blaðið - 19.11.2005, Page 18

18 I JÓLABÆKUR
LAUGARDAGUR 19. NÓVEMBER 2006 blaöiö
Lára miðill
Lára Ágústsdóttir er eina mann-
eskjan á íslandi sem hefur verið
dæmd fyrir svik við miðiisstörf.
Hún var dæmd á tveimur dóms-
stigum árið 1940 og 1941 en sat
aldrei í fangelsi.
Árið 1945 lét Lára skrifa eftir sér
ævisögu sem Sigurður Benedikts-
son færði í letur. Bókin var aldrei
gefin út en eintök af handritinu hafa
varðveist. Þetta handrit ásamt máls-
skjölum í Þjóðskjalasafni, sem ekki
hefur áður verið veittur aðgangur
að, eru helstu heimildir sem Páll
Ásgeir Ásgeirsson blaðamaður og
rithöfundur notar í þessu verki og
JPVgefúrút.
Bókin er í senn aldarspegill og
persónusaga þessarar umdeildu
konu sem átti erfiða ævi og fékk
samfélagið allt til að súpa hveljur
hvað eftir annað ýmist af hneykslun
eðaaðdáun.
f kaflabrot inu sem hér fer á eftir
lýsir Lára fyrstu kynnum sínum af
spiritisma en það var á heimili hjón-
anna Einars H. Kvaran og Gíslinu
konu hans. Lára var vinnukona hjá
þeim hjónum um skeið:
„Eins og fyrr er ffá sagt, komst ég
fyrst í kast við andatrú, í orðsins bók-
staflegu merkingu, vetrarpartinn, sem
ég var í vist hjá Einari H. Kvaran, rit-
höfúndi. Það heimili var gegndrepa af
áhuga fyrir öðru lífi, og miðstöð þeirra
málefna i landinu, alveg á sama hátt og
Unuhúsið við Garðastræti var eitt alls-
herjar athvarf allra róttækra skálda og
þjóðmálahugsuða. Hér voru þessi mál-
efni rædd og athuguð í álíka fjarlægð
eins og gatnagerð í miðbænum, með
svipaðri viðmiðunarraunsæi eins og
menn tala um viðskipti og utanríkis-
pólitík, afla og söluhorfur á frosnum
fiski. Takmörkin milli þessa heims og
annars voru svo óljós, að ímyndunar-
afhð og áhrifagirnin hlupu með dóm-
greind mína og skynsemi, ef einhver
var, veg allrar veraldar. Ég heyrði talað
um fræga miðla sem græddu offé, og
færu land úr landi með hirð manna
eins ogkonungar.
Húsbóndi minn var trúmaður og
skáld, og yndislegur maður. Hann
sagði svo vel frá, og talaði um þessi mál-
efríi af svo mikilli sannfæringu, að lífið
umhverfis hann varð að hrífandi skáld-
sögu og inn i þessa skáldsögu sogaðist
ég af lífi og sál. Ég var ung og vel gat ég
átt það fyrir mér að verða aðalpersóna,
verða ein af þessum frægu. Það var
draumur, og hvern dreymir ekki það
besta sjálfúm sér til handa.
Hj ónin sýndu mér margsháttar sóma.
Þau tóku mig með sér á miðilsfúnd til
ísleifs Jónssonar kennara, er þá var um-
talaðasti miðill bæjarins. Meðan á fúnd-
inum stóð sótti á mig höfgi og ég þóttist
heyra raddir og mannamál álengdar.
Þetta hafði mjög djúpstæð áhrif á mig,
enda markar þessi fyrsti miðilsfúndur,
sem ég var á, þáttaskipti í lífi mínu. Hér
varð ég fyrir einhverjum þeim áhrifúm
sem gáfú mér óbilandi trú á sjálfa mig
sem væntanlegan tengihð milli þessa
heims og annars, milli hfenda og
dauðra...
Eina getþraut lét Kvaran mig reyna.
Mér var fengið lokað umslag með
einhverju lesmáli og mynd innan í og
skyldi ég segja til um það af hverjum
myndin væri og hvað á blaðinu stæði.
Tókst mér það svo vel að hæfileiki
minn til dulrænna skynjana var ekki
fr amar dreginn í efa. Draumarughð og
ofsýnirnar frábemskuárunum stigu nú
fr am í hugann eins og gulhð sönnunar-
gagn fyrir ágæti mínu, trygging fyrir
töfragáfú minni, sem innan skamms
mundi gera mig ríka, fina og dáða.
En það átti nú ekki fyrir mér að liggja
að vera rík og fín. Fátæktin og ólánið
léku mig grátt - en drápu þó aldrei
drauminn minn um þessa heims gæði
og lystisemdir. Að vísu rættist hann
aldrei. En gegnum þykkt og þunnt
blundaði með mér vonin um að verða
emhvemtíma eitthvað - og einhvern-
veginn eitthvað."
Eins ogfram kemur íþessari lýsingu
var Lára ólánsmanneskja í einkalífi
sínu langt framan af œvinni. Rúmlega
tvítug kynntist hún stóru ástinni (lífi
sínu, Páli Thorberg Jónassyni, og átti
það samband eftir að verða henni
afar dýrkeypt. Hér lýsir Lára lífi sínu á
heimili tengdaforeldra sinna þar sem
hún bjó um tíma.
Lára segist hafa setið löngum
stundum ein við vinnu sína í súðarher-
berginu í Hhð þegar vetur settist að en
Páh var í aðdráttum fyrir heimilið og
barnið lék sér niðri. Lára vildi vera ein
með áhyggjur sínar og segir það ekki
hafa verið góða vist að sitja krókloppin
við sauma með seiðingsverk undir
herðablaðinu, fósturkippi í kviðarhol-
inu og dofin af kulda upp að hnjám.
„KaUað var á mig tíl máltíða og kaffis,
en jafúan fór það svo, að ég varð sár-
fegin að skríða úr ylnum niðri upp
f kuldann í kytrunni minni. 1 sjálfu
helvíti mætti telja mér trú um að legði
nágust og dragsúg af sumu fólki.“
Þetta er ekki fógur lýsing á heimUis-
fóUdnu í HUð og viðmóti þess við Lám.
En þótt henni semdi Ula við flesta heún-
Uismenn virðist samband hennar við
Pál hafa verið gott og eitt sinn stóð tU
að ungu hjónin yrðu gefin saman.
„Það gerði hvorki að batna né versna,
aUtaf eins - aUt jafn seigdrepandi vol-

