Tónlistin - 01.06.1945, Blaðsíða 27

TÓNLISTIN
25
ur með enn frekar hertri og sneggri strok-
tækni. Robcrt Abraham stjórnaði hljóm-
leikunum með glöggri skyggni á setta og
nákvæma áferð og sýndi rösklegan skiln-
ing á súgmikilli framsetningu fremur
en kammermúsíkalskri innlifun í Hinde-
mith. Að öðru leyti var stjórn hans ein-
arðleg og bar vott um afbragðs ferðug-
heit.
Hinn ofurmennski tónjöfur Ludwig
van Beethoven hefir löngum verið flest-
um tónlistarmönnum eftirsóknarvert tak-
mark, bæði í sköpun og flutningi. Hin
alþjóðlega spennivídd hans, byggð á
sterkum þjóðlegum einkennum þýzka
þjóðlagsins, megnar að snerta innstu
kviku mannlegra sálarhræringa með reg-
inkrafti ómótstæðilegrar orku, sem inni-
byrgð blundar jafnvel einnig í hinum
þýðasta adagio-söng og áhyggjulausum
scherzo-leik. Tilbrigðaformið skilar vel
þessum margvíslegu blæbrigðum, enda
tók Beethoven það óspart í þjónustu
sína. C-moll tilbrigðin, eru fyrirtaks dæmi
um lífskraft lítils og að þvi er virðist
óásjálegs tema, sem þó býr yfir ótrúlega
rikum þróunarmögulcikum vegna har-
móniskrar fjölbreytni aðeins. Árni Kríst-
jánsson gerði þessu aðgengilega verki
Beethovens hin beztu skil eftir að hafa
innleitt prógram sitt með hinni vinsælu
og|sígildu ,,Tunglskinssónötu“, en fyrsta
kafla hennar laðaðí hann úr hljóðfærinu
á dreymandi söngvinn hátt og þyrlaði léttri
leikni sinni í öflugri ástríðu. Flutnings-
lega myndaði f-moll sónatan loks hámark.
Hér risu hinar gneipu stefjalínur upp í
eftirminnilega hæð i trúrri meðferð Árna
og gáfu honum gullið tækifæri til þess
að opinbera traustan formskilning og
mjúkan syngjandi áslátt.
Það heyrir til nýlundu, að íslenzkt tón-
skáld komi fram með heila hljómskrá með
eigin verkum, og er það gleðilegur vott-
ur um aukinn sköpunarmátt. Tónlistin
hlýtur ávallt að standa í réttu hlutfalli við
þau nýskapandi afköst, sem liðnar kyn-
slóðir hafa látið okkur í té og samtíðin
ávaxtar og eykur. Hinn skapandi tónlist-
armaður er því höfuðtrygging allrar eðli-
legrar tónlistarþróunar. Frá honum renna
þær stoðir, sem veita tónlistarlífinu styrk
og nýjan vöxt og verja það þar með
stöðnun. Tónlistarsagan sýnir það marg-
faldlega, að tónskáldin hafa jafnan stað-
ið dyggilega vörð um velferð þjóðar
sinnar og sálarþroska. Schumann ól þjóð
sína upp til dýpra skilnings á hlutverki
tónlistarinnar, og Mattheson kenndi henni
að meta tónrænt starf. íslendingar hafa
til þessa tíma átt nokkrum hliðstæðum
mönnum á að skipa, miðað við hina hlut-
fallegslega skömmu þróun þessara mála
hér á landi. Einn þeirra er Sigurður
Þórðarson tónskáld. 1 tilefni af fimm-
tugsafmæli söngstjórans, hefir Karlakór
Reykjavíkur tekið til meðferðar tónsmíð-
ar Sigurðar Þórðarsonar, en hann hefir
haft á hendi stjórn kórsins frá stofnun
hans. Fyrst voru leikin á orgel tilbrigði
um gamalt islenzkt sálmalag „Greinir
Jesús um græna tréð“, haglega uppsett
með gisinni hljómsetningu, að hætti
ferskra kirkjutóntegunda, með silfrandi
tokkötu-hlaupum og breiðri lokafúgu.
Sigurður er mikilvirkur höfundur, bund-
inn sterkum böndum við forna íslenzka
arfleifð, sem hann gerir sér far um að
grópa í verk sín til þess að veita þeim
þannig þjóðlegt snið. Það sannar meðal
annars virðingarverður áhugi hans á hinu
islenzka þjóðlagi og varðveizlu þess og
tilraun hans til að tengja saman leiksviðs-
músík og einfalda en sanna þjóðlifslýs-
ingu. Hann bregður gjarna fyrir sig is-
lenzkum söngháttum, svo sem samstíg-
um kvintum og þekktum þjóðlagabrot-
um til skilningsauka. Klarlakórsmessa
Sigurðar sýnir þessa rittækni býsna vel.
Hér er þjóðlegum söngeinkennum mark-
að breitt svið með gömlu Grallara-lagi og
veraldlegri þjóðvisu um norrænar heims-
sköpunarhugmyndir. Kórbálkurinn er
þétt ofinn, pólýfón í raddgangi sínum og
gerir miklar kröfur til kóristanna, svo að
flutningur allur verður þátttakendum ær-
ið lærdómsrikur. Hinsvegar hefir undir-
leikurinn orðið afskiptur, og mundi stil-