blaðið - 02.02.2006, Blaðsíða 12

12 I VÍSINDI
FIMMTUDAGUR 2. FEBRÚAR 2006 blaöiö
Blóðhrœðsla
Ungkona sat viðglugga, saumaði út ogfylgdist með snjónum kyngja
kyrrðarlega niðurfyrir utan. Skyndilega stakk hún sig ífingurgóm
og blóðdropi féll i hvítan snjóinn...
Þegar unga konan horfði á rautt
blóðið í hvítum snjónum við
tinnusvarta gluggaumgerðina,
óskaði hún sér barns og svo fór að
hún eignaðist Mjallhvíti níu mán-
uðum síðar. Það eru þó ekki allir
sem upplifa jákvæða strauma við
það að horfa á blóðdropa.
Óttinn við blóð hefur verið skil-
greindur innan læknisfræðinnar
og kallast hemófóbía eða „hemopho-
bia“ á ensku. Orðið á uppruna sinn í
grísku þar sem „haima“ þýðir blóð
og „phobos“ ótti. Fólk sem þjakað
er af þessum ótta getur hvorki horft
á eigið blóð, dýrablóð eða blóð úr
öðru fólki, sprautur sár eða önnur
meiðsli, án þess að líða verulega
illa. Sumir geta ekki einu sinni séð
myndir eða kvikmyndir þar sem
blóð kemur við sögu. Viðbrögð fólks
sem er haldið blóðótta, eða hemófó-
bíu eins og það heitir á fræðimálinu,
geta verið mikil og eru þveröfug
við viðbrögð fólks með aðrar fóbíur.
Flestar fóbiur valda áköfum hjart-
slætti og háum blóðþrýstingi en
bæði hjartsláttur og blóðþrýstingur
fólks með hemófóbíu lækkar sem
leiðir til hættu á svima og yfirliði.
Þessi viðbrögð geta svo leitt af sér
annan ótta: Ottann við yfirlið.
Allir litir blóðsins
í gegnum aldirnar hafa rithöfundar
gert lítið til að lina þjáningar fólks
sem er haldið blóðótta. I Illions-
kviðum Hómers fossar blóð um
hæla Akkilesar þar sem hann í
hefndarhug nær sér niður á Tróju-
búum. Blóðið er ógnandi tákn sam-
viskubitsins í sögunni um Mach-
beth en þar þvær Lafði Machbeth
sér þráhyggjukennt um hendurnar
til að losna við ímyndað blóð svo
ekki sé minnst á Drakúla greifa sem
saug blóð með áfergju.
Af hverju fólk fyllist þessum ótta er
óvitað en blóð samanstendur af blóð-
vökva, sem er rúmlega helmingur
af rúmmáli blóðsins, og frumum
sem fljóta í vökvanum, rauðkornum,
hvítkornum og blóðflögum. Rauð-
kornin eru fyrirferðamest og mynda
um 45% af blóðinu sé allt eðlilegt.
Það sem gefur blóðinu svo þennan
einkennandi rauða lit sem veldur
ótta hjá þeim sem þjást af hemófóbíu
eru sameindir sem bindast súrefni
og eru kallaðar blóðlitarefni. Fjórir
flokkar blóðlitarefna eru þekktir og
mynda þeir fimm mismunandi liti:
Rauðan, bláan, grænan, fjólubláan
og glæran. Það er hins vegar bara
rauða blóðið sem veldur hemófóbiu.
margret@bladid.net
Faðir raunvísindanna
var á kafi í kukli
Gullgerðarlist var ástríða Isaacs Newton,
hálfgert leyndarmál sem vísindaheiminum
hefur þótt vandrœðalegt að vitnist.
www.sigrunelsa.is
Eg vil vinna . . .
... á grunni þess sem við höfum gert
... Sjálfstæðisflokkinn i vor
... að enn betri Reykjavík
Ég þarf stuðning þinn í
2.-4
í opnu prófkjöri Samfylkingarinnar
11.-12. febrúar
SIGRUN ELSA ® M AR ADOTTIR
„Sir Isaac Newton var breskur vís-
indamaður sem er talinn frumkvöð-
ull í eðlisfræði nýaldar og hann
er án vafa einn mesti hugsuður
mannkynssögunnar." Svona hefst
lýsing Vísindavefs Háskóla íslands
á þeim manni sem nefndur hefur
verið faðir raunvísindanna. Þyngd
arlögmálið er auðvitað hans þekkt
asta kenning og áhugi hans á hvers
kyns náttúrulögmálum hefur aflað
þessum breska föðurleysingja mik-
ils orðstírs. Það er þó betur geymt
leyndarmál að kappinn hafði mik-
inn áhuga á ýmiss konar dulspeki,
túlkun Biblíunnar og síðast en ekki
síst var hann gullgerðarlistamaður.
Hann, líkt og gullgerðarmenn
liðinna alda, var sannfærður um
möguleikann á því að breyta ein-
földum og ómerkilegum málmum
í gull og taldi viskusteininn sann-
arlega innan seilingar. Ekki hefur
þessi áhugi vísindamannsins, á því
sem vísindasamfélagið kallar að
venju kukl, farið hátt og segir til að
mynda á Vísindavefnum að karlinn
Tilboð A fyrir 2
Stór 16” pizza með 2 áleggstegundum
stór brauðst., sósa og 2 gosglös
Tilboð B fyrir 4
’ 2 stórar 16” pizzur með 2 áleggsteg- i
undum stór brauðst., sósa og 4 gosglös
Sótt: Tilboð 1
Stór 16” pizza með 3 áleggstegundum
Sótt: Tilboð 2
2390 Sótt: Tilboð 3 L
2 stórar 16” pizzur með 3 áleggstegundum *
stór brauðst, sósa og 2I pepsi
Bcstn tilboiin • stxrsti
^ fyrir hópa«www.bi(
hafi aðallega hallað sér að þessum
áhugamálum á efri árum og að
því hefur verið ýjað í heimildum
að hann hafi þá baft Htið annað að
gera. Það er þó fjarri sanni enda til-
einkaði Newton gullgerðarlistarinni
miklum tíma þegar hann var yngri
og ekki útilokað að hugrenninga-
tengsl þegar hann stundaði þá iðju
hafi hrundið af stað hugsunarferli
sem síðar varð að kenningunni um
þyngdarlögmálið. Nýlega kom í ljós
sextán blaðsíðna handrit eftir New-
ton sem skýrir hugmyndir hans um
gullgerð og uppbyggingu efnisins og
segir Rob Iliffe, formaður Newtons
verkefnisins við Imperial College í
Lundúnum, að augljóslega sé þarna
að finna grunninn á hugðarefnum
hans sem síðar leiddu til hinna
stórbrotnu uppgötvana, jafnvel þó
aðferðafræði hans hafi breyst með
árunum. „Það er kominn tími til
að vísindasamfélagið viðurkenni að
Newton tók gullgerðarlistina mjög
alvarlega og taki honum eins og
hann var í stað þess að móta hann
í það form sem við vildum að hann
passaði í,“ segir Iliffe í samtali sem
birt var í nýjasta hefti breska tíma-
ritsins New Scientist.
ernak@bladid.net
Smáauglýsingar
510-3737
Auglýsingadeild
510-3744
blaðiðæ