Fréttatíminn - 08.06.2012, Page 32

TAKE
AW
AY T
ILBO
Ð
56
2
38
38
SUÐURLANDSBRAUT 12 | LAUGAVEGUR 81 BRAGAGATA 38a
16”PIZZ
A
24
95.- með tveim
ur ále
ggju
m
& 12” MA
RGA
RITA
/
HVÍT
LAUK
SBRA
UÐ
2
16”PIZZ
A
34
95.-
af m
atseð
li
& 16” MA
RGA
RITA
/
HVÍT
LAUK
SBRA
UÐ
3
16”PIZZ
A
18
95.-með tveim
ur ále
ggju
m
1
hildarleik höfðu verið í viðtölum. Okkur
fannst mikilvægt að deila með þjóðinni því
sem við höfðum upplifað og vera opin gagn-
vart því. Hluti af mér – sami hlutinn og sagði
mér að það væri rétt af mér að skrifa bókina –
sagði mér að það væri mikilvægt. Þetta getur
stafað af því að ég hef sjálf viljað afla mér eins
mikilla upplýsinga og unnt er um hvað gerðist
þennan dag. Eiginlega til að raða púsluspilinu
saman – fá heildarmynd. Þess vegna sam-
þykkti ég að fara í nokkur viðtöl. Mér leið
mun betur eftir að við höfðum skilað af okkur
handritinu. Skrifin hjálpuðu mér við að takast
á við tilfinningar mína og reynslu. Skrifin voru
nokkurs konar meðferð. Það hefur líka hjálpað
mér mikið að geta talað um þessa atburði“
Mikilvægt að fá að vera „gamla“ Siri
Atburðir sem þessir munu alltaf eiga stað í
huga og minningum ykkar. Hvernig gengur
ykkur almennt að lifa með þessa reynslu í
farangrinum,núna þegar ekki eru liðnir nema
tíu mánuðir?
„Ég hef sagt að þessi lífsreynsla er ekki
eitthvað sem ég get falið. Ég held ekki að
það myndi gera mér gott að reyna að gleyma
henni. Þess í stað verð ég að finna leið til að
takast á við þetta og láta þessa atburði verða
eðlilegan hluta af mér og lífi mínu í framtíð-
inni. Það er mikilvægt fyrir mig að vera Siri,
stelpan sem ég hef alltaf verið, en ekki Siri
sem var í Útey. Atburðirnir 22. júlí komu án
nokkurrar viðvörunar en það táknar ekki að
þeir hafi getað ýtt „gömlu“ Siri í burtu. Hún
er ennþá hér. Þess vegna er betra fyrir mig að
læra að lifa með því sem gerðist þennan dag
í stað þes að láta þessa reynslu skyggja á líf
mitt alla ævi.“
„Útey og 22. júlí hafa verið hluti lífs okkar í
tíu mánuði,“ segir Erik. .„Það hefur haft áhrif
á fjölskyldu okkar, bæði á góðan og erfiðan
hátt. Upplifunin hefur styrkt fjölskylduböndin.
Það er mikilvægt fyrir okkur að láta þessa
reynslu verða hluta af okkur og nota tæki-
færið til að styrkja okkur sem manneskjur til
að halda áfram að lifa. Það sama finnst mér
gilda fyrir Noreg frá 22. júlí er að mér hefur
mér fundist sífellt mikilvægara að við gefum
því tilgangslausa tilgang. Mér finnst mikil-
vægt að við vinnum að því að styrkja lýðræðið,
það sé opnað meira á umræðu og mannúðin
verði sýnilegri. Það er besta leiðin til að svara
hryðjuverkum og besta leiðin til að virða og
heiðra þær sjötíu og sjö manneskjur sem voru
myrtar.“
Talið um sorgina, talið um erfiðar minn-
ingar
Eigið þið einhver ráð til þeirra sem horfast í
augu við hið illa eða ganga í gegnum skelfi-
lega lífsreynslu. Í bókinni talar Siri um alvar-
leg veikindi, dauðsföll og fleira. Hvernig er
best að halda áfram með lífið eins og það var
áður en áföll dynja yfir – ef það er þá hægt?
