Fréttatíminn - 08.06.2012, Qupperneq 12

Meira í leiðinniWWW.N1.IS | N1 ÁRTÚNSHÖFÐA | OPIÐ ALLAN SÓLARHRINGINN
FÍ
T
O
N
/
S
ÍA
FÍ
T
O
N
FÍ
T
O
N
FÍ
T
O
N
FÍ
T
O
N
FÍ
T
O
N
FÍ
T
O
N
FÍ
T
O
N
FÍ
T
O
N
FÍ
T
O
N
FÍ
T
O
N
FÍ
T
O
N
FÍ
T
O
N
FÍ
T
O
N
FÍ
T
O
NN
ÍT
O
N
FÍ
T
O
NN
FÍ
T
O
N
OO
TÍTFÍ
TT
FÍÍÍÍFF
/
SÍ
A
/
SÍ
A
/
SÍ
A
/
SÍ
A
/
SÍ
AA
/
SÍ
A
/
SÍ
A
/
SÍ
A
/
SÍ
A
/
SÍ
AA
/
SÍ
AA
/
SÍ
AA
/
SÍ
A
/
SÍ
/
SÍÍSS
/
S
//
NÝR OG SPENNANDI MATSEÐILL Á N1 ÁRTÚNSHÖFÐA
TILKYNNING
TIL SÆLKERA
Komdu og smakkaðu úrval af nýjum og ferskum
réttum og heitum og köldum kaffidrykkjum!
KOMDU Á N1
ÁRTÚNSHÖFÐA
OG FÁÐU ÞÉR
EITTHVAÐ FERSKT
OG NÝMALAÐ
þeirra kemur fram að atvinnulausir
eru hluti af vinnumarkaðnum og eiga
rétt á bótum ef þeir hafa áður verið
útivinnandi. „Atvinnuleysisbætur eru
hugsaðar fyrir viðkomandi til fram-
færslu þangað til að hann kemst aftur
til vinnu,“ segir þær. „Einstaklingur-
inn hefur ekki einungis ávinning af því
að hafa vinnu heldur nýtur öll þjóðin
góðs af, sem og hið opinbera í gegnum
skatttekjur. Því er ákaflega mikil-
vægt að atvinnustigið sé sem hæst.
Til þess að hinn atvinnulausi geti bætt
við færni sína og viðhaldið starfsgetu
sinni þá eru atvinnuleysisbætur hugs-
aðar fyrir einstaklinginn sem áunninn
réttur hans og einnig sem fjárfestingu
samfélagsins þar til hinn atvinnulausi
hefur fengið starf á ný.“
Markmið kerfisins að koma fólki
í vinnu
Atvinnuleysistryggingakerfið gerir ráð
fyrir því að þeir sem eru án vinnu kom-
ist aftur út á vinnumarkaðinn og er það
einnig markmið kerfisins.“ Hins vegar
er önnur leið út úr kerfinu og hún er sú
að atvinnulausir verði að öryrkjum. Af-
leiðingar kreppu hjá nágrannaþjóðum
okkar hafa verið miklar og hátt hlutfall
þeirra sem misst hafa vinnuna og orðið
atvinnulausir til langs tíma hafa minni
virkni og enda oftar en ekki sem ör-
yrkjar,“ segja Erla og Sigrún jafnframt.
Einnig kemur fram í ritgerð þeirra
að í löndum þar sem mikið og langvar-
andi atvinnuleysi hefur verið, er hætta
á að atvinnuleysið verði „ættgengt“,
það er, börn sem eiga foreldra sem eru
atvinnulausir eru líklegri en önnur
börn að verða sjálf atvinnulaus þegar
þau eldast.
Grunnatvinnuleysisbætur eru
167.176 krónur. Útborgað, eftir skatt,
eru bæturnar um 150 þúsund, að sögn
Þrastar. Skiptir þar engu máli hvort
atvinnuleitandinn býr í foreldrahúsum
eða er að leigja. „Kerfið okkar hefur
verið gagnrýnt af kollegum okkar
erlendis. Hér geta ungmenni verið
komin með 100 prósent bótarétt 18 ára
og fá sömu upphæð og foreldrar sínir
sem hafa ef til vill stundað vinnu í 30 ár
– og búa jafnvel heima hjá þeim,“ segir
Þröstur. Á Norðurlöndunum er tekju-
tenging atvinnubóta allan atvinnu-
bótatímann, hér varir tekjutenging
einungis í þrjá mánuði og er 70 prósent
af meðallaunum síðustu sex mánaða
að hámarki 270 þúsund.
Atvinnuleysið hentar ágætlega
Hólmfríður Ingvarsdóttir lýkur meist-
aranámi í félagsráðgjöf við Háskóla
Íslands nú í vor. Lokaritgerð hennar
fjallaði um líðan, reynslu og viðhorf
ungra atvinnuleitenda. Hún ræddi við
átta atvinnuleitendur sem höfðu verið
atvinnulausir frá fjórum mánuðum
upp í tvö og hálft ár. Þeir bjuggu allir á
höfuðborgarsvæðinu, ýmist í foreldra-
húsum eða í leiguíbúð, þeir voru allir
einhleypir nema einn og tveir áttu
börn.
