blaðið - 24.06.2006, Blaðsíða 16

16 I VERÖLDIN
LAUGADAGUR 24. JÚNl 2006 blaöiö
Yfir fjöll og firnindi
„Af hverju þurftu þeir að eyðileggja svona mikið, byggja öll þessi hús, sem eru bara til
niðurrifs í dag? Podgornica, höfuðborg Svartfjallalands, virðist vera eitt af þessum slys-
um, en við áttum að vísu bara stuttan stans þar."
„Þegar við komum loksins aftur niður á jörðina, tók við magnþrungið gil, sem engan
enda ætlaði að taka. Það heitir Tara Canyon og minnti mig á Gran Canyon í Arizona, sem
er eitthvert ótrúlegasta sköpunarverk guðanna, sem hugsast getur."
Eins og ég sagði ykkur um daginn,
þá gátum við ekki ekið sömu leið til
baka frá Kosova norður eftir, þar sem
Serbar gera alla afturreka, sem hafa
komið við i Kosova án þeirra leyfis!
Við höfðum farið inn bakdyramegin,
ef svo má kalla, i gegnum Skopje í
Makedóníu.
Svo að nú áttum við ekki annarra
kosta völ en að fara yfir Svörtu fjöllin
og niður að ströndinni vestan megin
og aka þá leið norður eftir, í gegnum
Bosní, Króatíu og Slóveníu.
„Taktu hár úr hala mínum. Leggðu
það á jörðina. Ég mæli um og legg
svo á, að það verði að svo stóru fjalli,
að enginn komist yfir það nema fugl-
inn fljúgandi.“ Hvaðan í ósköpunum
skyldi höfundi Búkollusögu hafa
komið þessi hugmynd um „fjöllin
stór“? Jafnvel Hvannadalshnjúkur er
eins og smáhóll samanborið við þau
himinháu, ógnvekjandi fjöll, sem
nú risu upp úr jörðinni framundan
eins og svartur veggur, sem jafnvel
fuglinn fljúgandi kæmist ekki yfir.
Lægstu skörð eru i um þrjú þúsund
metra hæð, var okkur sagt.
Við höfðum lagt af stað snemma
morguns eftir marga kossa og faðmlög
og saknaðarorð og stefndum að því að
ná til strandarinnar fyrir náttmyrkur.
Þetta var síðasta dag nóvembermán-
aðar og allra veðra von. Okkur var
líka sagt að færðin væri slarkfær, en
Hklega hefði snjóað um helgina, svo að
það kæmi sér kannski vel að vera með
íslensk harðkornadekk undir bílnum.
Ég ók. Það er bara gamall vani - ég ek
alltaf. Sé betur í náttmyrkri!
Harðkornadekk á hálkublettum
Ég held núna, svona eftir á, að við
megum þakka forsjóninni fyrir að
hafa sloppið lifandi úr þessum háska-
akstri upp um reginfjöll í kafaldi og
úrkomu. Orðið fífldirfska á kannski
betur við um okkur, því að við vorum
of vitlaus til að átta okkur á hættunni.
Það hafði auðvitað snjóað heilmikið
um helgina. Og það var enn að snjóa,
og stundum lá við, að annað okkar
yrði að fara út og ganga á undan
bílnum til að halda honum á veginum.
Það mátti ekki muna hársbreidd, að
við rynnum út af, því að víða leyndust
hálkublettir, sem engin leið var að sjá
fyrir. Og að minnsta kosti á einum
stað vantaði nú bara hreinlega slatta
úr veginum, sem hafði hrunið niður
þessa þrjú þúsund metra, og ég sá fyrir
mér, hvernig við og bíllinn mundum á
þessari löngu vegalengd leysast upp í
frumeindir okkar og falla til jarðar
eins og rykkorn á malbikinu. En mér
tókst að krækja fyrir gatið og halda
ró minni. Stundum vogaði ég mér að
horfa niður í hyldýpið og virða fyrir
mér, hvernig skógivaxnar snarbrattar
hlíðarnar runnu saman við himininn
og lögðust eins og blá slæða yfir jörð-
ina, sem var þarna einhvers staðar
langt fyrir neðan. En ég reyndi, hvað
ég gat, að horfa bara fram á veginn og
hugsa um eitthvað skemmtilegt.
