Fréttatíminn - 08.06.2012, Blaðsíða 42

Sætúni 8, 105 Reykjavík. Sími: 531 3300. ritstjórn@frettatiminn.is Ritstjóri: Jónas Haraldsson jonas@frettatiminn.is Framkvæmdastjóri:
Teitur Jónasson teitur@frettatiminn.is Fréttastjóri: Óskar Hrafn Þorvaldsson oskar@frettatiminn.is. Auglýsingastjóri: Valdimar Birgisson valdimar@frettatiminn.is.
Fréttatíminn er gefinn út af Morgundegi ehf. og er prentaður í 82.000 eintökum í Landsprenti.
F
Leiti fólk til sérfræðistétta sem hafa ríka
trúnaðarskyldu treystir það því að sá trún-
aðar haldi. Þetta á til dæmis við um lækna
og lögfræðinga. Í slíkum viðtölum eru oftar
en ekki lagðar fram viðkvæmar persónuupp-
lýsingar sem öðrum eru ekki ætlaðar. Gera
má ráð fyrir að slíkt hafi átt við um þær
konur sem leituðu lögfræðiaðstoðar vegna
ígræðslu brjóstapúða sem síðar kom í ljós að
reyndust gallaðir, enda óskuðu
þær nafnleyndar.
Friðhelgi einkalífs er
stjórnarskrárvarinn grunn-
réttur fólks. Reglunni er ætlað
að verja einstaklinga gegn yfir-
gangi stjórnvalda hverju sinni
og er mikilvægasta mannrétt-
indaákvæði stjórnarskrárinnar,
eins og Brynjar Níelsson,
hæstaréttarlögmaður og frá-
farandi formaður Lögmannafélags Íslands,
bendir á í nýlegri blaðagrein. Svo mikilvæg
eru þessi ákvæði, segir hæstaréttarlög-
maðurinn, að sett hafa verið í lög ákvæði um
trúnaðar- og þagnarskyldu ýmissa starfs-
stétta, svo sem lögmanna, sem hafa upplýs-
ingar um viðkvæm einkamálefni fólks.
Hann spyr því eðlilegrar spurningar í
kjölfar nýfallins hæstaréttardóms þar sem
lögmanni þeirra kvenna sem til hans leituðu,
í skjóli trúnaðar og nafnleyndar vegna
ígræðslu gölluðu brjóstapúðanna, var gert
að láta skattrannsóknarstjóra í té nöfn og
kennitölur þeirra: „Er stjórnarskrárvernd
einkalífsins gagnvart ríkisvaldinu að engu
orðin?“
Í stjórnarskránni segir að allir skuli njóta
friðhelgi einkalífs, heimilis og fjölskyldu –
en þrátt fyrir það ákvæði megi með sérstakri
lagaheimild takmarka á annan hátt friðhelgi
einkalífs, ef brýna nauðsyn ber til vegna rétt-
inda annarra.
Hæstaréttarúrskurðurinn er konurnar
varðar, og áður úrskurður Héraðsdóms
Reykjavíkur, byggir, að því er fram kemur í
grein hæstaréttarlögmannsins, á heimild í
lögum um tekjuskatt þar sem öllum er skylt
að láta skattayfirvöldum í té allar upplýsing-
ar og gögn sem þau óska eftir og sérstöku
ákvæði þeirra laga sem kom inn í lögin árið
2009 um að ákvæði annarra laga um trún-
aðar- og þagnarskyldu víki fyrir því.
Þarna er langt seilst og spurning hvor
rétturinn sé ríkari, kvennanna sem leituðu
í trúnaði til lögmanns eða skattayfirvalda
sem rannsaka hugsanleg skattaundanskot
læknis. „Það er mikilvægt,“ segir Brynjar,
„að fólk geti leitað til lögmanna vegna
sérþekkingar þeirra. Að öðrum kosti er
flestum einstaklingum ekki mögulegt að
leita réttar síns gagnvart öðrum einstak-
lingum eða ríkisvaldinu. Þess vegna hefur
löggjafinn sett sérstök lög um lögmenn þar
sem trúnaðar- og þagnarskyldan er mikil-
vægur þáttur og raun forsenda þess að fólk
geti leitað til þeirra. Það er því undarlegt
að löggjafinn skuldi afnema trúnaðar- og
þagnarskylduna og veita skattayfirvöldum
ótakmarkaða heimild til að fá aðgang að við-
kvæmum upplýsingum frá skjólstæðingum
þeirra. Og það er skelfilegt að dómstólar
skuli meta stjórnarskrárvarða friðhelgi svo
lítils, að þeir leggi blessun sína yfir löggjöf
af þessu tagi.“ Hæstaréttarlögmaðurinn
fylgir þessu með svari við eigin spurningu:
„Hvað er þá því til fyrirstöðu að skattayfir-
völd fái aðgang að gögnum í vörslu skipaðra
verjenda sakaðra manna? Samkvæmt dómi
Hæstaréttar er ekkert því til fyrirstöðu.“
Tekið skal undir með Brynjari þar sem
hann segir að svo virðist sem allir hafi sofið
á verðinum yfir þessum mikilvægu einstak-
lingsréttindum og ótrúlegt sé að nokkrum
manni finnist hagsmunir skattayfirvalda
vega þyngra en hagsmunir þeirra kvenna
sem hér um ræðir. „Ég tel,“ segir Brynjar
í Fréttatímanum í liðinni viku, „hagsmuni
þeirra kvenna, sem fengið hafa sílikon í
barm sinn, til að njóta fullrar nafnleyndar,
meiri en rétt ríkisins til að komast að því
hvort einhver lýtalæknir hafi skotið hundr-
uðum þúsunda eða milljónum undan skatti.
