Grænlandsvinurinn - 01.12.1954, Blaðsíða 14

10
GRÆNLANDSVINURINN
Desember 1954
y
Dr. Ragnar Lundborg um rit Jóns Dúasonar
Dr. jur. Raguar
Lundborg f. 19. apríl
1877. Ættaður úr
Gestrekalandi í Sví-
þjóð af merkunr ætt-
um. Faðir hans var
yfirverkfræðingur við
lænsku járnbrautirn-
ar, en hans inissti við
er Ragnar var að-
eins 11 ára, þó yngst-
ur 7 barna. Þrír
bræður hans urðu
nafnkunnir menn.
Ragnar brauzt til
mennta og varð stiid-
ent 24 ára gamall.
Hóf þá blaða-
mennskustarf. Fyrst
við Svenska Ilag-
bladet, en svo ritstj.
að litlu blaði i Upp-
solum í 7 ár. 1911
gerðist liann aðal-
riLstjóri að Karls-
kronatidningen elzta blaði Svfþjóðar. Hann hætti blaðamennsku að
mestu 1922 og gerðist þá kennari við unglingaskóla. En 1925 varð
hann rcktor við menntaskóla í Stokkhóilmi til 1945, er hann hætti
fyrir aldurssakir. Hann lózt þann 16. jan. 1954 tæplega 77 ára gamall.
Jafnframt því scm Ragnar hóf blaðamennsku sína stundaði hann
nám við háskólann í Stokkliólmi og lagði hann einkum fyrir sig
stjórnlagarótt og þjóðarólt. Varð hann kunnur víða fyrir rit sín
um þau efni og hlaut doktorsnafnbót í liigum í Washington. Ilann
stóð í nánu sambandi við hina kunnu þýzku þjóðréttarfræöinga
Franz von Liszt og Georg Jcllinck, sem mátu hann mjög mikils.
Á unga aldri tók Ragnar Lundborg miklu ástfóstri við Island og
íslenzk málefni og var sískrifandi um íslcnzk þjóðarréttindi alla,ævi
í merk crlend tímarit og bliið og var liann oss hinn inesti styrkur
á því sviði í deilum vorttm við Dani á sinutn tíma. Árið 1907 gaf
hann út á þýzktt fyrsta rit sill í þjóðarrétli fsl. (Islands slaalsrecht-
liche Slellutif'. Vnn drr Freislaats Zril his in unse.re Tage. Var liliii
fyrst prentttð í llppsiilum 1907 og sfðan í Bcrlín 1908). Komst hann
þá þegar að þcirri niðurstijðu að þjóðréttindi íslendinga byggðust
fyrst og fremst á því að þeir hefðu alla tíð vcrið fullvalda ríki fStaat)
frá stofnun Alþingis og til vorra daga og samband þeirra við Dan-
mörku væri einungis persónusamband um konunginn að öllum rdtti.
Þetta var og skoðun þeirra fslendinga cr bezl vissu fram uin réttinda-
mál íslenzku þjóðarinnar. En aldrei fyrr hafði nokkur útlendingur
gengið svo fram með djörfung á vfsindalegum grundvelli til stuðn-
ings vorum málum. Það leið því ckki á löngu unz Danir dubbuðu
upp sinn bczta mann (,,som aldrig havde ret" eins og danskir læri-
iveinar hans síðar sögðu um hann), Knud llerlin til þess m. a. að
ala dr. Ragnar Lundborg auri fyrir stuðning hans við málstað fs-
lendinga. Eins og kunnugt er hrundi allur vaðall llerlins um þessi
mál um sjálfan sig.
Fyrr nefnd bók dr. Lundborgs varð til jiess að þýzkir þjóðréttar-
fræðingar kynntust rétti íslendinga og tiiku undir skoðanir dr. Lund-
borgs. Síðan gaf liann út þcssa bók sína mjög endurbætta og loks
var hún svo gefin út á fslenzku af Þjóðræknisfélagi fslendinga í
Winnipeg, 1936. Verður dr. Ragnari Lundborg seint fullþakkaður
sá vísindalegi stuðningur sem hann veitti málstað fslands með hinu
gagnmerka rannsóknarstarfi sínu. Síðasta ritgerð hans um Gamla
sáttmála birtist árið 1952 iÖslerreicliische Zeitschr. fiir offentl. Recht.
