Læknablaðið - 01.03.1962, Síða 45

LÆKNABLAÐIÐ
19
verið valdir lil að heyja stríð í
Kóreu.
Um orsakir æðakölkunar rík-
ir annars niikil óvissa, og frum-
orsakir hennar mega með öllu
heita óþekktar. Hins vegar er
kunnugt um ýmis atriði, sem
virðast stuðla að æðakölkun, og
eru þessi lielzt: 1. Fæði, auðugt
að fitu og liitaeiningum. 2. Of-
fita. 3. Hár blóðþrýstingur. 4.
Skemmdir á æðaveggjum (á-
verkar, kuldi, blæðingar í innsta
hjúp). 5. Breytingar á hinum
súru fjölsvkrungum (muco-
polysaccharid) í millifrumuefni
æðaveggjanna, svo sem fyrir á-
hrif ákveðinna efnakljúfa
(hyaluronidase) eða vegna
skorts á C-fjörefni, eins og kem-
ur fram við tilraunir á naggris-
um. Margt fleira kemur og til
greina, svo sem arfgengi, kyn,
aldur, skaplyndi, hreyfing, at-
vinna o. s. frv. Tekizt hefur að
framleiða atlierosclerosis í sum-
um tilraunadýrum (ekki í rott-
um) með fóðri, sem inniheldur
mjög mikið kólesteról. Venjuleg
(neutral) fita hefur ekki slík
áhrif.
Atlierosclerosis sést í kanín-
um, hænsnum, svínum, páfa-
gaukum og öpum. í hlóði þess-
ara dýra er mikið af |3-lípópró-
teinum, líkt og i mönnum.
Fituefni í blóði.
Helzlu fituefni í hlóði eru
venjuleg (neutral) fita, fosfó-
lípíð og kólesteról. Fitan er að
verulegu leyti hundin eggja-
livítuefnum, aðallega cí- og (3-
glóbúlínum, og helzt þannig
uppleyst í hlóðinu. í flestum teg-
undum dýrafeiti eru mettaðar
fitusýrur. í lýsi eru þó ómett-
aðar fitusýrur, og svo er einn-
ig í jurtafeiti yfirleitt; kókos-
hnetuolía er helzta undantekn-
ingin, en í lienni eru mettaðar
fitusýrur. Nauðsvnlegar (essen-
tiel) fitusýrur eru allar ómett-
aðar: línólsýran með 2 tvíbind-
ingar, línólensýran með 3 og
arakídonsýran með 4 tvíbind-
ingar.
Um 70% af kólesteróli blóðs-
ins eru í sambandi við fitusýr-
ur sem esterar. Annars er þekk-
ing manna á efnaskiptum kól-
esteróls mjög í molum. Talið er,
að líkaminn myndi sjálfur um
2 g kólesteróls á dag, en í venju-
legu fæði vestrænna þjóða eru
ekki nema 0.2—0.4 g. Af þess-
um tölum má ráða, að kólester-
óhnagn i fæði hefur litla þýð-
ingu fvrir myndun atheroscler-
osis. Það þyrfti að aukast 5—10-
falt til þess að ná þyí magni,
sem líkaminn framleiðir sjálf-
ur. Og ef takast á að fá fram
atherosclerosis í tilraunadýrum
með kólesterólgjöf, þarf hún að
vera mjög mikil. Ivólesteról er
talið myndast í lifur, æðaveggj-
um og víðar út frá edikssýru.
En edikssýra er eitt millistig í
Krebshringnum, sem fituefni,
kolvetni og eggjahvítuefni
leggja leið sína um við niður-