Fréttablaðið - 28.07.2012, Blaðsíða 10

10 28. júlí 2012 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
V
art er hægt að ímynda sér bágari stöðu í lífinu en þá að
vera landlaus og á flótta. Ástæður þess að fólk sér sig
knúið til að flýja heimaslóðir geta verið margar; sumir
flóttamenn hafa yfirgefið stríðshrjáð svæði meðan
aðrir hafa skoðanir sem ekki hugnast ráðamönnum
og ástæðurnar geta verið fjölmargar fleiri.
Það líf sem tekur við eftir að maður hefur ákveðið að flýja
heimaland getur jafnvel verið
þungbærara en að búa við ógn
heima hjá sér og einkennist af
því að hafa ekki vald yfir eigin
lífi og aðstæðum.
Hér eru málefni hælisleit-
enda sem komnir eru til Íslands
á eigin vegum, einir eða örfáir
saman, tiltölulega nýtt verkefni
sem virðist hafa komið aftan að stjórnvöldum. Í það minnsta er
það svo að stjórnsýslan er enn algerlega vanbúin til þess að vinna
úr málefnum þeirra hælisleitenda sem hingað koma.
Undanfarið hafa málefni hælisleitenda verið í brennidepli hér
á landi. Þeim fjölgar vegna þess að Útlendingastofnun hefur ekki
undan að vinna úr málum þeirra. Mál nokkurra hælisleitenda
sem reynt hafa að flýja héðan til annarra landa hafa einnig verið
í fréttum.
Nú á enginn að brjóta lög, ekki heldur hælisleitendur, en áður
en menn missa sig í vandlætingu vegna þeirra hælisleitenda sem
laumast um borð í skip eða flugvél til þess að komast héðan ættu
þeir að reyna að setja sig í spor þess sem dvalið hefur vikum
og mánuðum saman í ókunnugu landi án þess að hafa nokkurt
vald yfir aðstæðum sínum eða eiga möguleika á að taka þátt í
samfélaginu og afla sér viðurværis og hafa engar vísbendingar
um hvenær ástandið taki enda eða hvað taki þá við.
Útlendingastofnun hefur bent á að með því að auka fjárframlög
til stofnunarinnar megi gera hvort tveggja; sýna hælisleitendum
meiri mannúð með því að afgreiðsla mála þeirra gangi hraðar
fyrir sig og spara peninga því það er kostnaðarsamt fyrir ríkið
að sjá hælisleitanda farborða.
Í viðtali við Fréttablaðið í gær segir Ögmundur Jónasson
innanríkisráðherra málefni hælisleitenda vera það viðkvæmasta
innan ráðuneytisins. Hann segir að fyrir liggi tillaga hans um
aukafjárveitingu til Útlendingastofnunar sem að nokkru leyti
myndi leysa þann þann bráðavanda sem við blasir í málefnum
hælisleitenda. Vilji ráðherra liggur þannig fyrir. Verkefnið er að
veita viljanum í farveg.
Í mannréttindayfirlýsingu Sameinuðu þjóðanna kveður á um
rétt allra manna til lífs, frelsis og mannhelgi. Víða um lönd er
þessi yfirlýsing ekki höfð í heiðri. Hér á landi teljum við okkur
virða grundvallarmannréttindi þótt vissulega komi upp tilvik þar
sem bæta þarf um betur. Gæta þarf þess að mannréttindasátt-
málinn gildi jafnt fyrir heimamenn og þá sem flúið hafa heima-
land sitt og leita sér, sumir í örvæntingu, hælis í fjarlægu og
ókunnugu landi.
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Atli Fannar Bjarkason (dægurmál) atlifannar@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir, ritstjórnarfulltrúi, sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is FÓLK OG SÉRBLÖÐ: Elín Albertsdóttir elin@365.is og Vera Einarsdóttir vera@365.is
ÍÞRÓTTIR: Sigurður Elvar Þórólfsson seth@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
SPOTTIÐ
ÞORSTEINN
PÁLSSON
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Steinunn
Stefánsdóttir
steinunn@frettabladid.is
SKOÐUN
Frá siðferðilegu sjónarmiði er til lengri tíma litið brýn-ast að treysta lýðræðislega innviði samfélagsins og
styrkja stjórnkerfið; bæta þarf við-
skiptasiðferði, stjórnsiði og vinnu-
lag, efla fagmennsku og siðferðis-
vitund.“
Þessi setning er tekin úr loka-
niðurstöðu þess hluta skýrslu
rannsóknarnefndar Alþingis sem
sérstaklega fjallaði um siðferði
og starfshætti í tengslum við fall
bankanna 2008. Skýrslan seldist í
stóru upplagi og í hana var vitnað
í nokkra mánuði eins og trúarbók-
staf. Síðan ekki söguna meir. Nú er
eins og enginn
hafi heyrt þess-
arar skýrslu
getið og trúarhit-
inn er kulnaður.
Frásagnir fjöl-
miðla síðustu
mánuði um ráð-
stöfun Gríms-
staða á Fjöllum
til fjárfestis frá
Kína gefa efni
til að spyrja hvort þeir hlutir eigi
að ganga fram eins og sagt er.
