Ársrit Nemendasambands Laugaskóla - 01.01.1934, Page 10

8
siglir tryggðaleysi við upphaf og eðli alls hins göfg-
asta og bezta í manninum. Og fyrirlitning á öllum og
öllu slæst í förina með.
Þessi áhrif eru komin hingað og breiðast nú yfir
okkar litla og fámenna land. Þau eru að draga úr
gildi og gæfu heimilanna og slíta í sundur þau bönd,
er tengja fólkið við þau. Um leið hnignar átthaga-
tryggð og heimilisást íslenzkrar sveitaæsku.
En hér má ekki blanda saman óskyldum hlutum.
Eitt er útþrá, og annað tilgangslaust flan rótlausra
manna frá stað til staðar og landi til lands. Til þess
að skýra þetta nánar, verður að fara nokkrum orðum
um ættjarðarást. Sú hreina og sanna ættjarðarást er
sjaldnast bundin við heilt land, heldur við æskustööv-
arnar, bæinn, engið og hlíðina, dýrin og blómin á
grundinni:
»Hún elskaði ekki landið, en aðeins þenna blett,
af ánni nokkra faðma og hraunið svart og grett«,
var kveðið um gamla konu í sveitinni minni fyrir meir
en aldarfjórðungi síðan. Og þau orð eru enn í gildi.
í hugum fjölda æskumanna berjast tvennskonar öfl.
Annað er útþrá, hitt átthagatryggð, og veitir ýmsum
betur. Oft koma þær stundir, að dalurinn verður of
þröngur og dimmur eins og fangelsi, en fjarlægðin
seiðir og lokkar með töfraljóma sínum. Stundum lát-
um við heillast af fagurmælum ímyndunarafls og ævin-
týraþrá, og hverfum að heiman. Þaö eru engin svik
við æskustöðvarnar, heldur fullnægja þroskaviðleitni.
Útþráin er einn þáttur í vaxtarþrá, sterkasta og göfg-
asta eðlisþætti mannsins, þrátt fyrir allt. Ég hef
skilning og samúð með þeim, sem langar út fyrir haf-
iö og upp yfir fjöllin háu. Ég þekki hina seiðandi út-
þrá nógu vel til þess. Það er annaö en Ijúft, að vera
fjötraður eða grafinn í hamra,