
orðið hafa á starfsumhverfi hans á skömmum tíma. Okkar markmið
er að vinna að umbótum í þessum efnum og tryggja tilvist greinar-
innar. Gangi það eftir geta menn farið að huga að næsta skrefi, sem
væri að auka markaðshlutdeild finnskra landbúnaðarafurða
erlendis."
Rithöfundur um íslenskan landbúnað
Guðmundur Andri Thorsson, rithöfundur, ritar pistla í lauga-
dagsútgáfu Dagblaðsins en pistlar þessir bera heitið Heygarðshom-
ið. Guðmundur Andri segir m.a. í pistli sínum hinn 15. janúar:
„Vélvæðing og færibandaræktun í evrópskum landbúnaði er fyrir
löngu komin út fyrir öll mörk í ofbeldi gagnvart náttúmnni og þar
var fárið kringum kúariðuna í breskum nautgripum einungis topp-
urinn á ísjakanum, en orsök þess
var eins og kunnugt er sú að naut-
gripum var gefið fóður sem unnið
var meðal annars úr nautgripakjöti
- þeir voru með öðmm orðum
látnir éta sjálfa sig og öll náttúru-
lögmál þannig vanvirt með frægum afleiðingum.
Önnur mál og ekki síður alvarleg hafa komið upp í Danmörku, þótt
ekki hafi jafn hátt farið, og þykir sannað að fúkkalyíjagjöf í
svínarækt og kjúklinga hafi dregið fólk til dauða þar í landi. Fólk um
allan heim er að gera sér grein fyrir að það hefur ekki hugmynd unt
hvaða óþverra það er alla jafnan að láta ofan í sig þegar það graðkar
í sig kjöti sem það veit ekkert um hvaðan kemur og hvemig hefur
verið alið. Allir þessir ósiðir hafa komið upp vegna þess að
landbúnaður í Evrópu er svo þróaður. Allt þetta er vegna þess að í
evrópskum landbúnaði ríkir meiri hagræðing en hér, afkoman þai er
þar af leiðandi betri, framleiðnin meiri, reksturinn vitlegri - þar hafa
sem sé skynsemissjónarmið svokölluð fengið að mestu að ráða
ferðinni, öðm nafni peningasjónarmið.
Getur verið að framtíð íslensks landbúnaðar liggi í því hversu
vanþróaður hann er? Getur verið að íslenskir bændur eigi að reyn:
að þumbast bara svolítið lengur við með sínar aðferðir við sauðfjár-
rækt og skella sem mest þeir mega skollaeyrum við hollráðum hag-
fræðinganna? Eftir því sem jörðin spillist enn frekar þá aukast
möguleikamir á því að fá gott verð fyrir þær hreinu afurðir sem
íslenski hirðingjabúskapurinn gefur. Og stjómvöld verða þá líka aö
sjá til þess að sauðfjárbændur lepji ekki dauðann úr skel, heldur ber
þeim skylda til að hlúa að þeim veiku græðlingum íslensks atvinnu-
lífs sem eru til sveita. Sauðféð í landinu er fyrir löngu orðið svo fátt
að gróðrinum stendur engin ógn af því - landinu stendur miklu meiri
ógn af hestum og Landsvirkjun. Stjómvöldum ber líka menningarleg
skylda til að styðja mannlíf í íslenskum sveitum því þar er lífsmáti
sem verður að vera valkostur fyrir fólk, bæði í sveitunum og einnig
héðan úr þéttbýlinu. Og okkur öllum ber líka skylda til að hætta hinu
ósanngjama tuði í garð þeirra bænda sem haldið hafa áfram á
erfiðum tímum að reyna að lifa af torsóttum gæðum þessa kalda
lands.“