blaðið - 01.03.2006, Blaðsíða 6

MIÐVIKUDAGUR 1. MARS 2006 blaöiö
6 I INNLENDAR FRÉTTIR
TÍSKA • GÆÐI • BETRA VERÐ
Spá aukinni
verðbólgu
Vísitala neysluverðs mun hækka
um tæp i% milli febrúar og mars
ef spá Greiningadeildar Islands-
banka gengur eftir. í Morgunkorni
bankans í gær segir að útsölulok
hafi mikil áhrif til hækkunar vísitöl-
unnar í febrúar en einnig er gert ráð
fyrir að eldsneytisverð haldi áfram
að hækka og hafi þannig áhrif á
vísitöluna.
Verðbólgan mun mælast 4,2%
gangi spáin eftir og hækkar þannig
um o,i%. Verðbólgan mun því áram
mælast yfir efri þolmörkum í mark-
miði Seðlabankans (4%) og langt
yfir 2,5% verðbólgumarkmiði hans.
Um er að ræða 23 mánuðinn í röð
sem verðbólga reynist umfram
markmið bankans.
„Reikna má með því að verðbólgan
muni aukast á næstunni og fjarlæg-
ist efri þolmörkin. Liklegast mun
verðbólgan vera um eða yfir efri
þolmörkunum á næstu mánuðum
og hæpið er að Seðlabankinn nái
markmiði sínu á þessu ári“, segir
ennfremur í Morgunkorninu.
VORTÍSKAN 2006
Listamaðurinn Mói International sýndi listir sínar með bolta í blíðunni á Austurvelli <
gær. Þar sem götulistamenn eru ekki fjöimenn stétt hér á landi vakti uppátækið óskipta
athygli gesta og gangandi.
Fleiri skurð-
aðgerðir
Skurðaðgerðum á Landspítalanum-
háskólasjúkrahús i janúarmánuði
fjölgaði um 7,3% frá sama tíma í fyrra
samkvæmt stjórnarupplýsingum
spítalans fyrir janúar 2006. Skurð-
aðgerðum á börnum fjölgaði um
22,2%, almennum skurðaðgerðum
um 17,5% og þvagfæraaðgerðum um
14,3%. Á sama tíma fækkaði hjarta-
þræðingum og kransæðavíkkunum.
Komum á slysa- og bráðamóttökur
spítalans fjölgaði um 4,7% frá sama
tíma í fyrra og þá hefur komu á
göngudeildir fjölgað um 4,8% og á
dagdeildir um 2,5%. Sjúklingum á
legudeildum fjölgaði um 0,5% og
legudögum um 2,9%.
Útlendingum
fjölgar
Um 14 þúsund erlendir ríkisborg-
arar eru með lögheimili hér á landi
eða 4,6% landsmanna samkvæmt
nýlegri samantekt Hagstofunnar á
mannfjölda eftir fæðingar-og ríkis-
fangslandi 31. desember 2005. Fjöldi
íbúa með erlent ríkisfang hefur nær
þrefaldast á undanförnum tíu árum
en árið 1996 voru þeir 1,8% þjóðar-
innar. Hlutfallið nú er litlu lægra en
fað er á hinum Norðurlöndunum.
Noregi er það 4,6%, 4,9% í Dan-
mörku og 5,3% í Svíþjóð.
Hæst er hlutfall erlendra ríkis-
borgara á Austurlandi eða um 17,6%
en lægst á Norðurlandi eystra 2,3%.
I Reykjavík eru um 4,7% íbúa með
erlent ríkisfang.
Tjón vegna hvítflibbabrota gríðarlegt
Vitund almennings um svokölluð hvítflibbabrot og tjón afþeirra völdum er lítil. Slík brot
valda að öllujöfnu margfalt meira fjárhagstjóni en „hefðbundnir glœpir".
Full búð af nýjum vorvörum
Pantið í síma: 588 4422 Nýr listi
vegna þess að brotin snúast bara um
peninga en ekki um líf og limi fólks.
Það er einfaldlega ekki satt“, segir
Helgi.
„Hvítflibbabrot fela oft í sér mjög
mikið heilsutjón fyrir almenning.
Vanræksla á vinnustöðum getur
valdið alvarlegum slysum og slæmt
hráefni í lyfjum eða matvælum
getur haft áhrif á heilsu fjölda fólks.
Ennfremur flokkast það undir hvít-
flibbabrot ef fyrirtæki losa eiturúr-
gang út í náttúruna, þannig að skað-
inn af slíkum brotum getur verið
mjög áþreifanlegur“.
Aukin arðsemiskrafa veldur
áhyggjum
Miklar breytingar hafi orðið á
viðskiptaumhverfinu á Islandi á
stuttum tíma og kröfur hluthafa
um hagnað eru orðnar gríðarlega
miklar. Á sama tíma gilda hér nýjar
leikreglur á márkaði, m.a. vegna
nýrra reglugerða Evrópusambands-
ins. Þessi þróun veldur áhyggjum.
„Fyrir nokkrum árum voru hlut-
hafar fyrirtækja sáttir ef þeir fengu
kaffi og kleinur á aðalfundum fyr-
irtækja. Nú eru mjög sterkar kröfur
uppi um hagnað og að hægt sé að
greiða hluthöfum arð. Ég held að
um leið og pressan á stjórnendur fyr-
irtækja eykst hljóti þeir að leita allra
leiða til að hámarka hagnað. Það
hafa orðið gríðarlega hraðar breyt-
ingar á markaði hér á landi og reglur
hans hafa tekið miklum brey tingum.
