Bændablaðið - 10.03.2004, Síða 17

Miðvikudagur 10. mars 2004 17
sem er eina alþjóða-
samband mjólkuriðn-
aðarins í heiminum, minntist
hundrað ára afmælis samtak-
anna á síðasta aðalfundi sín-
um. Hann var haldinn í borg-
inni Brugge í Belgíu, en IDF
var stofnað árið 1903 í Brüssel
og þar er nú aðsetur þess. Við
Íslendingar gengum í sam-
bandið árið 1988 að frumkvæði
Óskars H. Gunnarssonar, sem
þá var formaður SAM og for-
stjóri Osta- og smjörsölunnar,
og hann var í hópi boðsgesta á
afmælisfundinum.
Flutningar og framleiðsla
„Þegar IDF var stofnað ríkti
mikil bjartsýni meðal mjólkur-
framleiðenda,“ segir dr. Þor-
steinn Karlsson framkvæmda-
stjóri, en hann hefur setið
flesta aðalfundi og þing sam-
takanna frá því að við gerð-
umst aðilar að þeim. „Í þá daga
var sama hve mikið magn
mjólkur var framleitt, hún seld-
ist öll. Næringarskortur var
víðast hvar í heiminum og
helsta vandamálið var flutn-
ingalegs eðlis. Mestu máli
skipti að auka framleiðsluna
og koma mjólkinni milli staða.
Það gat reynst erfitt, því að
mjólkin er viðkvæm og háhita-
tækni var óþekkt á þeim tíma.
Menn reyndu að notast við
þurrmjólkurtækni og niður-
suðu mjólkur til þess að koma
henni á staði þar sem fersk
mjólk var ekki á boðstólum.
Útflutningur var lítill; hver þjóð
reyndi að vera sjálfri sér nóg.
Nú er hins vegar komin til sög-
unnar hörð samkeppni, og hún
gerir starf IDF snöggtum erfið-
ara. Fljótlega verða samtökin
vettvangur samstarfs á sviði
tækni, framfara og vísinda-
legra rannsókna. Nú á dögum
geta menn unnið saman á
rannsóknarsviðinu, en sam-
keppnin eykst jafnt og þétt, og
margir álíta að samtökin muni
eiga erfitt uppdráttar í framtíð-
inni. Mjólkurfyrirtæki hafa
sameinast og eru orðin býsna
stór mörg hver; ef þau eru orð-
in voldugri en IDF, hvers
vegna ættu þau þá að hjálpa
öðrum? Í því liggur hættan.
Lægra verð til bænda
Nú á dögum verða menn að
fylgja Evrópusambandinu og
Bandaríkjunum í viðræðum um
frelsi í alþjóðaviðskiptum, og
það kom fram á afmælisfund-
inum í Brugge að landbúnað-
arstefna ES hefur breyst veru-
lega. Minna fjármagni verður
varið til landbúnaðar næstu
árin, svo að bændur í Evrópu
verða að búa sig undir að fá
lægra verð fyrir afurðir sínar.
Tíu nýjar þjóðir ganga í Evr-
ópusambandið innan tíðar og
því fylgja breytingar. Til dæm-
is mun verð til bænda í Pól-
landi vera mjög lágt og við það
þurfa aðrar þjóðir að keppa.
Bandaríkjamönnum og Evr-
ópubúum hefur tekist að sam-
eina kröfur sínar í DOHA-við-
ræðunum, en gallinn við þær
er sá að ekki er nægilegt tillit
tekið til smáþjóðanna. Frelsið
er aukið og útflutningsbætur
eiga að hverfa að langmestu
leyti á næstu fimm árum. Al-
gjört frelsi mun reyndar seint
ríkja, vegna þess að bændur
eru svo fjölmennir í Evrópu
miðað við Bandaríkin, þar sem
innan við 2% íbúanna vinna
við landbúnað. Það er sem sagt
ekki gróðavænlegur tími
framundan hjá bændum að
talið er - en við vonum að úr
rætist, og við munum fylgjast
grannt með DOHA-viðræðun-
um, sem eru framhald af
GATT-viðræðunum, þar sem
fjallað er um frelsi í alþjóðavið-
skiptum.
Næring og erfðir
Í markaðsfræðinni er stundum
talað um p-in fjögur: product,
price, place og promotion, eða
framleiðslu mjólkurvara, verð
þeirra, hvert á að flytja þær og
hvernig á að kynna þær. En nú
hefur fimmta p-ið bæst við og
það er personal situation eða
þarfir einstaklingsins. Hér er
um að ræða sérþarfir þeirra
sem vilja vernda heilsu sína og
þægindi og varast ýmsa ætt-
genga sjúkdóma. Rauveruleiki
morgundagsins er það sem er
að gerast á rannsóknarstofun-
um hverju sinni. Og nú hefur
stóraukist þekking okkar á
genum eða erfðaeiginleikum
mannsins. Eins og kunnugt er
ráðleggja læknar og næringar-
fræðingar fólki hvað öllum sé
fyrir bestu að borða og hvað
ekki. En svo einfalt er málið
ekki, því að hið sama gildir
ekki um alla einstaklinga.
