blaðið - 16.09.2006, Blaðsíða 24

24 LAUGARDAGUR 16. SEPTEMBER 2006
blaðið
mennmg
menning@bladid.net
Fólk skilur sjaldnast í sátt því ef það
ríkti sátt mundi fólk ekki skilja.
MARCEL PROUST
Afmælisbörn dagsins
T.E. HULME RITHÖFUNDUR, 1883
LAUREN BACALL LEIKKONA, 1924
Sagnfræðin er lifandi fag
Guðni Th. Jóhannesson Sagnfræðingurinn
segir að hafa þurfi varann á þegar sagt sé að
sagan sanni þetta og hitt.
Málþing
um Yosoy
Á dögunum kom nýjasta skáld-
saga Guðrúnar Evu Mínervu-
dóttur, Yosoy, út (kílju hjá Eddu
útgáfu. Af því tilefni verður haldið
málþing um verkið í Iðusölum,
Lækjargötu mánudaginn 18. sept-
ember klukkan 20. Aðdáendur
Guðrúnar Evu ættu ekki að láta
þennan viðburð fram hjá sér
fara en auk þess sem höfundur-
inn mun sjálfur stíga á stokk og
lesa úr bókinni, þá mun Jóhann
Axelsson, prófessor í lífeðlisfræði,
fjalla um Yosoy-sársaukann og
Ulfhildur Dagsdóttir bókmennta-
fræðingur fjalla um verkið og höf-
undinn. Yosoy — Af líkamslistum
og hugarvíli í hryilingsleikhúsinu
við Álafoss kom fyrst út fyrir jólin
2005. Bókin hlaut mikið lof gagn-
rýnenda og Menningarverðlaun
DV 2005 í flokki fagurbókmennta.
Guðrún Eva hefur vakið mikla at-
hygli fyrir verk sín á undanförnum
árum. Yosoy er metnaðarfyllsta
skáldverk hennar til þessa, kraft-
mikil skáldsaga um sársauka og
mannlegt eðli, göfugar ástir og
afkáralega, meðfædda hæfileika
og áunna - saga um það hvernig
menn rækta þær guðsgjafir sem
þeim eru gefnar.
Málþingið er öllum opið og að-
gangur ókeypis.
Leiðsögn
um listina
Sunnudaginn 17. september
klukkan 14 mun Elísa Þorsteins-
dóttir listfræðingur vera með leið-
sögn um sýninguna, Landslagið
og þjóðsagan.
Elísa Björg mun skoða verkin
á sýningunni í tímaröð og bera
þau saman út frá mismunandi for-
sendum og þjóðfélagsaðstæðum
á hverjum tíma. Hún er starfandi
listasögukennari við Menntaskól-
ann í Kópavogi.
að vekur ávallt spennu
og eftirvæntingu hvert
haust þegar Sagnfræð-
ingafélag Islands ýtir
fyrirlestraröð sinni
úr vör en fyrirlestrarnir eru fyrir
löngu orðnir að föstum lið í menn-
ingarlífi höfuðborgarinnar yfir vet-
urinn. Nú hefur hulunni verið svipt
af röð vetrarins og er yfirskriftin
að þessu sinni „Hvað er sagnfræði?
Rannsóknir og miðlun'. Þórarinn
Eldjárn rithöfundur hóf leikinn
í vikunni með erindi sem hann
nefndi Ljúgverðugleiki. Fullt var út
úr dyrum í sal Þjóðminjasafnsins
við Suðurgötu og var góður rómur
gerður að erindi Þórarins. Á síð-
ustu árum hefur umfjöllunarefni
fyrirlestranna verið ákaflega fjöl-
breytt, teygst. í allar áttir, yfir lönd
og höf. Að þessu sinni horfa fyrirles-
arar inn á við og gera tilraun til að
kljást við sína eigin fræðigrein, eðli
hennar, framtíð og fortíð. Guðni Th.
Jóhannesson, formaður Sagnfræð-
ingafélags Islands, segir ástæðuna
fyrir þessari yfirskrift alls ekki vera
þá að sagnfræðingar séu að verða
sjálfhverfari.
„Við verðum alltaf að passa okkur
á því að staðna ekki. Við verðum
sífellt að spyrja grundvallarspurn-
inga um fagið. Sagnfræði er lifandi
fag sem tekur sífelldum brey tingum
þótt í grunninn sé það hlægilega ein-
falt; að segja bara frá því sem gerðist
í gamla daga. En svo vandast málið
þegar maður sest niður við það!“
Sannleikur eða lygi?
í röð vetrarins kennir ýmissa
grasa og þar eru ekki bara sagnfræð-
ingar sem stíga á stokk heldur einn-
ig fræðimenn úr öðrum greinum.