Dr Ragnar viðaði að sér miklu bókasafni um ríkisrétt og þjóðarétt
og frá 1906 safnaði hann að sér blaðaummælum um sfjórnmálabar-
áttu íslendinga bæði úr islenzkum og erlendum bliiðum, sem liann
komst yfir, allt fram til okt. 1953. Fyrir dauða sinn ánafnaði hann
Landsbókasafni íslands allt safn sitt sem snerti fsland og erfingjar
hanns buðu Landsbókasafninu hinn hluta safnsins til kaups við vægu
verði og var það þegið. Er nú allt þetta merka safn komið hér á
Landsbókasafnið um 2500 bindi samtals.
Dr. Ragnar Lundborg kom einu sinni til íslands, árið 1919
ásamt konu sinni og 2 dætrum. Hann var sæmdur riddarakrossi
Fálkaorðunnar 1922. Hann hlaut einnig viðurkenningar frá ýmsum
félögum þjóðréttarfræðinga í öðrum löndum. Einnig var hann gerður
heiðursfélagi Hins íslenzka bókmenntafélags.
Þólt íslenzkir fræðimenn hafi fyrr á árum vithaö til rita lians, þá
hefur svo viljað til að íslenzk stjómarvöld hafa lítt lálið á sér kræla
til að halda minningu hans á lofti eftir að þau höfðu verulega getu
til. Hvort sérstök samhncigð hinnar hálfdönsku' ættar, sem sterkust
ítök á um landsstjórn vora, með Knud Berlin, á cinhverja tilhlutan
hér að skal ósagt látið. En ef svo væri, þarf að rjúfa slíka tilætlan.
R.V.S.
Dr. jur. Ragnar Lundborg:
Síðasta Grænlandsbók Jóns Dúasonar
Rcttarstaífd Cra'nlands, nýlendu íslands, 1, bd. og 1.—4. af 2 liindi
Nú á dögunum kom út byrjunin af hinni nýju bók dr. jur.
Jóns Dúasonar um Grænland. Er það mikið rit. Það, sem
nú kom út, eru 766 blaðsíður, og af samhenginu má ráða, að
■ ekki minna en helmingur bókarinnar sé enn óprentaður.
Sá sem þetta ritar, hefir áður við ýms tækifæri skrifað
ritdóma um rit Jóns Dúasonar um Grænland, m.a. í American
Journal of International Law og í Archiv fiir Rechts- und
Wirtschaftsphilosophie, einkum þó um doctorsritgerð hanS
í Oslo 1928, „Grönlands statsretslige stilling i Middelalderen".
Sjálfur hefi ég áður aðeins lauslega gefið mig að athugun
á réttarstöðu Grænlands í sambandi við önnur mál, og í lík-
ingu við fleiri, er hreyft hafa þessu máli, var ég þeirrar skoð-
unar, að Grænland hefði verið konungslaust land, stofnað
af íslendingum, en síðar sjálfstætt lýðveldi, unz það kom
undir Noregskonung. En eftir að hafa lesið hina nefndu rit-
gerð Jóns Dúasonar og það, sem hann hefir síðar ritað um
málið, og kynnt mér aðal-heimildarritin, sem hann vitnar í,
álít ég það fullsannað mál, að Grænland hafi alla tíð, allt
frá því, að það byggðist, verið íslenzk nýlenda. Það stóð undir
íslands lögum, og kom með móðurlandi sínu undir Noregs-
konung við gerð Gamla sáttmála. Skoðunum mínum um
þetta hefi ég haldið fram í riti mínu „Islands völkerechtliche
Stellung", er út kom 1934, og síðar var þýtt á íslenzku.
í hinni ný útkomnu bók hefir Jón Dúason rannsakað mál-
ið mjög rækilega og af miklum lærdómi. Hann hefir rök-
RAGNAR LUNDBORG (á unga ahlri).