Oðru hverju ókum við fram á bíla,
sem réðu ekki við færðina. Þeim
hafði verið ýtt út á vegarkantinn og
biðu þess að verða sóttir - eða eftir
því, að vorið bræddi undan bílnum.
Nú komu íslensku harðkornadekkin
sér vel, því að áfram seiglaðist gamli
volvo - þó hægt færi. Einvern timann
hlyti þessu að ljúka. Snjórinn var bara
í efstu hæðum svo að landamærin
gátu ekki verið langt undan. Og okkur
hafði verið sagt að löndin tvö, Kosova
og Montenegro, mættust á miðri
leið, í einmana fjallaskarði, fjarri
mannabyggð.
Og þarna voru þau loksins, nokkur
óhrjáleg hús og kappdúðaðar mann-
eskjur, sem komu út til að líta í vega-
bréfin okkar og gefa okkur stimpil
til að státa af. Hefðum við nú verið
seinna á ferð - til dæmis í vor - hefðu
þeir eflaust fagnað komu okkar, boðið
okkur velkomin með brosi á vör og
kannski kampavíni. ísland var - sam-
kvæmt viðtekinnihefð - fyrstalandið
til þess að viðurkenna sjálfstæði Svart-
fjallalands eftir aðskilnaðinn frá
Serbíu núna um daginn. Þeir hefðu
hugsanlega beðið okkur fyrir kveðju
til Ministro Haarde. En, nei, það var
ekki einu sinni svo vel, að þeir brostu
til okkar, þó að við værum nýheimt úr
helju. Eflaust var þetta þeirra daglega
brauð. Vond færð og vetrarfrost. Og
hver veit, hvort þeir áttu einu sinni
ökutæki. Ég sá en gin á staðnum.
Jæja, en við vorum sem sagt heimt
úr helju og full ástæða til að fagna.
Það var ekki eins snjóþungt að vest-
anverðu í fjöllunum. Umhverfið ein-
hvern veginn mildara og mýkra. Nú
loks höfðum við heilsu og löngun til
þess að festa fegurð fjallanna á filmu.
Við fengum okkur matarbita, gulla-
sch og stúfaðar kartöflur, á bóndabæ
við vegkantinn. Svartfjallaland er
ægifagurt, ógnvekjandi og stórbrotið.
Snæviþaktar risafurur teygðu sig til
himins, sem logaði enn í síðdegisbirt-
unni. Bráðum færi að halla degi. Við
urðum að ná til byggða fyrir myrkur.
Heljargljúfur
Þegar við komum loksins aftur niður
á jörðina, tók við magnþrungið gil,
sem engann enda ætlaði að taka. Það
heitir Tara Canyon og minnti mig á
Gran Canyon í Arizona, sem er eitt-
hvert ótrúlegasta sköpunarverk guð-
anna, sem hugsast getur. Nú var eins
og við værum komin í iður jarðar.
Við horfðum upp, og einhvers staðar
þarna órafjarri, var himinninn, lit-
aður rauður. Hér niðri var rökkurbirta
og álfur í hverjum hól. Klettaveggirnir
voru næstum hvítir á lit, og við lásum
úr berginu hvernig jörðin hafði sigið í
átt til sjávar. Hvert berglagið á fætur
öðru var eins og víravirki samofið
grænum gróðri, sem fetaði sig í átt
til himins. I gilbotninum hlykkjaðist
straumþung og vatnsmikil áin. Þegar
við loksins ókum út úr þessari álfa- og
tröllabyggð, blöstu við okkur önnur
fjöll, sem við urðum líka að komast
yfír. En nú var hætt að snjóa, svo að
ekkert var að óttast.
