Fréttatíminn - 01.04.2011, Qupperneq 10

... ég veit ekki
hvort ég væri
hamingjusam-
ari ef ég væri
eðlilegri.
... hugurinn er
svo virkur án
þess að maður
sé endilega að
þrýsta á það.
Hollt og gott veganesti
ms.is
H
V
ÍT
A
H
Ú
S
IÐ
/S
ÍA
V innustaðurinn Specialisterne verður opn-aður á morgun, laugardag, á alþjóðleg-um degi einhverfu. Fyrirtækið byggist á
danskri fyrirmynd þar sem einhverfir fá þjálfun
í að vinna verkefni sem snúa að þeirra sérþekk-
ingu. Stefna fyrirtækisins er að vera tengiliður
einhverfra út í atvinnulífið en verkefnin snúa í
fyrstu að tæknimálum og hugbúnaðarprófunum.
Egill hefur forritað frá þrettán ára aldri. „Eða alveg frá því að mamma eignað-
ist tölvu. Fyrsta árið hrundi tölvan örugglega
tuttugu sinnum því ég bara óð í gegnum hana,“
segir Egill sem áttaði sig fljótt á því að forritun
lægi vel fyrir honum. „Ég skil tölvuna og veit
hvernig hún hugsar. Ég á stundum auðveldara
með að skilja tölvur en fólk eða lífið. Tölvan
hugsar um einn hlut í einu, hún fer ekkert ann-
að. Svipað og hausinn á manni sjálfum. Þegar
leitarvélarnar komu fyrst fannst mér það lítið
mál. Það var eins og þetta hefði verið skrifað
fyrir mann.“
Egill er greindur með ódæmigerða einhverfu
og viðurkennir að hann hafi mjög lítið sjálfs-
traust á almennum vinnumarkaði. Hvað finnst
þér þú hafa fram að færa í atvinnulífinu?
„Ég er ekki viss um hvað ég hef fram að færa
í venjulegu atvinnuumhverfi. Ég get alveg unnið
venjulega vinnu og það kemur fyrir.“
Egill segir að alla tíð hafi honum verið bent á
atriði sem hann þyrfti að laga í fari sínu. Hann
bindur því miklar vonir við starf hjá Specialist-
erne. „Því hvað ef maður þyrfti ekki að laga alla
hluti til að standast væntingar heldur bara læra
að lifa með þeim? Þarna er kominn grundvöllur
fyrir mig til þess. Ég lít á það sem stórt tækifæri
að komast þar að. Að vera í kringum fólk án þess
að aðgreina það of mikið. Það er gott að komast
inn í náttúrulegt umhverfi. Maður finnur alltaf
samkennd með fólki sem maður á eitthvað sam-
eiginlegt með. Maður finnur viðbrögðin og
andann þegar verið er að tala. Fátt veitir meira
öryggi en að vera í svoleiðis umhverfi þar sem
vitundin kemst upp á næsta stig.
Þegar ég var í grunnskóla var ég ekkert í
kringum aðra sem voru svipaðir og ég. Ég sat
úti í horni og fannst allt vera að mér. Ég velti
því fyrir mér af hverju ég upplifði ekki hlutina
svipað og aðrir. Jafnvel þótt ég hermdi eftir fé-
lögum mínum þá upplifði ég ekki sömu gleðina
yfir hlutunum. Ég skynja hlutina öðruvísi og
þess vegna finnst mér stórt tækifæri að komast
í þetta umhverfi. Það gerir mikið fyrir sjálfs-
traustið.“
Anna fékk asperger-greiningu þegar hún var nítján ára.
„Í menntun og starfi er allt mjög venjulegt hjá
mér og það gengur allt mjög vel. Þangað til allt
í einu að það gengur ekki vel. Þá eru allir bara
„Ha? Þetta getur ekki verið.“ Mjög margir segja
bara „Jájá, við bara reddum þessu.“ En þegar
þú ert með fólk á einhverfurófi þá þýðir ekki að
segja við bara reddum því. Þú verður að gera
einhverjar áætlanir, annars fer allt í steik.“
Hvernig lýsir þín einhverfa sér?