Mörgum fyrirlesurunum er sann-
leikshugtakið hugleikið og hvort við
mögulega getum nálgast hið sanna
í löngu liðnum tíma. „Fyrir áramót
munum við talsvert einbeita okkur
að sannleikshugtakinu. Getum við,
til dæmis sagt eitthvað á þessa leið:
„Þetta gerðist og ég hef sannanir fyr-
ir því“ eða er sagnfræðirannsókn
fyrst og fremst frásögn þess sem
segir frá hverju sinni, mótuð af skoð-
unum og umhverfi þess sem segir
frá? Eftir áramót horfum við svo
til þess hvernig það hefur gengið að
miðla þekkingu og rannsóknum á
liðinni tíð. Sagnfræðingar geta ver-
ið afskaplega duglegir við að rann-
saka; finna heimildir, smíða fræði-
kenningar og skrifa greinar í lærð
tímarit. En hverjir miðla svo þeirri
vinnu? Hverjir sjá um að koma sög-
unni til almennings? Getur verið að
sagnfræðingar hafi látið það svolít-
ið hjá líða? Og skapar það kannski
vandamál? Getur verið að - svo við
tökum dæmi - stjórnmálamenn og
ferðaþjónustufólk freistist frekar til
þess að hafa það sem flottara reyn-
ist?“ spyr Guðni og er kampakátur
með nýju röðina.
Brennandi áhugi
Það vekur óneitanlega nokkra
furðu hversu góð aðsókn er yfirleitt
á hádegisfyrirlestra Sagnfræðinga-
félagsins. Þarna eru ekki bara sagn-
fræðingar sem verma bekkina við
Suðurgötu heldur virðist almenn-
ingur hafa mikinn áhuga á því sem
fram fer innan veggja þessa mikla
musteris. Það er freistandi að spyrja
formanninn hverju þessi mikli
áhugi á fræðigreininni sæti.
„ Sagnfræðirannsóknir eru ekki lög-
verndað starf. Hver sem er má auðvit-
að skrifa eða grúska um liðna tíð og
sem betur fer gera það margir þótt
þeir hafi ekki til þess háskólapróf.
Sagnfræði á líka mikið erindi í allri
þjóðmálaumræðu. Samfélag án sögu
er eins og maður án minnis. Maður
ætti þó alltaf að hafa varann á þegar
einhver fer að segja að sagan sanni
þetta eða hitt. Þeir sem það gera eru
gjarnan eins og heittrúarmenn sem
vitna í kennisetningu til að sanna
það sem þeir vilja sanna í það og það
skiptið,“ segir Guðni og bætir við að
sagan geti í raun sýnt hvað sem er ef
þannig er haldið á spilum.
„Við sjáum þetta til dæmis með ír-
aksstríðið. Þegar Bandaríkjamenn
réðust inn í írak sögðu margir að
sagan sýndi að ekki mætti láta
harðstjóra vera í friði; það yrði
bara erfiðara að ráða við þá seinna
meir, samanber Hitler og friðþæg-
ingarstefnuna. En svo voru aðrir
sem sögðu: „Lítið á það sem gerð-
ist í Víetnam“. Kannski hlakkar í
einhverjum þeirra núna eða þeir
þykjast hafa vitað betur en það er í
raun mjög vafasamt að nota söguna
svona til að réttlæta aðgerðir í sam-
tímanum. Sagan getur sýnt það sem
menn vilja að hún sýni ef út í það
er farið.“
Fyrirlestrar Sagnfræðingafélags
íslands fara fram í Þjóðminjasafni
íslands við Suðurgötu. Þeir hefjast
stundvíslega klukkan 12.05 og lýkur
klukkan 12.55. Aðgangur er ókeypis
og öllum heimill. Næsta erindi verð-
ur flutt 26. september en þá flytur
Anna Agnarsdóttir sagnfræðingur
erindi sem nefnist: „Hvað er satt í
sagnfræði?" 10. október stígur svo á
stokk breski sagnfræðingurinn An-
tony Beevor og fjallar um sagnfræði-
rannsóknir í Rússlandi. Beevor
hefur meðal annars skrifað metsölu-
bækur um orrustuna við Stalíngrad
og fall Berlinar í seinni heimsstyrj-
öld. Dagskrá vetrarins má finna á
www.sagnfraedingafelag.net.
hilma@bladid.net
Gluggar
& hurðir
Gluggar, huröir, og svalahuröir
úr viðurkenndu FVC-U hágaeöa
Kjamagluggar hafa einstakt
einangrunargildi og eru til I
mörgum gerðum.
(slensk framleiðsla og
áratuga reynsla
Sparaðu tíma • leitaöu tilboöa
netfang: gluggar@vortex.is
E
Kjamagluggar
Skemmuvegi 46 • 200 Kópavogl
slmi 564 4714 • Fax 564 4713
www.kiarnagluggar.is
menningarmolinn
las varð miður sín og eyddi síðustu
árum sínum í París þar sem hún lést
úr hjartaáfalli.
Þennan dag árið 1977 lést gríska
óperudívan María Callas, 53 ára
að aldri. Hún var án efa þekktasta
óperusöngkona tuttugustu aldar-
innar og varð goðsögn í lifanda lífi.
Aðdáendur hennar víluðu ekki fyrir
sér að standa í röð dögum saman
til þess að fá að njóta guðdómlegr-
ar raddar hennar sem þótti í senn
ákaflega blæbrigðarík, tær og sterk.
Þó röddin heillaði flesta upp úr skón-
um þá var það ekki síður viðburða-
ríkt einkalíf dívunnar sem vakti
athygli heimsins. Callas var árum
saman í sambandi við gríska skipa-
kónginn Onassis en hún yfirgaf
eiginmann sinn, Giovanni Battista,
árið 1959 fyrir hann. Sambandi Cal-
las við skipakónginn lauk svo níu
árum síðar þegar hann fór að líta
Jacqueline Kennedy hýru auga. Cal-
m
Díva deyr