blaðið - 18.11.2005, Side 33

blaðið FÖSTUDAGUR 18. NÓVEMBER 2006
MATURI 33
Fróðleiksmolar um hveiti
Hveitikorn er lifandi
Hveiti er eitthvað sem allir vita
hvað er og flestir eiga heima
hjá sér enda er það mikiivægt
hráefni í alls kyns bakstri. En
hvað vitum við í raun og veru
um hveiti? Hér eru nokkrir
fróðleiksmolar.
Vissirþú
• Að hveiti er misjafnt að gæðum
og er yfirleitt flokkað eftir því.
• Að hveiti hefur mikið
næringargildi.
• Að næringarefnin í hveitikorninu
eru prótín, fita, kolvetni, trefjar
og steinefni eins og kalk, natríum,
joð, járn, vitamin Bi og B2, E, og
D-vítamín, Fólasín og karótín,
sellulosi/tréni og vatn. Að auki er C-
vítamíni bætt í hveiti við mölun af
tæknilegum ástæðum.
• Að hveitimjöl er mjög vel fallið
til baksturs. Brauð og kökur úr
hveitimjöli geta lyfst meira en úr
nokkurri annarri mjöltegund.
• Að til eru fjöldamörg afbrigði
hveitis. Flest afbrigðin sem nú eru
ræktuð tilheyra svokölluðu mjúku
hveiti en til hennar er ýmist sáð á
haustin (vetrarhveiti) eða vorin
(sumarhveiti).
• Að hveiti er axargras, hið langa
ax hveitisins er myndað úr mörgum
smáöxum. I hverju smáaxi eru
oftast fleiri blóm en 2, venjulega 4-5
• Að stöngullinn af hveitiplöntunni
(hveitihálmurinn), er m.a. notaður
í hatta og hafður sem hráefni í
pappír.
• Að kornrækt hófst fyrir um 10.000
árum. Fyrst i stað var ræktað hveiti
°g bygg. Rúgur og hafrar voru í
upphafi taldir til illgresis.
• Að hveiti, bygg, hafrar og rúgur
eru helstu korntegundir sem
ræktaðar eru í Mið-Austurlöndum,
Evrópu og Norður-Ameriku.
Hrisgrjón er helsta korntegundin
í Asíu og maís í Suður-Ameríku. í
Afríku eru hirsi og sorgum helstu
korntegundir.
• Að hveiti, hafrar rúgur, bygg
og spelti eru korntegundir sem
innihalda glúten (forðaprótín í
korntegundum).
• Að kornvörur samanstanda úr
kolvetnum og prótíni. I prótíninu
er að finna glútenín og glíadín en
það er í raun það síðarnefnda sem
veldur glútenóþolinu. Glúten er það
efni sem gefur kornmeti loftkennda
áferð og eru því glútenfríar(-lausar)
vörur þyngri i sér og oft frekar
þurrar. Þegar brauðdeig er hnoðað
myndast loftbólur sem verða til
fyrir tilstuðlan gers. Utan um
þessar loftbólur myndast nokkurs
konar glútenhimnur sem stífna
við baksturinn og brauðið bakast.
Eyðileggist glútenið, lyftist brauðið
lítið sem ekkert.
• Að prótíninnihald hveitis
skiptir gífurlega miklu máli uppá
baksturseiginleika. Æskilegt
prótíninnihald fyrir brauðabakstur
er 14%, fyrir kökubakstur 12,5% og
fyrir kex 10,5%.
• Að hæfilegt rakastig hveitis er
14%.
• Að hveitikorn var áður fyrr notað
sem mælieining og upphaflega
voru skónúmer miðuð við lengd
hveitikorns.
• Að hveitikornið er enn lifandi
þótt það sé þurrkað. Þess vegna
andar það og gefur frá sér vatn.
• Að hveiti geymist í hámark 12-14
mánuði.
• Að best er að geyma hveitið á
þurrum og köldum stað, jafnvel
frysti ef þú notar það sjaldan.
• Að kornvörur hafa yfirleitt langt
geymsluþol.
