Tónlistin - 01.11.1944, Blaðsíða 17

TÓNLISTIN
7
og líkist hinni sífelldu hringrás lifs-
ins sjálfs.
Annað vinsæll söngfyrirkoniulag
var liið svonefnda „quodlibet“, seni
tiðkaðist frá því á 15. öld og þýðir
eiginlega „það sem manni þóknast".
Var það fólgið í því, að hópur manna
söng samtímis ýmis lög, sem féllu al-
veg saman hæði i samhljómi, hljóð-
falli og lengd. Var þá um að gera
að liafa sem flcst lög' á takteinum
og revna að sjá í hendi sér, livort
unnt mundi að samhæfa þau í söng.
Vakti það oft mikla kátínu meðal
söngfólks, þegar byrjað var á tveim-
ur eða fleiri lögum, og alll virtist
ætla að falla ljúflega saman, en
skyndilega rákust svo laglínurnar
saman í hinum óhugnanlegasta mis-
hljómi og mynduðu eftirminnilegan
þverhrest í hinni unaðslegu sam-
sfillingu. Þegar þetta kom öllum að
óvörum, urðu menn lostnir undrun
og efasemd i fvrsta skipti, en við
siðari endurtekningu voru menn
hrvnjaðir gegn þcssari óvæntu inn-
rás misræmisins. Þetta geta menn
sjálfir sannprófað með því að syngja
saman hinn þekkta menúett eftir hæ-
heimska tónskáldið og píanistann
Dussek og hið alkunna danslag
„Komdu og skoðaðu’ i kistuna
mína“.
Hina einu quodlibet-svrpu, sem
gefin hefir verið úl hér á landi, er
að finna í Söngbók hins íslenzka
stúdentafélags 1894, brennivíns-
bókinni svokölluðu, sem var fyi-sta
söngbók íslenzkra stúdenta yfirleitt.
Eru þar prentuð saman fjögur lög,
er öll eiga að hljóma samtímis, tvö
fyrir kvenraddir, Væri ég orðinn
ógnarlangur áll og Nú er frost á
Fróni og tvö fyrir karlaraddir, Vppi
á himins bláum boga og Do you see
the cat, cat, cat, sem nú er oftast
sungið við textann Ach, du lieber
Aúgustin. Er einkar ánægjulegt að
syngja þessa syrpu, og er þá ætlazt
til þess, að raddirnar skipti inn-
bvrðis um lög, svo að allir fái einu
sinni að rifja upp hvert lag. Síðan
má finna fleiri lög, sem falla inn í
þennán ramma, og bæta þeim við
og auka þannig fjölbreytnina.
Skaði er það, að útgefendum bók-
arinnar hefir láðzt að tilgreina höf-
unda að eða heimildir fvrir lögun-
um. Tvö þeirra hafa verið tekin upp
i söngvasafn okkar, og ennþá arka
þau ófeðruð manna á milli, án þess
að vitað sé deili á uppruna þeirra.
Lagið Nú er frost á Fróni hefir og
orðið að þjarma svo að ljóðinu, til
þess að það félli að taktskiptingu
hinna laganna, að mikil hraglýti er
að, ef samræma á ljóðstafasetningu
og rétta áherzluskipun í söng. Þetta
mætti kannske kalla söngleyfi, og
er það aðeins réttlætanlegl i þröngri
takmörkun quodlibet-samrunans;
en ef vikið er frá þeirri tilhögun,
krefst textinn ])ess, að aðal-hljóð-
fallsþungi lagsins komi á réltar og
eðlilegar áherzlusamstöfur kvæðis-
ins:
Nú er frost á Fróni, en ekki: Nú e.r frost
frýs i æöum blóð, á Fróni,
kveður kuldaljóð frýs í æðuxn blóð,
Kári’ í jötunmóð, kveður kuldaljóð
Kári’ i jötunmóð,
eins oghin útbreiddasta litgáfa þessa
lags gefur ótvirætt í skvn.
Quodlibet-söngur var mikið stund-