Skilja tölvur betur en fólk
Egill Jónasson og Anna Bergþórsdóttir eru meðal sérfræðinga sem taka til starfa hjá fyrirtækinu Specialist-
erne þar sem virkjaðar eru sterkustu hliðar fólks á einhverfurófi. Þau segjast bæði lunkin við að koma auga á
smáatriði sem öðrum yfirsjást en hafa átt erfitt með að fóta sig í atvinnulífinu.
„Miklar skyntruflanir. Til
dæmis finnast mér þessi flúor-
ljós hérna í loftinu mjög leiðinleg.
Það er ekki gaman fyrir mig að
fara í Kringluna en það er eitt sem
bjargar mér í verslanamiðstöðv-
um, það er ipod. Þannig kemst ég
í gegnum Kringluna og jólin og
fleira. Ég spyr mig stundum að því
hvað ég gerði áður en ég eignaðist
ipod. Og svarið er: Þá stóð ég yfir-
leitt úti í rigningunni fyrir utan
verslanamiðstöðvarnar og velti því
fyrir mér af hverju við gætum ekki
gefið fólki peninga í jólagjöf. En
það þykir víst ósmekklegt.“
Þolir ekki hávaða og þrengsli
Nú virkar eins og þú eigir mjög
auðvelt með að eiga samskipti við
fólk.
„Já. Eins og ég segi. Það er allt
eðlilegt þangað til það er ekki
eðlilegt.“
Hvenær kemstu að því að það er
ekki eðlilegt?
„Í vinnu heldur maður út í svona
þrjá til fjóra mánuði. Þú getur
spurt aðra aspergera og allir eru
sammála um að hlutirnir ganga
í einhvern tíma. Auðvitað er það
misjafnt eftir því hversu einhverft
fólk er. Annað fólk tekur kannski
ekki eftir því en það er yfirleitt að
byggjast upp stress í þennan tíma.
Svo þegar það brýst út þá eru allir
svo undrandi.“
Hvernig nýtist heilkennið þér?
„Á ákveðinn hátt á ég mjög
erfitt með að svara því. Vinir mínir
segja að ég sé mjög einbeitt. Ég
hef verið að gera hluti í mínum
áhugamálum sem aðrir spyrja mig
hvernig ég nenni að gera. Það sé
svo tímafrekt og eigi eftir að taka
mig marga mánuði. Þá segi ég nei-
nei og er búin að reikna út að þetta
taki sex mánuði og þrjár vikur. En
hvers vegna, þegar það eru engin
verðlaun fyrir að gera svona? Mín
verðlaun eru að hafa gert þetta og
geta sagt við fólk: Ég gerði þetta.“
Hver voru þín viðbrögð við asper-
ger-greiningunni?
„Áður hafði ég fengið mis-
þroskagreiningu. Sú greining var
eiginlega kassi sem á stóð „ýmis-
legt“. Og það sem er sett í kassa
sem er merktur „ýmislegt“ er ekki
allt hlutir sem eiga saman. Það var
betra að fá asperger-greininguna.
Ég las mikið um þetta og fann að
þetta passaði við mig. Ég er eigin-
lega hinn klassíski nörd.“
Anna segir asperger-heilkennið
vera órjúfanlegan hluta af sjálfs-
mynd hennar. „Og ekki bara sjálfs-
myndinni inn á við heldur líka
hvernig aðrir sjá mann. Ég velti
því fyrir mér hvort ég væri ekki
alveg rosalega öðruvísi manneskja
ef ég væri ekki með asperger.
Stundum er þetta helvíti leiðin-
legur hluti af manni. Ég sé fólk
í Kringlunni og því finnst svo
óstjórnlega gaman. Maður sér
það á diskótekum og í partíum og
það skemmtir sér svo mikið. Ég
bara einfaldlega meika það ekki.
Hljóð og hávaði og þrengsli. Allt
þetta sem manni þykja ótrúlega
leiðinlegt, eins og matarboð og
stórsamkomur.“
Eru það algjörar matraðir?
„Já. Það var líka alltaf verið að
verðlauna krakka með frímínút-
um. Úr því að þetta voru verðlaun,
hvers vegna mátti ég ekki gera
eitthvað sem mér líkaði? Það mátti
alls ekki vera á bókasafni í frímín-
útum því það þótti svo gaman að
vera úti að leika við börnin. Sem
bara öskruðu.
