Læknablaðið - 01.09.1960, Blaðsíða 58

126
LÆKNABLAÐIÐ
enn ekki að fullu kunn, þó að
bent hafiverið á ýmis atriði,sem
sennilega eiga þar lilut að máli.
Má þar til nefna mataræði (li-
póið-ríka fæðu), umhverfi og
lifsvenjur, arfgengi, líkams-
byggingu, áhyggjur og asa, sem
talið er fylgifiskur nútíma-þjóð-
félagshátta, tóbaksneyzlu o. fl.
Um einn þessara þátta, arfgeng-
ina, ættum við að geta lagl
nokkuð til mála, vegna sérstakr-
ar aðstöðu liér á landi. 1 þessu
sambandi er þó nauðsyn að
leggja áberzlu á það, að tölu-
samræmi þarf vitanlega ekki að
segja neitt til um orsök og af-
leiðingu, og má með sanni segja,
að í þessu efni hafi verið svndg-
að mikið upp á náðina. Kunn-
áttumenn liafa bent á, að sams
konar tölusamræmi og er milli
bjartasjúkdóma og ýmissa ofan-
greindra atriða sjáist einnig
milli tíðni hjartasjúkdóma og
livers þess annars, sem vottar
efnahagslega framvindu, svo
sem sölu bifreiða o. fl. Geta má
þess lil dæmis, að í New Yorlc-
borg er náið tölusamræmi milli
botnlangabólgu og byggingar
skýjakljúfa, og margt fleira
jafnfjarstætt mætti til nefna.
Flestir telja sennilegast, að um
margar samverkandi orsakir sé
að ræða, eða, að tii grundvall-
ar liggi sameiginleg orsök, sem
enn er ókunn.
Um uppruna og eðli krans-
æðaþrengslis og afleiðinga þess
á hjartavöðva gegnir sama máli,
og er langt frá því, að menn
séu þar enn þá leiddir í allan
sannleika. Hefur þetta valdið
miklum breytingum á nafngift-
um sjúkdómsins undanfarna
áratugi. I fvrstu var mönnum
tamast að nefna sjúkdóminn
thrombosis arteriae coronariae,
síðar occlusio arteriae corona-
riae, en nú er venjulega talað
um infarctus myocardii í sömu
merkingu. Stafar þetta af því,
að sönnur liafa verið færðar á,
að ekki þarf endilega að mynd-
ast drep í hjartavöðva, þótt
kransæðagrein lokist, en hins
vegar getur liæglega myndazt
drep í vöðvanum, án þess að
æðagrein lokist til fulls. Nægir
til þess, að blóðþurrð komist á
ákveðið stig, ef aukins starfs er
krafizt af hjartavöðvanum, en
hliðarrás blóðs er ónóg. Loks
hafa menn átt erfitt með að
skýra þá staðreynd, að mikil
lcölkun getur verið í kransæð,
án þess að stífla myndist, en á
hinn bóginn deyja ungir menn
og að öðru leyti hraustir ofl
skyndilega vegna segamyndun-
ar í kransæðagrein, sem virðist
algerlega heilbrigð.
Síðasta áratuginn liefur vakið
athygli kenning, sem skozkur
sj úkdómafræðingur, að nafni
Duguid, er frumkvöðull að. Að
áliti bans er að minnsta kosti
um tvær mismunandi orsakir að
ræða til þeirra breytinga i æð-
um, sem til þessa bafa verið
nefndar einu nafni æðakölkun