Sumir eru þannig af guði gerð-
ir að þeir geta borðað eins
mikla dýrafitu og þá lystir án
þess að verða meint af, en aðrir
skaðast jafnvel af litlu magni
hennar. Þetta munu læknar í
framtíðinni geta séð með því
að mæla hvernig gen hvers
einstaklings bregðast við
fæðuefnum. Hér er um algjöra
byltingu að ræða, og á ráð-
stefnu IDF fyrir nokkru var því
spáð að ekki liðu nema 5-10 ár
þar til hver einstakingur gæti
borið lítið kort þar sem gen
hans væru skráð. Mjólkuriðn-
aðurinn þarf að koma til móts
við þessar nýju sérþarfir, og
það kostar að vöruúrval þarf að
vera enn fjölbreyttara en það
er nú. Menn eru sammála um
að grunnvörur í mjólkinni verði
áfram svipaðar, og þar sem
þær teljast vera nauðsynjavör-
ur þurfa þær að vera ódýrar.
Nýju sérvörurnar verða hins
vegar dýrar, og þess vegna
hafa voldug mjólkurfyrirtæki
lagt mikla áherslu á rannsóknir
á þessu sviði, því að hagnaður-
inn mun að öllum líkindum
verða mestur í þeim.
Umhverfisvænn
landbúnaður
Á fundum IDF hefur oft verið
rætt um framtíð landbúnaðar
og hvert hlutverk bænda verði.
Býlin verða æ færri og stærri,
en menn hafa tröllatrú á því að
áfram verði fjölskyldubú ríkj-
andi og samvinnuformið verði
áfram við lýði. Það er ekki trú
manna að um verksmiðjubú-
skap verði að ræða í mjólkur-
iðnaðinum, þótt búin stækki.
Og hlutafélagsformið er álitið
koma að góðu gagni varðandi
dótturfélög sem sérhæfa sig í
ákveðnum mjólkurvörum.
Stuðningur við bændur verður
ef til vill ekki eingöngu í formi
framleiðslustyrkja heldur verð-
ur frekar um umhverfisstyrki
að ræða. Það kemur í hlut
bænda að vernda náttúruna,
hreinleik hennar og dýralíf;
bóndinn er eins konar um-
hverfisvörður í sveitinni. Á
þessu eru menn að átta sig æ
betur í Evrópu. Umhverfis-
vænn landbúnaður er það sem
koma skal.“
Upplýsingamiðlun
mikilvægust
Þegar Þorsteinn Karlsson er að
lokum að því spurður hvort ís-
lenskur mjólkuriðnaður hafi
haft gagn af aðild sinni að IDF,
svarar hann því hiklaust ját-
andi. „Á því er enginn vafi að
aðildin er okkur mjög mikil-
væg,“ segir hann. „Á fundum
og þingum samtakanna er
unnt að fylgjast með því sem er
að gerast í mjólkuriðnaði
heimsins, sjá nýjar vöruteg-
undir, vel heppnaðar auglýs-
ingar og fleira. Okkur verður
ljóst hvar við stöndum gagn-
vart öðrum þjóðum og sá sam-
anburður hefur yfirleitt sem
betur fer verið okkur mjög
hagstæður. Rannsóknir eru
hins vegar mjög takmarkaðar
hér á landi og því þýðingar-
mikið að fylgjast með þeim er-
lendis, því að framtíðin felst í
því sem er að gerast á rann-
sóknarstofunum. Ásamt per-
sónulegum kynnum af mönn-
um og málefnum mjólkuriðn-
aðarins er upplýsingamiðlun
mikilvægasti þátturinn í starf-
semi IDF, og það er ómetanlegt
fyrir okkur að geta notið henn-
ar.“ •
Aðild er okkur ómetanleg
R æ t t v i ð Þ o r s t e i n K a r l s s o n f r a m k v æ m d a s t j ó r a
A l d a r a f m æ l i I D F :
Svipmynd frá hinni sögufrægu og fögru borg í Belgíu, Brugge, þar sem
hundrað ára afmælis IDF var minnst.
Frá afmælishófi IDF; Þorsteinn Karlsson er annar frá vinstri. Að neðan eru
fleiri svipmyndir frá Brugge.
IDF