En svo lítur maður á jákvæðu
hliðarnar sem er einbeitingin og
þessi sérstöku áhugamál sem
veita svo mikla ánægju. Þannig
að ég veit ekki hvort ég væri ham-
ingjusamari ef ég væri eðlilegri.“
Anna hefur reynt fyrir sér í
þremur menntaskólum og það hef-
ur ekki alltaf verið auðvelt. Henni
var meðal annars gert að taka heilt
ár aftur í skólanum. Hún fann sig
þó á endanum í Rafiðnaðarskól-
anum, þaðan sem hún útskrifaðist
úr námi í tölvunarfræðum.
„Það var eitt af því sem enginn
hélt að ég gæti. Þeir héldu inn-
tökupróf og það tóku 199 karl-
menn og ég. Þeir tóku svo inn 49
karlmenn og mig. Á vissan hátt
var það miklu betra en venjulegt
nám því þeir voru svo helvíti
praktískir,“ segir Anna sem telur
sig að vissu leyti vera það líka.
„Eftir þetta fékk ég rafiðnaðar-
námið metið inn í háskólann þar
sem kennslan og áherslurnar
voru öðruvísi. Ég reyndi fyrir
mér í tölvunarfræði, heimspeki
og japönsku en entist æ skemur í
tímunum.“
Áður kallað persónueinkenni
Hvernig sérðu fyrir þér að vinna
hjá Specialisterne reynist þér?
„Ég er að vona að þetta virki.
Þetta almenna kerfi virkar á
margan hátt svo illa fyrir mig.
Jújú, það er hægt að ná í starf en
vandamálið er að halda því.“
Hefur þú flosnað upp úr mörgum
störfum?
„Já, svona þeim sem ég hef
reynt. Ekki að fólk hafi verið vont;
það er bara mjög erfitt að ætlast
til þess að fólk skilji hugsunarhátt
sem er gjörólíkur þess sjálfs. Ég
hefði mikinn áhuga á að sækja
nám tengt mínum hugðarefnum
en það er einfaldlega ekki hægt.“
Heldurðu að þú hafir eiginleika
sem gætu nýst í atvinnulífinu ef
þú værir í umhverfi sem hentaði
þínum hugsunarhætti?
„Ég held það, já. Ég tek eftir
smáatriðum sem fólk sér ekki. Ég
læri hratt það sem ég hef áhuga á
en ekki það sem ég hef ekki áhuga
á. Ég er til dæmis snögg að læra
nýja leiki eða tæknileg atriði. Sér-
staklega allt sem snýr að sjón-
rænni hugsun. Enn í dag man ég
nákvæmlega eftir þrívíddarrými
sem ég fór í gegnum fyrir tólf
árum,“ segir Anna og lýsir langri
leið úr tölvuleik.
„Ég held að samfélagið hafi
breyst dálítið. Það sem í mínu til-
felli er að vissu leyti álitið fötlun
var til dæmis bara kallað persónu-
einkenni þegar pabbi minn var
að vaxa upp. Breytingarnar felast
líka í því að nú erum við með meiri
lýsingu og meira áreiti. Hraðinn í
samfélaginu og óþolinmæðin eru
orðin mikil og þess vegna eiga
aspergerar enn erfiðara með að
fóta sig en áður.“
Anna hefur fengist við tölvur
frá því hún var smástelpa og segir
svo margt rökrétt og auðskilið í
tölvuheiminum. „Kannski ætti
að kenna börnum hópastarf með
tölvuleikjum. Þá eru hlutverkin al-
veg skýr og enginn vafi á því hver
gerir hvað. Ég þoldi aldrei hópa-
starf því það kenndi mér enginn
að vinna í hópi. En þegar ég fór í
tölvuleiki var ég hins vegar beðin
um að taka að mér leiðtogahlut-
verk í stórum hópum. Það er ein-
hvern veginn miklu auðveldara.“
Þóra Tómasdóttir
Anna og Egill segjast
vera dæmigerðir
nördar og góð í
nákvæmnisvinnu.
10 viðtal Helgin 1.-3. apríl 2011