Grænlandsvinurinn - 01.12.1954, Blaðsíða 15

Desember 1954
GRÆNLANDSVINURINN
11
stutt skoðun sína með sæg af tilvitnunum í bækur og rit,
er sýna hinn mikla fræðimannlega rannsóknaráhuga hans.
Hann heldur því fram, að fyrstu landnámsmenn Grænlands,
sem komu frá íslandi, voru í einum hóp undir sameiginlegri
stjórn. Er hópur samþegna, er fara með þjóðfélgasvald,
nema þannig eigandalaust land, segir Jón Dúason, fylgir
þegnskaparbandið við þjóðfélagið (réttarsamfélagið, „lög-
in“) með, og þegar þegnar þessir hafa tekið sér bústað fyrir
sig og eftirkomendurna og taka að fara með þjóðfélagsvald
„laga“ sinna yfir hinu nýja landi, segir Jón Dúason, færast
landsyfirráð réttaifearbfélagsins eða „laganna" (móðurlands-
ins) yfir hið nýja land, svo að það verður hluti af lands-
svæði (territorium) þess þjóðfélgs eða „laga“, sem land-
námsmennirnir eru í. Grænland tilheyrði einnig íslenzka
réttarsvæðinu samkvæmt þeim lögum er svo kváðu á (sbr.
upphafið á Úlfljótslögum), að ísland (íslenzk yfirráð) næðu
til yztu sjónarvíddar frá landi.
Meðal hinna itarlegu sannanna, sem Jón Dúason færir fyrir
því, að Grænland'hafi verið óaðskiljanlegur hluti íslands,
mætti auk þess nefna, að Grágás þekkir ekki Grænland sem
sérstakt þjóðfélag, heldur aðeins sem hluta úr „várum
lögum.“ í þeirri lögbók er hvei’gi nokkur orð, er bendi á
grænlenz^an þegnrétt, en hún talar um enska menn, fær-
eyska mepn (Færeyjar voru þá sérstakt þjóðfélag), sænska
menn, norræna menn, o. s. frv. Lög íslands voru í gildi í
Grænlandi, og þegar Grágás segir, að Grænland sé í „várum
lögum“, er þaj: með sagt, segir höf., að’Grænland og ísland
höfðu sama lögþing, sömu lög, sama þegnskap og sömu
dómstóla. Og þegar í lögum er tilgreind vernd fyrir lífi út-
lendra manna innan hins íslenzka réttarsamfélags, eru upp
taldar hinar erlendu þjóðir, en Grænlendingar eru þar ekki
með. Enginn getur þó imyndað sér þann möguleika, að
Grænlendingar þeirra tíma, er voru náskyldir íslendíngum,
hafi einir allra þjóða verið réttlausir og hafi verið rétt-dræp-
ir á íslandi, án þess að við lægi nokkur refsing. Þetta er
sterk, óbein sönnun fyrir því, að Grænlendingar hafi verið
íslenzkir þegnar. Grænlenzkir dómar giltu á íslandi og það
enda svo, að dómur á Grænlandi gat vikið innlendum manni
á íslandi úr íslenzka þjóðfélaginu og svift hann öllum rétti
og mannhelgi innan þess. Grágás og síðari lögbækur telja
öll lönd fyrir austan ísland erlendis, reiknað frá miðju
hafi, en öll lönd fyrir vestan ísland innanlands. í heimildum
finnst ekki, að sekur íslendingur hai'i komið til Grænlands
eða nokkurs lands í vestri, né sekur Grænlendingur til ís-
lands. Auk þess má nefna, að á alþingi Grænlands finnst
getið allra þeirra stofnana, sem voru sérkennandi fyrir ís-
lenzkt dómsþing, en ekkert er bendi á lögþing. Við forn-
leifarannsóknir hafa menn nú fundið á ný á þingstaðnum
allt það, sem tilheyrir dómsþingi á íslandi, en ekki fundið
nokkur minnstu merki eftir lögþing. Heit þau, sem Græn-
lendingar gáfu Noregskonungi á 13. öld, voru sama eðlis og
þau sem bændur á íslandi gáfu fram til vorsins 1262. Gamli
sáttmáli gilti milli Noregskonungs og alls hins íslenzka rétt-
arsamfélags, „várra laga“, þannig eo ipso fyrir Grænland.
í lögbókinni Jónsbók, er lögtekin var 1281, er talað um
Grænland sem innanlands, og sérhvern möguleika fyrir því,
að hið grænlenzka alþing hafi verið lögþing afmáir Jónsbók
með því að segja, að innan hennar réttarsvæðis sé lögþingið
haldið við Öxará (á Þingvöllum) á þingstað réttum. Ein-
ungis eitt lögþing getur verið í sama réttarsamfélagi. Enginn
konungur hefir heldur nokkru sinni látið hylla sig á Græn-
landi. Hyllingin á íslandi hefir þannig verið nægileg.