S gySitMHfi ramma
Saga Sigríðar Þorvaldsdóttur leikkonu
/ fri/ffi.
um ramma
á metsölulista*
SíU/U
Sit/ríihu'
þoruuSixfoi t ur
ídfkonit
Áhrifamikil og skemmtileg bók!
Sigríður áritar bókina
í Kjarna í Mosfellsbæ í dag kl. 13.15-15.15
Skemmtiatriði: Lúðrasveitin og Leikfélag Mosfellssveitar, Sigríður og Jón Hjartarson.
Einstakt tilboðsverð á bókinni!
*Mbl. 17.11.2005 / Félagsvísindastofnun: Ævisögur
■--------------------
Þessi mynd var tekin af Lám f tilefni af viötali sem hún veitti Matthíasi Johannessen ritstjóra Morg-
unblaösins um miðjan sjöunda áratuginn. (Ljósm- Ólafur K. Magnússon. Ljósmyndasafn Mbl.)
æði ffá degi tU dags. Milli jóla og nýárs
datt okkur í hug að láta nú verða af því
að fara tíl prestsins, og biðja hann að
gefa okkur saman. Ég hafði tekið fram
fötin okkar, lagt fram á borðið, og við
ætluðum að fara að týgja okkur á stað.
En veður var þungbúið, og Margrét
taldi mjög úr því, að við færum að
leggja upp, í tvísýnu, og vondri færð, að
nauðsynjalausu. Þetta gætum við aUtaf
gert þegar betur stæði á. Þar með var sú
brúðkaupsferðin úr sögunni og man ég
ekki tU að við minntustum á að gifta
okkur eftir það.“
Ekki verður sagt að þessar fr ásagnir
Lám endurspegh hamingjusamt heim-
ihslíf eða eindrægni. Enda segfrhún að
.rifnldi og fúllyndi" hafi orðið daglegt
brauð mUh hennar og Páls þegar leið
á veturinn. Einu sinni áður hafði það
borist í tal að þau létu pússa sig saman,
þegar eldra barnið var skírt, en Lára
segir að það hafi „farist fyrir“.
„Ég segi ekki að hann hafi átt fremur
sök á því en ég. En hitt fann ég greini-
lega, að það var legið í honum og reynt
að spUla honum við mig. Fann ég því
sárar tU þessa eins og á stóð fyrir mér,
enda var ég amasöm í skapi eins og
algengt er um vanfærar konur, sem
em betur settar en ég var þá. Vonleysið
settist að mér úr öllum áttum, nísti
mig, kramdi og kvaldi - og Páll var
heldur hvergi öfúndsverður. Það lá
ekki í láginni, að hann væri hér fremur
gustukamanneskja í búi foreldra sinna,
heldur en nauðsynlegur vinnukraftur
áheimUinu.“
Ungu hjúin afréðu að fara suður um
vorið og reyna að standa þar á eigin
fótum. Ákveðið var að dóttir þeirra,
Ingibjörg Þuríður Unnur, sem jafnan
var köUuð Unnur, yrði eftir í Hlíð hjá
afa sínum og ömmu. Lára lýsir því hve
þungt henni féU að kveðja hana og óttað-
ist að hún myndi aldrei sjá hana aftur:
„En héðan frá steig hún föstum
skrefúm inn í fjölskyldu föður síns og
var naumast neitt bam eftir það. Þegar
svo langt er um liðið, og Unnur litla
dáin fyrir nokkrum ámm, þá finnst
mér einhvern veginn eins og hún hafi
aldrei komið hjarta mínu nær eftir
þennan dag. Sumir halda því fram að
móðurástinni verði ekki ofboðið, hún
þoU aUt. Það er ekki satt. Ekkert þolir
aUt.“
Sem fyrr segir skrifar Lára endur-
minningar sínar að öllum líkindum
árið 1945, ef marka má merkingar á
handriti, og því einkennilegt að hún
skuli minnast Unnar eins og hún hafi
verið látin í nokkur ár. Unnur lést í Dan-
mörku árið 1944 aðeins 21 árs að aldri
og hefúr því verið nýlátin þegar Lára
færðiþettaíletur. ■
Mikió úrval af jakkafötum
Stakir jakka
Flauelsbuxu
Skyrtur
Bindi j

Opiðalla laugardaga 10-16
HERRAFATAVERSLIJN
BIRGIS
FÁKAFENI 11 • 108 REYKJAVÍK • SÍMI 553 H70