Tónlistin - 01.11.1944, Blaðsíða 21

TÓNLISTIN
11
verkum meistaranna, meðtaka óper-
ur, symfóníur, sónötur og fjölrödd-
uð kórverk sem sjálfsagðan og auð-
skilinn fegurðarauka daglegs lífs,
greiða götu þeirra til eftirkomend-
anna, og þá standa þeir lieldur ekki
ráðþrota og skilningsvana gagnvart
sinni eigin samtíð. Alþýðutónlist er
þess vegna dýpsta orkulind allrar
tónli.starmenningar, og upp úr henni
vaxa siðan snillingarnir.
VII.
Öll tónlist okkar hefir til þessa
dags með sárfáum undantekning-
um verið alþýðutónlist. Menn úr
ýmsum iðgreinum og yfirleitt af öll-
um stéttum liafa helgað tónlistinni
frístundir sínar og þar með lagt
grundvöllinn að verðandi tónlistar-
starfi landsmanna. Járnsmiðir, tré-
smiðir, skrifarar, kaupmenn, prest-
ar og læknar hafa saineinazt um að
láta í ljós þá tóna, sem þeirra tím-
ar hafa mólað, og slarfsbræður
þeirra Jiafa svo tekið liöndum sam-
an um að flytja fólkinu hoðskap
þeirra. Allt hefir þetta verið gert
af einskærri ást á verkinu og eins
og húast má við oft frekar af vilja
en mætti. Það er því undravert, live
miklu átaki löngunin ein hefir getað
lyft, oft og einatt án liinnar nauðsvn-
legnstu undirstöðukunnáttu. En
löngunin ein saman — oft og' tíðum
fáhnandi — er ekki nægilega örugg-
ur leiðarsteinn, og því er jafnan
liætt við neikvæðri stöðnun, ef þess-
ari óljósu löngun er ekki beint inn
á framfaravænlegar brautir, jafn-
skjótt og stefna liennar verður reik-
andi og ómarkviss.
Þegar lagður er dómur á íslenzk-
an tónlistarþroska, verður ætíð að
hafa þetta í huga og meta nútíðina
eftir því. Atvinnutónlistarmönnum
nútímans hættir stundum til að
hrosa meðaumkvunarbrosi eða láta
í bezla lagi fallá nokkur velviljaorð,
þegar minnzt er á alþýðutónlist, eins
og hún væri þeim óviðkomandi og
jafnvel ósamboðin. En i rauninni
getur atvinnutónlistarmaðurinn ekki
þrifizt þar sem engin alþýðutón-
list dafnar. Langflest t. d. af lögum
þeim, er út hafa komið hér á sið-
ustu árum, sverja sig einmitt í ætt
við ómengaða alþýðutónlist, þar
sem taldir hafa verið íslenzkir höf-
undar þeirra; og' er þó æði ofl álita-
mál, hvort líta beri á þau sem höf-
undalög, þegar höfundurinn, sem
talinn er, hefir máske aðeins sam-
ið þau að einum fjórða parti, þ. e.
a. s. hann liefir aðeins l)úið lil lag-
röddina sjálfa, eins og hann hefir
raulað Iiana fyrir munni sér, fest
hana eða látið festa hana á pappír
og síðan fengið hana raddsetta.
Margir þeir, er þannig húa til lög,
leika á ekkert hljóðfæri og þekkja
enga nótu, og samt er söngþörf
þeirra svo rík, að þeir hika ekki við
að reyna að sjmgja með eigin lagi
jafnvel sum stálmeitluð stórkvæði
Einars Benediktssonar. Þessi lög
gera ekki tilkall til höfundarstimp-
ils listræns frágangs og strangrar
skólunar; í sinni vfirlætislausu, ein-
rödduðu mynd eru þau sungin heint
úr hrjósti islenzkrar alþýðu og eru
þannig samnefnari fyrir þjóðlög
tultugustu aldarinnar. Og við þurf-
um að eignast mikið af þesskonar