Friðhelgin er ein af grunnstoðum samfélags-
ins og það hriktir í henni.“ Vont er, eins og
fram kemur þar, að virðing fyrir friðhelgi
einkalífsins sé á undanhaldi hjá ríkisvaldinu.
Hún hafi verið sett í annað sætið á eftir rann-
sóknarhagsmunum og eftirliti ríkisins.
Friðhelgi einkalífs
Sofið á verðinum
Jónas Haraldsson
jonas@frettatiminn.is
Í Fréttatímanum 25. maí sl. var fullyrt að allt bendi til þess að Seðlabankinn hafi farið á svig við stjórnsýslulög þegar hann frestaði ákvörðun
á sölu Sjóvár til aðila sem nú hefur sjálfur upplýst að
hann hafi á þeim tíma verið til rannsóknar í gjald-
eyriseftirliti Seðlabankans vegna gruns um brot á
gjaldeyrislögum og hafi síðar verið kærður til Efna-
hagsbrotadeildar ríkislögreglustjóra vegna sama
gruns. Er þetta haft eftir alþingismanninum Guð-
laugi Þór Þórðarsyni og vísar hann í því sambandi til
svars Seðlabankans við fyrirspurn frá Umboðsmanni
Alþingis. Reyndar gengur blaðið sjálft lengra og
persónugerir málið í hliðartexta og fullyrðir að „Már
Guðmundsson ...hafi notfært sér (undirstrikun SÍ)
upplýsingar frá gjaldeyriseftirliti bankans...“. Þessi
ummæli hljóta að flokkast sem meiðyrði en ekki
verður farið lengra með það.
Hið rétta í málinu er að í svari Seðlabankans til
Umboðsmanns Alþingis um þetta mál er ítarlega
rökstutt að Seðlabankinn hafi ekki brotið stjór-
nsýslulög í þessu samhengi og hefur það ekki verið
hrakið. Þvert á móti er auðvelt að rökstyðja að það
hefðu verið alvarleg embættisafglöp ef Seðlabankinn
hefði haldið áfram með söluna eins og ekkert væri
og síðan skömmu síðar kært stóran aðila í kaupenda-
hópnum fyrir brot á gjaldeyrislögum, og það vegna
fjármuna sem hugsanlega hefðu verið notaðir til að
kaupa félagið. Þetta ættu flestir að sjá. Til viðbótar
skal bent á að eftirlitsaðilar með Seðlabankanum,
þ.e. Ríkisendurskoðandi og þingkjörið bankaráð,
fengu upplýsingar um þetta mál og gerðu ekki at-
hugasemdir við málsmeðferð.
Það að salan á Sjóvá hafi verið framkvæmd af dótt-
urfélagi Seðlabankans, ESÍ ehf., breytir þessu ekki
eins og útskýrt var í svari Seðlabankans sem birt var
samhliða fréttinni en blaðamaðurinn gerði lítið með.
Í fréttinni er verið að gera það tortyggilegt að fyrir
Alþingi liggur frumvarp sem meðal annars felur
það í sér að Seðlabankinn fái samskonar upplýs-
ingaheimildir og FME til að rannsaka brot á gjald-
eyrislögum. Enginn fótur er fyrir þeirri tortryggni
á grundvelli þessa máls eins og fram hefur komið.
Reyndar er það svo að Seðlabankinn ber þagnar-
skyldu samkvæmt lögum um gjaldeyrismál, auk
þagnarskylduákvæða seðlabankalaga. Í þessu til-
tekna máli hefur Seðlabankinn því gætt fyllsta trún-
aðar sem auðvitað hamlar honum í því að leggja öll
gögn á borðið. Það er hins vegar auðvelt að nota slíka
þögn til að gera mál tortryggileg.
Að lokum er rétt að benda á þá staðreynd að í
þessu tiltekna máli var það bjóðandinn sem hætti
sjálfur við kaupin áður en Seðlabankinn hafði tekið
ákvörðun í málinu. Það má jafnframt minna á í
þessu samhengi að samkvæmt tilkynningu frá Fjár-
málaeftirlitinu 22.11.2010 hafði sú stofnun verið með
í skoðun hvort fjárfestahópur bjóðandans gæti fengið
heimild til að fara með virkan eignarhlut í Sjóvá-
Almennum tryggingum hf. Niðurstaða í það mál
var ekki komin þegar bjóðandi sagði sig sjálfur frá
kaupunum.
Yfirlýsing frá Seðlabanka Íslands
Athugasemd við rangfærslur
í Fréttatímanum
Kaffi á könnunni og næg bílastæði
b ó k a b ú ð
f o r l a g s i n s
Opið alla virKa daga
kl. 10–18
Og laugardaga
kl. 10–14
Fiskislóð 39
ÍS
L
E
N
S
K
A
S
IA
.I
S
S
F
G
4
20
40
0
4.
20
08
17juni.is
Skrúðgöngur frá Hlemmi og Hagatorgi kl.13
34 viðhorf Helgin 8.-10. júní 2012