Það eina sem mengar hina stór-
kostlegu fegurð Svartfjallalands, eru
mannanna verk - þessar sviplausu,
hroðalega ljótu borgir, sem teygja sig
í allar áttir með endalausar raðir af
íbúðakössum, þar sem fólki var raðað
eins og varahlutum á lager, og efna-
verksmiðjur með himinháa, fyrrum
eldspúandi strompa, sem einhvern
tíma höfðu það markmið að bjarga
fólki frá örbirgð og sulti, en eru
núna eins og krabbamein í landslag-
inu. Hvað kom eiginlega fyrir mann-
fólkið? Af hverju gat Tito ekki ráðið til
sín almennilega arkitekta, sem höfðu
eitthvert auga fyrir fegurð og stíl? Af
hverju þurftu þeir að eyðileggja svona
mikið, byggja öll þessi hús, sem eru
bara til niðurrifs i dag? Podgornica,
höfuðborg Svartfjallalands, virðist
vera eitt af þessum slysum, en við
áttum að vísu bara stuttan stans þar.
Vildum ná niður á ströndina fyrir
myrkur.
Keisarahöll og öreigaarkitektúr
Næsta dag var ekið stanslaust í tíu
tíma (ég ók auðvitað), og við námum
ekki staðar fyrr en í króatísku borg-
inni Rieka, sem er á sunnanverðum
Pulaskaganum. Við vorum búin að
hlakka til að gista á almennilegu hót-
eli, fara ( heitt bað og borða góðan
mat. „Hotel ContinentaT' lofaði góðu.
Heimsborgaralegt nafn með risa-
stórum stöfum á aðaltorgi bæjarins.
Dómkirkjan handan torgsins. Berg-
vatnsblár bæjarlækur rennur hjalandi
hjá. Hvað gat þaíj verið betra? Hótelið
hafði verið byggt af sjálfum Frans
Jósef, keisara austurríska heimsveldis-
ins, í lok nítjándu aldar. í ungverskum
stíl, „grand style“ , sögðu þeir. En allt
þetta voru bara Potemkintjöld. Þvilík
vonbrigði! Þetta var eiginlega besta
dæmið um það, hvernig keisaradæmið
og kommúnisminn gátu tortímt hvort
öðru, nartað hvort í annað, þar til ekk-
ert var eftir nema það versta 1 hvoru-
tveggja, afskræming og ljótleiki. Gang-
arnir skakkir og skældir, nælonteppi
með aldagömlum sígarettugötum á
gólfum, veggfóðrið, sem einhvern
tíma hafði verið bleikt með grænum
laufum, orðið fúlt og litlaust eftir ára-
tuga reykingar og andremmu. Þetta
var allt svo óendanlega smekklaust
og fráhrindandi. Það var varla að við
hefðum lyst á því að leggjast til svefns
í langþreyttum rúmunum (það var
þó hreint á þeim), eða að borða fátæk-
legan morgunverðinn, sem var bara
lútsterkt kaffi og harðsoðin egg . Við
vorum komin út á götu klukkan sjö
morguninn eftir.
Þó má segja, að við höfum fyrir-
gefið allar þessar hremmingar undir
lokin, þegar það kom á daginn, að
þjónarnir, sem klæddust svörtum
vestum og tandurhvítum skyrtum,
lýstu þvl yfir, að þeir elskuðu Island.
Fyrsta landið í heiminum til að lýsa
yfir stuðningi við Króata eftir hrun
kommúnismans.
Það léttist nú heldur brúnin á
mínum manni við þessi tíðindi. Hann
tók aftur upp sína fyrri gleði og var
eiginlega þegar búinn að gleyma von-
brigðum næturinnar. Fínt hótel, sagði
hann bara!
Bryndís Schram
disschram@yahoo.com
5umarútsalan er
3tHfl 60
aisláttur
Hœðasmý.ra 4 • s. 544-5
Vertu klár
fyrir sumarið!
Loffkœlar og varmadœlur
fyrir skrifstofur
og tölvurými.
ÍS-hÚSÍð 566 6000