Mér virðist, að ekki ætti lengur að leika nokkur vafi á
réttarstöðu Grænlands í fornöld. Það var íslenzk nýlenda,
hluti úr hinu íslenzka réttarsvæði, „várum lögum“.
í þeim hluta af réttarstöðu Grænlands, sem út er komin, er
Jón ekki kominn lengra en til síðari hluta miðaldanna. Það,
sem ég nú skrifa hér á eftir, eru mínar eigin ályktanir í
Grænlandsmálinu.
Eftir minni skoðun, sem ég hef margoft látið í ljós við hin
ýmislegustu tækifæri, var ísland samkvæmt Gamla sátt-
mála, einnig eftir sameininguna við Noreg og síðar Dan-
mörku de jure fullvalda og þjóðaréttarleg persóna. Að staða
þess, er tímar liðu, varð í framkvæmd á annan veg, stafaði
af því, að beitt var ofbeldi. Ofbeldi getur aldrei skapað
varanlegan rétt. ísland hélt alltaf fast við hina sjálfstæðu
réttarstöðu sína. Þar sem Grænland kom sem íslenzkt
land með íslandi í sambandið við Noreg og Danmörku, glat-
aði ísland ekki sínum áður fengna rétti til Grænlands. Það
ætti að vera algjörlega ljóst mál. En enn kom ofbeldið með
í leikinn. í hinum nýja sáttmála, sem gerður var 1918 milli
fslands og Danmerkur, var enginn fyrirvari settur um rétt
íslands til Grænlands. En að ísland hafði þó ekki þar með
gleymt sínum gömlu landsyfirráðum yfir Grænlandi kom
í Ijós, er harðna tók í Grænlandsmálinu fyrir nokkrum ár-
um vegna þess, að Noregur gerði kröfu til Austur-Græn-
lands. Ágreiningnum var stefnt fyrir fasta Alþjóða-dómstól-
inn í Haag, sem með dómi upp kveðnum 1933 ógilti kröfu
Noregs. Hann gerði það enn fremur satt og sannað, að þau
landsyfirráð, sem í fornöld voru stofnuð yfir Grænlandi,
hefðu aldrei glatazt (blaðsíða 47—48 í hinni opinberu út-
gáfu Grænlandsdómsins, Leyden 1933). Að vísu leit dómur.
inn í samræmi við samhljóða staðhæfingu beggja málsaðila
svo á, að Grænland hefði verið sjálfstætt lýðveldi, sem
gengið hefði undir Noreg, en hið sama hlýtur einnig að gilda
viðvíkjandi landsyfirráðum yfir Grænlandi í eiginleika þess
sem íslenzkrar nýlendu. Hvað gerði ísland eftir að Græn-
landsmálinu hafði verið skotið til Haag? Ekkert opinbert!
En að Grænlandsmálið var alls ekki gleymt á íslandi má
sjá á því, að þegar deilan milli Noregs og Danmerkur var
hafin, bar fyrrverandi forsætisráðherra Jón Þorláksson
fram tillögu til dagskrár á Alþingi þess efnis, að þingið
skoraði á landsstjórnina að gæta hagsmuna íslands í gangi
málsins milli Danmerkur og Noregs. Hann hélt því fram, að
ísland ætti bæði réttar og hagsmuna að gæta á Grænlandi.
Eftir meðferð í þinginu var málið lagt fyrir utanríkismála-
nefnd. Síðar samþykkti Alþingi þingsályktunartillögu, þar
sem skorað var á landsstjórnina að gæta málstaðar íslands
í Haag. Er ekkert heyrðist um gang málsins, kom frarJ
fyrirspurn á Alþingi til landsstjórnarinnar um, hvað gei\
hefði verið í málinu. Þessari fyrirspurn var ekki svarað.
Ef íslenzka stjórnin skyldi hér effir taka upp samninga
við Danmörku um Grænland eöa réttarstöðu íslendinga þai;
er það eftir minni skoðun nauðsynlegt, að ísland standi fast
á sínum sögulegu landsyfirráðum yfir Grænlandi. Það er
fastur og öruggur grunnur til framdráttar málstaðar íslands.
Það er mögulegt, að við samninga á þeim grundvelli geti
náðsþ samkomulag til gagns fyrir bæði ríkin. En án fyrir-
vara um sinn sögulega eignarrétt til Grænlands má ísland
ekki byrja neina samninga viðkomandi Grænlandi, því það