blaðið - 14.04.2007, Blaðsíða 24

LAUGARDAGUR 14. APRÍL 2007
bla6iö
Nútíminn og
fortíðin mætast
Ég hef tvisvar sinnum farið til Sjanghæ í Kína, bæði
í fyrra og í hittiðfyrra, og það var að mörgu leyti sjok-
kerandi í jákvæðum skilningi þess orðs. Það var alveg
æðislegt að koma þangað enda er Kína afar ólíkt þvi
sem ég hef kynnst og alveg einstaklega framandlegt.
Vestrænna áhrifa gætir þar að einhverju leyti víða, en
þó ekki alls staðar þar sem nútíminn og gamli tíminn
mætast þar mjög náið. Til marks um það er hægt að
sjá einhver nútímalegustu og framsæknustu hverfi í
heiminum með geðveikum háhýsum og svo gengur
maður yfir eina götu og líður eins og maður sé að
ganga 200 ár eða lengra aftur i tímann. Það er alveg
ótrúleg upplifun og ég vona sannarlega að ég eigi eftir
að fara aftur til Kína við tækifæri.
Stundum þegar við ferðumst til fjarlægra latida
eða jafnvel bara vöðutn yfir bæjarlækinn blasir
við okkur framandlegur veruleiki settt er í engri
líkingu við það sem við höfum áður kynnst eða
ímyndað okkur. Svokölluð menningarsjokk geta
verið af ýmsutn toga. Stitn eru ánægjuleg, önnur
sorgleg, stundum eru þau léttvæg en stundum graf-
alvarleg. Blaðið spurði fimtn ólíka einstaklinga
hvort þeir hefðu einhvern tíman á ævi sitttti upp-
lifað tnenningarsjokk.
Óskaplega illir
hermenn í Berlín
Það sem stendur upp úr hjá mér er þegar
ég var fimm ára gömul á ferðalagi um Evr-
ópu með fjölskyldunni þar sem við vorum að
keyra frá Vestur Berlín yfir í Austur Berlín.
Ég man mjög skýrt eftir því þegar við fórum
í gegnum Checkpoint Charlie þar sem voru
hermenn óskaplega illir á svipinn með vél-
byssur. Ég hafði aldrei áður séð hermenn
með berum augum og hvað þá byssur, og
varð dálítið smeyk við þessa upplifun, en við
systurnar kölluðum þetta alltaf Vondu landa-
mærin eftirleiðis. Við vorum auðvitað afskap-
lega prúðar og þögðum alla leiðina þarna
í gegn þar sem við vorum svo hissa að við
komum ekki upp einu einasta orði. Ég held
að þetta hafi verið stærsta menningarsjok-
kið mitt í lífinu. Reyndar var þessi ferð í alla
staði mjög eftirminnileg enda alveg stórkost-
legt þar sem við keyrðum um alla Evrópu á
gamla Saabnum okkar.
Ég fór síðan aftur til Berlínar mörgum
árum síðar, eða tveimur árum eftir að múr-
inn féll. Það má segja að það hafi líka verið
hálfgert menningarsjokk, enda sá ég þá
mikinn mun á vestur- og austurhluta borgar-
innar og gat séð það út frá byggingarstíl og
öðru hvar múrinn hafði staðið.
Hef þurft að
aðlagast ýmsu
Ég kem frá Japan sem er auðvitað talsvert
ólíkt Islandi þannig að það tók mig tíma að
venjast menningunni hér og ég fékk oft menn-
ingarsjokk til að byrja með. I Japan er mjög
mikilvægt að sýna virðingu fyrir sér eldra fólki
með þvi að ávarpa það alltaf með eftirnafni, en
þegar ég kom hingað tók ég eftir því að 12 og
13 ára krakkar kölluðu á mig og sögðu „Hey
Toshiki!“ Slíkt gerist aldrei í Japan og það tók
mig talsverðan tíma að átta mig á og venjast því
hvernig þetta er hérna á íslandi.
Annað gott dæmi um menningarsjokk sem
ég fékk tengist kirkjunni. Ég starfa í lútersku
kirkjunni og í Japan er kristni í minnihluta og
fyrir vikið er kirkjan að mörgu leyti róttækari
þar heldur en hér. Hér er hún íhaldssamari og
ég þurfti að laga mig að því.
Þar sem ég vinn með innflytjendum á Is-
landi verð ég oft var við það þegar þeir fá svipuð
menningarsjokk og ég var stundum að fá þegar
ég var nýr í landinu. Vegna menningarmunar
er oft töluverður munur á upplifun innflytjend-
anna og því sem íslendingarnir eiga í raun og
veru við. Þá legg ég áherslu á að útskýra fyrir
þeim og túlka framkomu íslendinga.
Á skíðum í
eyðimörkinni
Ég fékk ákveðið menningarsjokk þegar ég
fór til Jemen um áramótin þar sem maður sér
kannski sjö manna fjölskyldu sem býr í leir-
kofa með þak úr hálmi og dúki. Þarna hefst
fólk við hvernig sem viðrar, jafnvel i mígandi
rigningu og næturkulda. Þegar maður sér
hvernig við Islendingar búum kann maður
miklu betur að meta það þótt ekki sé nema
fyrir einfalda hluti eins og að geta skrúfað frá
og fyrir kalda og heita vatnið. Það er náttúr-
lega alveg ómetanlegt.
Þegar ég fór síðast til Jemen fór ég í gegnum
Dubai og þar blöstu öfgarnar við mér. Það
voru svakalegar andstæður á þessum stöðum
sem manni finnst vera nálægt hvor öðrum
enda er maður ekki nema um klukkutíma að
fljúga á milli þeirra.
Ég stoppaði í sólarhring í Dubai til að fara á
skíði því að þar er innanhússkíðahöll í miðri
eyðimörkinni með 400 metra háa brekku,
stólalyftu, toglyftur og veitingastað.
Þetta var alveg ótrúlegt. Ég vissi að það væri
einhvers konar innanhússkíðaaðstaða þarna
en ég fór ekki á Netið og kynnti mér hana áður
en ég fór út. Ég vissi því ekkert við hverju væri
að búast og hafði enga hugmynd um það. Svo
var þetta bara ótrúlega glæsilegt.
Áhrifaríkt
torg í Kína
Þegar ég bjó í Kína í hálft ár upplifði
ég stanslaus menningarsjokk vegna þess
hversu ólík þjóðfélög Islands og Kína eru.
Ég man sérstaklega eftir því þegar ég stóð á
Torgi hins himneska friðar í Peking í fyrsta
skiptið og fór að hugsa til þeirra hræðilegu
atburða sem þar áttu sér stað árið 1989. Eg
sá fyrir mér mynd sem ég hafði séð af torg-
inu þar sem stúdentar stóðu fyrir framan
skriðdreka og maður vissi að þeir voru að
fara að keyra yfir þá og að sumir þeirra
yrðu skotnir. Tilfinningin að vera staddur á
þessum sama stað var menningarsjokk út af
fyrir sig.
Annars hef ég líka fengið skemmtileg
sjokk og dæmi um það var þegar ég var
stödd í Páskaeyju í Indlandshafi og sá risa-
stórar styttur úti um alla eyju. Það er dálítið
erfitt að lýsa þeim en þetta voru svona fimm
metra háar styttur af fígúrum af einhverju
tagi. Þetta minnti mig dálítið á Egyptaland,
en þangað hef ég líka komið. Ég pældi mikið
í því hverjum hefði dottið í hug að reisa allar
þessar styttur og hvernig í ósköpunum það
hefði verið hægt á sínum tíma.