„Ég held að það sé einstaklingsbundið,“
svarar Siri. „En það þýðir ekki að við getum
ekki lært hvert af öðru. Besta ráðið sem ég
get gefið er að tala um reynsluna við aðra –
jafnvel þótt þér finnist það ekki passa á því
augnabliki. Það getur verið erfitt, það þekki
ég af eigin reynslu. Ég vildi ekki ræða þessi
mál við neinn í fyrstu en eftir að ég fór að tala
um þau, leið mér miklu betur. Auðvitað ræður
viðkomandi hversu djúpt hann fer í málin, það
er sá sem lendir í hlutunum sem ræður þeirri
ferð. Komið fram við þann sem hefur upplifað
mikla erfiðleika á sama hátt og áður. Það er
enginn munur á alvarlegum veikindum og
hræðilegri lífsreynslu. Sú staðreynd að nokkr-
ir vina minna buðu mér í bíó 24. júlí hafði gríð-
arleg góð áhrif á mig og sýndi mér að ég gæti
staðið upprétt án hjálpar. Þau töluðu ekki um
22. júlí eða klukkustundirnar sem við vörðum
þar saman. Þeir höguðu sér bara nákvæmlega
eins og alltaf áður. Mér fannst það stórkost-
legt! En hvert okkar verður að velja sína leið
til bata. Við verðum að skora okkur sjálf; gera
eitthvað jákvætt, þótt það geti reynst erfitt. Ég
þarf stöðugt að skora á sjálfa mig svo ég verji
ekki lífinu í að vera óttaslegin og það er oft
erfitt. En ég geri það. Ég get ekki lifað lífinu
hugsandi um 22. júlí 2011 það sem ég á eftir
ólifað. Ég vil halda áfram.“
„Mundu hvað er mikilvægt í lífinu“ –
heilræði Siri til föður síns
Martraðirnar eru að mestu horfnar hjá Siri og
Erik segist aldrei hafa fengið martröð.
„Nei ég hef aldrei fengið martröð, sem
betur fer. Ég hef haft meiri áhyggjur af Siri
og gleymi því stundum að ég er faðir tuttugu
ára háskólanema, ekki þrettán ára unglings.
Ég get sagt henni hvað er rétt og hvað er
rangt. Það hefur stundum reynst Siri erfitt.
Ég fylgdi henni til Englands og var þar meðan
hún var að koma sér fyrir. Það var erfitt að
kveðja hana. Ég var hræddur um hana. Ég var
áhyggjufullur þar sem hún fór til Englands án
nokkura vina til að ræða við. Ég hafði áhyggj-
ur af hvernig hún myndi takast á við nýja hluti
í nýju landi. En ég var hreykinn af henni að
vilja fara. Hún vildi ekki láta morðingjann
breyta mikilvægum fyrirætlunum sínum. Mér
fannst að það væri rétt af henni að gera þetta.
Thea, litla systir, aðeins sextán ára, var
sterka ofurkonan í fjölskyldunni þann 22. júlí.
Hún hélt voninni vakandi, hún upplýsti alla í
fjölskyldunni um stöðu mála og hún reyndi að
sjá um okkur öll. Það sama gilti um Berit, hún
skiptir lykilatriði í þessu þótt bókin beini sjón-
um að okkur Siri. Bæði Berit og Thea studdu
þá ákvörðun Siri að fara til Bretlands og hafa
talað mikið við hana á „Skype”. Leið Beritar
að komast í gegnum þetta hefur verið að
stunda íþróttir og æfa mikið. Thea og margir
bræður og systur fórnarlambanna hafa glímt
við erfiðleika, en Theu gengur vel. Vandamál
Theu var að hún vildi annast alla, vera sú
sterka og halda fjölskyldunni gangandi. Á
sama tíma var hún hálf ósýnileg. Allir í fjöl-
skyldunni og vinir spurðu hvernig Siri hefði
það, varla nokkur spurði um líðan Theu.”
Hafa þesir atburðir breytt viðhorfi þínu til
lífsins?
„Siri segir oft: „Mundu hvað er mikilvægt í
lífinu.” Og það er rétt hjá henni. 22. júlí hefur
breytt lífsviðhorfum mínum á margan hátt. En
dags daglega er það hversdagurinn sem gildir.
Við eigum okkar góðu stundir, við ræðum
málin líkt og margar aðrar fjölskyldur.”
En hvernig sérðu lífið framundan Siri, að
loku háskólanámi? Hefurðu ákveðið hvað þú
vilt gera?
„Núna veit ég ekkert hvað ég vil gera. Í
sumar þarf ég að taka ákvörðun um hvort ég
ætli að halda áfram náminu hér í Bretlandi eða
hvort ég fari í háskóla í Noregi. Ég hef ekki
velt framtíðinni mikið fyrir mér. Ég lifi í núinu.
Fyrst lýk ég grunnnámi áður en ég tek að
öllum líkindum masterspróf.”
Svöruðu hryðjuverkunum með ást og
rósum
Hvað geta Norðmenn og aðrar þjóðir lært af
því sem gerðist í Noregi 22. júlí í fyrra?
„22.júlí hefur sýnt Norðmönnum að það er
mikilvægt að vernda gildi og meginreglur lýð-
ræðisins. þarf að vernda áfram. Sá dagur gaf
orðunum sem við hlustum á í ræðum á þjóðhá-
tíðardegi Norðmanna, 17 .maí, nýja merkingu.