• Að kornvörur á að geyma á
þurrum, dimmum stað þar sem
ekki er of heitt. Mikilvægt er að
geyma þær í vel lokuðum pokum
eða boxum svo þær taki ekki í sig
bragð af öðrum matvælum og til að
forðast að í þeim kvikni líf.
• Að fitan í kornvörum þránar með
tímanum. I grófu korni er yfirleitt
meira af fitu en í fínunnu mjöli og
þess vegna geymist grófa kornið
(t.d. heilhveiti) yfirleitt skemur en
fínt mjöl (hvítt hveiti). í höfrum
er heldur meira af fitu en í öðrum
korntegunum. Þessi fita getur
þránað við geymslu.
• Að hagkvæmast er að nota alhliða
hveiti ef þú bakar sjaldan en hægt er
aðfá sérútbúið hveiti íkökubakstur,
aðra gerð í brauðbakstur eða
brauðvélar o.s.frv.
• Að áður en korn er malað
eru hreinsuð úr því ýmiss konar
óhreinindi sem hafa fylgt því af
akrinum t.d. ýmislegt rusl, sand og
illgresisfræ. Þessi óhreinindi eru
hreinsuð úr korninu fyrst og fremst
í sáldum sem hafa mismunandi
gatastærð en auk þess er kornið m.a.
hreinsað með vindi (í svokölluðum
aspiratorum) með sterkum segli til
að ná öllu járni burtu.
• Að eftir hreinsun er kornið
afhýtt, burstað og oft einnig þvegið
og þurrkað áður en tekið er til við
að mala það.
• Að korn er annaðhvort malað í
myllukvörnum eða í kurlvélum.
• Að úr korni eru gerðar fjölmargar
mjöltegundir, jafnvel úr sama
korninu eru gerðar mismunandi
tegundir.
• Að stundum er allt kornið malað í
mjöl og ekkert skilið frá. Það kallast
heilmalað mjöl eins heilhveitimjöl.
• Að í sáldmjöli eða sigtimjöli
eru 10% kornsins skilin frá við.
mölun. Normalbrauð er dæmi um
sigtimjölsbrauð.
• Aðviðmölun ferekkert tilspillis
- úrgangurinn frá sáldmjölinu og
sömuleiðis hýðisleifar eru m.a.
notaðar til skepnufóðurs.
• Að íslensk rúgbrauð og flatkökur
eru gerð úr ósálduðu rúgmjöli.
60 ár frá ár
á Hírósíma
• é k ■ « t g á r ■
Slmar: 660 4753 • 462 4250
www.tindur.is • tindur®tindur.is
LÍFS LOGTNN
BJÖRN ÞORLÁKSSON
Edita Morris
... frábærlega vel skrifuð örlagasaga ...
Össur Skarphéðinsson, þingmaður og fyrrv. for-
maður Samfylkingarinnar las Lífstogann og sagði
að lestri ioknum:
„Bók Björns er frábærlega vel skrffuð örlagasaga um
sálarháska, magnaða hraðskák við Bakkus og endur-
heimt lífslogans í gegnum myrkustu örvæntingu. Og
hún gerist á Akureyrl.“
Ufsioginn lýsir þremur vikum I lífl menntaskólakennarans Loga.
Hann er einn á báti, drykkfelldur og leitar fróunar hjá 17 ára nem-
anda slnum. Lífið tekur nýja stefnu þegar grunur kviknar um
að ástkonan unga sé ekki bara nemandi hans.
Blómin / ánnl er einstaklega óhritamikil ástarsaga sem gerist t
skugga borgarrústa.
Höfundur er Björn Þorláksson, fréttamaður og rithöfundur.
Lífsloginn er persónulegasta verk hans til þessa.
Hörmungarnar í Hlróslma áriö 1945 urðu skáldkonunni Edilu Morrís aö
yrkisefni I þessari skáldsögu sem Þórarínn Guðnason læknir þýddi,
Halldór Laxness skrifar formála þar sem hann segir hvers vegna hann
heillaöist af þessari stuttu en áhrifamiklu bók.
Nú eru 60 ár llðin frá kjarnorkuárásinni á Híróslma en boi
hreyfinga um allan heim eiga enn erlndi við okkur.