Málið er tvíþætt. Annars vegar
snýst það um kaup á stóru landi.
Hins vegar lítur það að áformum
um atvinnusköpun. Þó að þættirn-
ir tengist óhjákvæmilega þarf eigi
að síður að svara spurningum sjálf-
stætt um hvorn þeirra um sig.
Hvers vegna eru reglur um fjár-
festingu útlendinga á landi eins og
þær eru? Er hægt að fara í kring-
um þær? Viljum við það? Réttlæta
áform um atvinnusköpun að það sé
gert? Með öðrum orðum: Getum við
verið viss um að það sem hér er að
gerast feli í sér bót á viðskiptasið-
ferði, stjórnsiðum og vinnulagi?
Má vera að í röðum valdhafa sé
Ögmundur Jónasson einn um að
kæra sig ekki kollóttan hvernig
þessum spurningum er svarað?
Kærir Ögmundur sig einn ekki kollóttan?
Þegar sköpun nýrra atvinnutækifæra er nefnd í tengslum við þessi áform teygja menn lopann frá
golfi til olíuhreinsunar. Hvort
tveggja er virðingarverð starf-
semi og fengur væri að erlendu
fjármagni til uppbyggingar á þess-
um sviðum. En hvorugt þetta er
kjarninn í þessari umræðu.
Fyrstu áform kínverska fjár-
festisins voru þau að kaupa Gríms-
staði á Fjöllum. Þá kemur í ljós að
íslensk lög heimila ekki slík kaup
útlendinga nema þeir búi á evr-
ópska efnahagssvæðinu. Innan-
ríkisráðherra getur þó veitt und-
anþágu frá þeirri reglu. Hann
hafnaði því með rökum sínum.
Næsti leikur er að sveitarfélögin
kaupi jörðina og leigi Kínverjan-
um. Hann greiðir leiguna fyrir-
fram. Sveitarstjórnir á svæðinu
ætla einfaldlega að leppa kaupin
til að skapa atvinnu. Þær eru lepp-
sveitarstjórnir. Er það bót á stjórn-
siðum?
Skilyrðið fyrir þessu öllu saman
er að iðnaðarráðherra veiti sér-
staka fyrirgreiðslu sem lög heim-
ila að hann geri þegar erlendir
fjárfestar eiga í hlut. En telst það
bót á stjórnsiðum að taka ákvörð-
un af því tagi þegar fyrir liggur að
málið allt byggist á leppmennsku?
Sumir eru hlynntir olíuhreins-
un. Aðrir sjá allt svart þegar hún
er nefnd. Hvorugt sjónarmiðið á
að ráða þegar meta á hvort fara
á að lögum um erlenda fjárfest-
ingu. Sumir hlæja þegar golfiðk-
un á Fjöllum er nefnd á nafn. Aðrir
virða áræðið. Hvorugt sjónarmið-
ið á hins vegar að ráða því hvort
farið er að lögum.
Leppsveitarstjórnir
Öll þessi umræða vekur eðlilega þá spurningu hvort lögin um fjárfest-ingu útlendinga séu eins
og við viljum hafa þau. Um það
eru sjálfsagt skiptar skoðanir.
En flestir ættu að vera sammála
um að þær reglur sem gilda um
útlendinga utan evrópska efna-
hagssvæðisins eru ófullkomnar.
Það merkilega er að hvorki rík-
isstjórnin né stjórnarandstaðan
hafa notað þetta mál til að kynna
lagaúrbætur á þessu sviði. Trúlega
einblína menn um of á þetta ein-
staka mál til að geta rætt almennt
hvernig reglurnar eiga að vera.
Þær þurfa líka að falla að stefnu
okkar um samvinnu við aðrar þjóð-
ir. Það flækir málið.
Kjarni málsins er sá að reglurn-
ar eru of þröngar og undanþágur
byggja um of á frjálsu mati eða
geðþótta. Eðlilegt væri að rýmka
reglurnar vegna þess að pening-
ar utan evrópska efnahagssvæð-
isins eru ekki í eðli sínu verri en
evrópskir. Hitt er annað að um
leið væri skynsamlegt að binda
erlenda fjárfestingu á landi skil-
yrðum um búsetu á Íslandi og að
hún hafi staðið í tiltekinn tíma
áður en kaup eru gerð. Jafnframt
er rétt að binda þennan rétt því
skilyrði að hann sé gagnkvæmur
milli Íslands og þeirra ríkja sem í
hlut eiga hverju sinni.
Svo eru auðvitað þeir sem eru
alfarið andvígir erlendri fjárfest-
ingu. Þeir hljóta að tefla rökum
sínum fram. En hitt er óverjandi
að láta löggjöfina standa óbreytta.
Ábyrgðin hvílir á ríkisstjórninni.
Siðalögmál peninganna á að vera
eitt og það sama hvað sem þeir
heita. Peningar eru í besta falli
hlutlausir gagnvart siðferði. Það er
því viðfangsefni samfélagsins að
ákveða eftir hvaða siðalögmálum
þeir eiga að streyma. Það á ekki að
vera stjórn landsins ofviða.
Hvernig eiga lögin að vera?
Hælisleitendur verða að fá úrlausn mála sinna:
Vilji rati í upp-
byggilegan farveg