Þrír viðmælenda Hólmfríðar töluðu
um að atvinnuleysið hentaði þeim
ágætlega. Einni fannst henni líða betur
eftir að hún missti vinnuna „Líðanin
hefur breyst til hins betra hjá mér. Mér
finnst þetta ekki hafa verið leiðinlegt.“
Annar sagðist hafa farið í sjálfskoðun
við atvinnumissinn og honum liði bet-
ur núna en fyrir tveimur árum. „Miklu
betur.“ Þriðja viðmælandanum sem
líkaði atvinnuleysið ágætlega segir
kostinn vera að hann hefur meiri pen-
ing milli handanna en hann hafði áður,
þegar hann var í skóla. Hann sagðist
nú geta farið út að borða þrisvar á dag,
sem hann hafði ekki getað þegar hann
var í skóla. Einni sagðist líka vel að
geta haft tíma fyrir sjálfa sig á meðan
dóttir hennar er í leikskólanum og að
hennar mati væri það ekki þess virði í
mörgum tilfellum að taka að sér vinnu.
Hún sagði það ekki muna svo miklu
fjárhagslega að vera á atvinnuleysis-
bótum og í vinnu: „Eins og er breytir
það ekkert rosalega miklu í mörgum
vinnum hvort þú ert atvinnulaus eða
í vinnu. Það eru kannski bara svona
tveir-þrír tíuþúsundkallar í viðbót
svona með flest störf.“
Aðrir þátttakendur lýstu því hvernig
atvinnuleysið hefur haft slæm áhrif á
líðan þeirra þannig að þeir fyndu veru-
lega breytingu. Þeir lýstu meiri kvíða,
depurð, leiða og jafnvel þunglyndi.
Allir höfðu upplifað erfiðleika við að
halda rútínu.
„Rannsóknir sýna að menntun hefur
jákvæð áhrif á vinnumarkaðsstöðu
einstaklinga og minni líkur eru á lang-
tímaatvinnuleysi hjá einstaklingum
sem hafa meiri menntun en þeim sem
aðeins hafa grunnmentun að baki,“
segir Hólmfríður. Hér á landi hefur
um 65 prósent ungra atvinnulausra
einungis lokið grunnskólanámi, 26
prósent hafa lokið stúdentsnámi,
iðnnámi eða starfstengdu námi á fram-
haldsskólastigi og 9 prósent hafa lokið
háskólaprófi.
Háskólamenntaðir fá strax vinnu
Að sögn Þrastar er nokkuð auðvelt
fyrir háskólamenntað fólk að fá
vinnu og stoppar það ekki lengi við
á atvinnuleysisskrá. Undanfarin ár
hefur Vinnumálastofnun verið að þjálfa
upp ómenntaða atvinnuleitendur og
gera það fólk hæfara til þess að fara
út á atvinnumarkaðinn. „Þetta eru oft
krakkar með enga menntun og nánast
enga starfsreynslu og höfum við því
lagt okkur fram við að gera þennan
hóp samkeppnishæfari við eldri
hópinn, sem hefur meiri reynslu. Við
höfum boðið upp á ýmis námskeið, svo
sem vinnuvélanámskeið, tölvunám-
skeið, meiraprófsnámskeið, námskeið
í hönnun og handverki, námskeið sem
tengjast iðn- og tæknigeiranum, svo
fátt eitt sé nefnt. Fólk fékk oft vinnu í
E rla Jóhannesdóttir og Sigrún Ásdís Sigurðardóttir gerðu lokaverkefni á Hug- og félagsvísindasviði, Há-skólanum á Akureyri árið 2010 sem fjallaði um áhrif
atvinnuleysis á líðan ungs fólks á aldrinum 18-22 ára. Þær
ræddu við átta atvinnulaus ungmenni sem öll áttu það sam-
eiginlegt að hafa hætt í námi. Þau tjáðu sig meðal annars um
skoðun sína á námi og ástæður fyrir því að þau hættu.
Gígja
„...æi ef maður dettur út úr skóla eða vinnu eða eitthvað þá
festist maður svo í þessu og það er svo erfitt að komast upp
úr þessu og (þögn) já maður svona til dæmis ég þori varla
að fara í skóla aftur vegna þess að þá missi ég nottlega
peninginn og ég er komin í svo djúpa skuld þannig að get
ekkert tekið séns á að missa bæturnar...“
Björk
„...fólki finnst bara sjálfsagt þá að ég fari bara í skóla en þá
nottlega missi ég bæturnar og þar ekki alveg eða ég veit
ekki alveg hvernig það á að ganga.“
Darri
„...maður þarf helst að vera lærður til þess að gera eitt-
hvað bara spurning um að fara aftur í skóla sko...en hvað á
maður þá að gera í peningamálum...þú getur nottlega farið
í hálfan skóla og fengið hálfar atvinnuleysisbætur eða eitt-
hvað maður fær nottlega ekkert það mikinn pening maður
er nottlega með hús og ábyrgð.“
Heimir
„Ég var nottlega hérna í Verkmenntaskólanum en svo
hérna féll ég úr honum en ég er svona að spá í að koma
mér í eitthvað nám núna. Mér fannst ég ekki vera að læra á
réttu áhugasviði sko þá var ég líka í áfengisneyslu og svo-
leiðis kannski þess vegna sem maður féll úr skóla...Þetta
er sérstaklega leiðinlegt af því að mig langar að verða stúd-
ent sko en nottlega bý ekki lengur hjá mömmu og pabba og
ég mun aldrei eiga pening til þess á atvinnuleysisbótum til
þess að geta framfleytt mér í gegnum allt námið...“
Áhrif atvinnuleysis
á líðan ungs fólks
12 fréttaskýring Helgin 8.-10. júní 2012