Ég held það sé mikilvægt að ræða málin og
finna út hvað er hægt að gera til að annar
slíkur atburður endurtaki sig aldrei; hvað það
var sem færði okkur þennan morðingja og
hryðjuverkamann. Það kenndi okkur að það er
mikilvægt að berjast gegn öllum öfgum, bæði
trúarlegum og pólitískum, en það hvernig
við brugðumst við hryðjuverkaárásini kenndi
okkur líka heilmikið um okkur sjálf og fólkið
okkar. Við söfnuðumst saman, héldumst í
hendur. Við svöruðum hryðjuverkum með ást
og rósum og sögðum: „Meira lýðræði, opnara
samfélag og ekki vera auðtrúa.” Ég held að
þessi viðbrögð og hvernig fólk studdist við
orð forsætisráðherra og konungsins, muni
í framtíðinni verða skoðuð til hins ítrasta af
stjórnmálafræðingum í Noregi og jafnvel í
öðrum löndum. Ég er ánægður með hvernig
þjóðin brást við en ekki svaraði ekki í sömu
mynt og hryðjuverkamaðurinn – með meiri
deilum, ofbeldi, hræðslu og hefnd. Mikilvægi
þess að berjast gegn öfgum er að hafa sterkan
liðsafla lögreglu, en samt halda samfélaginu
opnu eins og það hefur verið í Noregi, ekki
byggt á lögregluvaldi eða „Stóra-bróður”
samfélagi.”
Auður stóll við matarborðið og engin
tónlist úr unglingaherberginu
Munuð þið á einhvern hátt minnast 22. júlí –
sem minningardags fyrir þá sem voru myrtir
– kannski ekki opinberan minningardag en
eitthvað í einrúmi fyrir ykkur að minnast
þeirra sem Siri þekkti og hitti?
„Ég held að 22. júlí muni ég skrifa eitthvað
eða gera eitthvað fyrir foreldra sem misstu
börnin sín í þessum hildarleik. Siri verður í
Útey og fjölskylda mín mun styðja fjölskyldur
sem misstu þá sem þau elskuðu mest. Ég
hugsa nánast á hverjum degi til þessara fjöl-
skyldna, sem sitja við kvöldverðarborðið þar
sem er auður stóll og engin tónlist berst leng-
ur úr unglingaherberginu. Það hefði getað
verið ég og ég sé baráttuna sem þau eiga í. Ég
sé hversu hugrökk þau eru. Mörg þeirra eiga
önnur börn til að annast. Fyrir þau verða for-
eldrarnir að vera sterkir. Það hefur mikil áhrif
á mig og ég finn mikið til með þeim.”
Hverjar eru tilfinningar ykkar í garð Anders
Behring Breivik?
„Ég ber engar tilfinningar til hans,” svarar
Siri án umhugsunar. „Ég ætla ekki að eyða
orkunni í að hugsa til hans. Hann er ekki þess
virði.”
„Ég hata hann ekki,“ segir Erik. „Meira að
segja þegar hann situr hlæjandi í réttarhöld-
unum eða sýnir engar tilfinningar. Kannski
myndi ég hata hann hefði hann myrt Siri. En
ég vona samt ekki. Ég er viss um að einhvers
staðar innra með honum býr manneskja með
tilfinningar og að hann þurfi mikla aðstoð
þann dag sem hann vaknar og uppgötvar að
hann hefur mannlegar tilfinningar. Ég held að
það sé mikilvægt að læra af Anders Behring
Breivik. Það er sjaldgæft að hryðjuverkamað-
ur lifi hryðjuverkaárásina af. Nú lærist honum
hver hvati hans var, hvort það eru veikindi,
geðveiki eða hans eigin hugmyndafræði um
stjórnmál.“
Hvaða dóm mynduð þið vilja að Breivik fái?
Fangelsi, geðsjúkrahús eða dauðadóm, væri
hann leyfður í Noregi?
Þessari spurningu vill Siri ekki svara. En
Erik segir:
„Það er dómarans að ákveða. Ég er ekki
geðlæknir né hef mikla þekkingu á lögfræði.
Það er mér mikilvægt að dómsvaldið virki á
faglegan og réttlátan hátt – líka í þessum rétt-
arhöldum. Það er líka svar okkar við hryðju-
verkaárás á kerfi okkar. Í Noregi eru ekki
dauðarefsingar og mér finnst það gott. Hvort
sem það verður fangelsi eða geðsjúkrahús þá
verður herra Breivik aldrei frjáls aftur. En það
er mikilvægt að umræðurnar um hægri öfga-
stefnu og hugmyndafræðilega pólitík hennar
séu ekki lagðar til hliðar og útskýrðar með
geðveilu herra Breivik, jafnvel þótt hann verði
dæmdur geðveikur og ekki hæfur til að vera
dæmdur til vistar í venjulegu fangelsi.”
Sigraði „Fjall hins illa anda“. Siri, Berit móðir hennar, Erik pabbi hennar og Thea, litla systir, hamingju-
söm eftir að hafa gengið á tind Kilimanjaro, aðeins tæpum mánuði eftir skelfinguna.
32 viðtal Helgin 8.-10. júní 2012