Skátaforinginn - 01.12.1991, Page 28

€ m I u m
i <YN NIR
Að upplagi er maðurinn hitabeltisvera,
sem er það eiginlegt að lifa í hlýju lofts-
lagi. Hitastig líkamans er um 37 gráður
og kálni líkaminn það mikið að hitastig
hans f alli, er hætta á fferðum, sem í versta
falli dregið mann til dauðs. En maðurinn
hefur löngum verið þrjásk vera og hefur
ekki látið óblíð veðurfarsskilyrði aftra
sér búsetu eða ferðalögum. Hann hefur
jafnan neitað að horfast í augu við upp-
runa sinn og tekið sér bólfestu á álíklegustu og óbyggilegustu stöðum jarðarinnar,
stöðum sem beinlínis ögra tilveru hans. Til þess að geta storkað náttúrunni þá heffur
hann þurft að læra að einangra sig frá kulda, það er að gera sér fatnað og híbýli.
NÆRFOT
Helsti óvinur ferða-
mannsins eru systkinin
þrjú, Bleyta, Kuldi og
Vmdur og að verjast
þeim er einmitt eitt
hclsta vandamálið. En
bleytan kemur ekki
bara utanfrá, hún kem-
ur cinnig innanfrá. Við
alla líkamshreyfingu,
eins og gönguferðir,
(jaligöngur, hlaup, klif-
ur eða að hjóla, mynd-
ar líkaminn hita og til
að kæla sig gefur hann
frá sér raka eða svita.
Þessi uppufun leitar út í
andrúmsloftið, en oft-
ast þéttist megnið af
honum í fötunum áður
en hann nær því. Svit-
inn er eitt aðal vanda-
mál ferðamannsins. Ef
raki liggur næst húð-
inni er næsta víst að á
því augnabliki sem
stoppað er, læðist að
manni hrollur og
manni verður fljótlega
kalt. Það er í besta falli
óþægilegt, en í versta
falli banvænt. Þess
vegna er nauðsynlegt
að sá fatnaður scm mað-
ur ber na»t sér sé þann-
ig að hann einangri vel
og leiði jafnframt rak-
ann frá líkamanum.
NÁTTÚRULEG
EFNI
Einangrun byggist upp
á hæfileika efnis að
halda lofti kyrru. Að
þessu leyti er ullin er
efalftið eitt besta efnið
sem maður fær í undir-
fatnað. Ullin er mjög
góður einangrari og
heldur einangrunareig-
inleikum að mestu þótt
hún blotni. Ullarefni
inniheldur um 80%
loft, en aðeins 20% eru
þræðir. UU getur bund-
ið vökva upp í aUt þriðj-
ung af eigin þunga án
þess að vera vot eða
rög viðkomu og án þess
að tapa einangrunareig-
inleikum sínum. Hið
sama er e$dd hægt að
segja um bómull. Þcgar
bómullin blotnar tapar
hún að mestu einangr-
unareiginleikum sínum
(um 95%) og er því vita
gagnslaus. Helstu ókost-
ir ullarinnar eru að hún
er frekar dýr, þung og
fyrirferðamikil og svo
eiga sumir eiga erfitt
með að bera hana næst
sér.
Þá hefur silki lengi ver-
ið nota í nærfatnað.
Silkið er bæði góður
einangrari og þægilegt
að bera næst sér, en
stenst þó uU ekki sam-
jöfnuð hvað snertir
rakaþol. Þá er silldð
dýrt og ekld sUtsterkt.
GERVIEFNA-
BLÖNDUR
Á síðustu árum hafa
komið fram margar nýj-
ar tegundir af undirfatn-
aði þar sem annað
hvort er blandað saman
náttúrulegum efhum,
eins og ull og og bóm-
ull og gerviefnum eða
þá fatnaður úr fiber-
þráðum. Hvorttveggja
hefúr gefist mjög vel.
Verður hér getið nokk-
urra tegunda:
Fatnaður blandaður uU
og polyester hefur not-
ið vinsælda nú í seinni
tíð. Þar eð ulUn er frek-
ar dýr má ná verðinu
nokkuð niður með því
að blanda saman sam-
an við hana gerviefn-
um. UUarþræðimir eru
styrktir með gervigarni
og þannig faest út mjög
góð efnablanda, sem
hefur einangrunareigin-
leika ullarinnar og jafn-
framt aukið sUtþol.
Dæmi um slíkan fatnað
er Ullfrotte undirfötin,
en í þeim er 60% ull
(merínó uU) og 40%
gerviefni (polyamid).
Þá eru einnig vinsæU
nærfatnaður gerður úr
polyproylen, polyamid
og bómuU. Efnið er
þannig byggt upp að
ytraborðið er slétt og í
því er bómuU, en frotte
að innan úr polyamid
og polypropylen. Gervi-
efnin leiða rakann burt
frá líkamanum og í
bómulUna. Þannig ligg-
ur raki aldrei næst húð-
inni. Dæmi um slíkan
fatnað eru Thermo und-
irfötin, en í þeim er
70% polypropylen, 24%
bómull og 6% polyam-
id.
Þá em á einnig á mark-
aðnum undirföt úr fí-
bertrefjum. Fíberinn er
mjög góður einangrari
(þræðimir holir að inn-
an) og heldur einangr-
unareiginleikum sínum
að mestu þrátt fyrir að
raki komist í hann. Þá
hrindir fíberinn frá sér
raka, en heldur honum
ekki í sér eins og t.a.m.
bómuUin. Aðrir kostir fí-
berfatnaðar er að hann
er léttur og lyktarlítill
því að svitabakterían
nær síður að fjölga sér
en í öðrum fatnaði. Það
þýðir að lykt ætti að
vera minna vandamál
en í öðrum fatnaði. Þá
em margir framleiðend-
ur sem hafia hannað
"fjölskyldu" af fíberfatn-
aði, þannig að öll þrjú
einangrandi lögin sem
æskilegast er að klæð-
ast, em úr fíber. Innsta
lagið, nærfötin (bolur
og buxur), em úr
þunnu efni, millilagið
úr aðeins þykkara efni
og hvomtveggja fííkin
með rennilás þannig að
auðveldara ætti að vera
að tempra hitann.
Þriðja eða ysta einangr-
andi lagið er svo jakki
úr sama efni. Klæðnað-
inn má svo nota eftir
því sem við á. í köldum
veðmm notar maður
gjaman öll þrjú lögin,
en síðan getur maður
sleppt öðm hvom
innra laginu, eftir því
sem veður segir til um
eða áreynsla. Dæmi um
slíkan fatnað er Polar-
tek frá Karrimore.
28 - SKÁTAFORINGINN