Menn eru ekki fyllilega búnir að átta
sig á hvað þetta nýja umhverfi felur
í sér, og hvaða kröfur og siðferði-
sviðmið eiga að gilda. Menn vita
heldur ekki hver viðurlögin við því
að brjóta reglurnar eru, og ganga
því eins langt og þeir geta. Mér sýn-
ist líka að hættan sé meiri en ella þar
sem eftirlitsaðilar t.d. ríkisins eru
alltaf skrefi á eftir makaðnum. Rík-
iskerfið er heldur þyngra í vöfum en
hið opna hagkerfi og það býður hætt-
unni heim“, segir Helgi.
Hann segir ennfremur að viður-
lög við hvítflibbabrotum séu mun
óljósari en við „hefðbundnum af-
brotum“. Sú hætta geti skapast við
slík skilyrði að menn „taki sénsinn"
enda liggi mögulegur ávinningur
fyrir, en ekki mögulegt tap. Núver-
andi ástand á markaði geti því ýtt
undir aukna hvítflibbaglæpi.
Ef þjófur er gómaður á hlaupum,
með lambhúshettu á höfði og pen-
ingapoka í hendi, eftir að hafa rænt
banka má gera ráð fyrir að sá hinn
sami fái að dúsa á bak við lás og slá
um nokkurt skeið í náinni framtíð.
Maðurinn er jú þjófur - hann stal
peningum - og því fer hann í fang-
elsi. Svo einfalt er það. Þetta liggur
fyrir en er veruleikinn alltaf svona
einfaldur?
Á hverju ári koma upp fjölmörg
mál sem skilgreind eru sem hvít-
flibbaafbrot. Samráð olíufélaganna,
Baugsmálið og fjárdráttur fyrrver-
andi starfsmanna Landssímans falla
öll undir þá skilgreiningu. 1 öllum
þessum tilfellum er um glæp, eða
grun um glæp að ræða og öll hafa
málin vakið mikla athygli. I einu
þeirra var peningum stolið af fyrir-
tæki, í öðru töpuðu allir þeir sem
keyptu eldsneyti á ákveðnu tímabili,
en í því þriðja liggur vart fyrir hver
braut á hverjum - né hvers vegna.
Tíu sinnum dýrari en götuglæpir
Engar yfirgripsmiklar rannsóknir
hafa verið gerðar hér á landi um um-
fang hvítflibbaglæpa. Rannsóknir
sem gerðar hafa verið í Bandaríkj-
unum benda hinsvegar til þess að
slíkir glæpir valdi almenningi tíu
sinnum meira fjárhagstjóni en
„hefðbundnir götuglæpir“. Þó ekki sé
hægt að heimfæra þessar tölur beint
yfir á íslenskan veruleika er ljóst að
tjónið af þessari tegund glæpa er
mikið. Helgi Gunnlaugsson, afbrota-
fræðingur hjá Háskóla Islands segir
Helgi Gunnlaugsson
Blam/Frikki
að vitund almennings um þessa
glæpi sé engu að síður lítil.
„Viðskiptabrot valda einhverra
hluta vegna ekki sama uppnámi í
samfélaginu og t.d. fíkniefna- og
kynferðisafbrot", segir Helgi. Hann
segir ennfremur að ástæðunnar sé
líklega að leita í að bæði gerandi og
þolandi í þessum afbrotum sé ill sjá-
anlegur og almenningur eigi því erf-
itt með að samsvara sig honum.
„Það er hægt að taka myndir af
bankaráni og vettvangi þess glæps.
Almenningur finnur svo til með t.d.
afgreiðslufólkinu sem var ógnað af
ræningjanum og fordæmir þann
sem fór svona að ráði sínu. Það
virkar mjög sterkt og dramatískt
á almenning og hefur áhrif á vit-
und fólks. Þannig er það ekki með
hvítflibbaglæpi“.
Helgi bendir til að mynda á mögu-
leg brot olíufélaganna með samráði
um olíuverð.
„Þar var talað um milljarða tjón
sem deilist í raun á alla neytendur
hér á landi. Hver einstaklingur var
kannski að greiða 20 krónum meira
fyrir hvern bensíntank en annars
hefði verið. Upphæðin er það lág að
hún skiptir fólk ekki máli. Almenn-
ingur finnur því ekki til með þeim
sem fyrir brotinu varð“, segir Helgi.
Oft alvarleg afbrot
Almenningur og ráðamenn hafa
oftar en ekki hrópað á þyngri dóma
og auknar aðgerðir þegar upp kemst
um alvarlega glæpi i einstaka mála-
flokkum eða í tengslum við opin-
bera umræðu. Ekki er langt síðan
mikið var fjallað um fíkniefnavand-
ann með þeim afleiðingum að fang-
elsisdómar fyrir slík brot lengdust
til muna. Mikil umræða hefur
verið um kynferðisafbrot síðustu
mánuði, og ef nýtt frumvarp dóms-
málaráðherra fer í gegnum þingið
verða dómar við slíkum brotum
í mörgum tilfellum hertir. Engar
slíkar umræður eða kröfur hafa
hinsvegar heyrst í kjölfar aukinnar
umfjöllunar um hvítflibbaglæpi.
„Þeir eru til sem segja að þetta sé