Læknablaðið - 01.03.1962, Blaðsíða 46

20
LÆKNABLAÐIÐ
brot i líkamanuin. Kólesteról
getur þannig orðið til úr öllum
þessum efnum. Enn fremur geta
kolvetni ummyndazt í fitusýr-
ur, ýmist mettaðar eða ómett-
aðar, með einni tvíbindingu, t.
d. olíusýru.
Hækkun lilóðkólesteróls í syk-
ursýki og slímbjúg (myxöde-
ma) bendir til þess, að hormón
stjórni að einhverju leyti efna-
skiptum kólesteróls eða verki
á þau a.m.k. Á hinn bóginn leik-
ur enginn efi á því, að fitusýr-
urnar eru mikilvægur þáttur í
þessum breytingum. Mettaðar
fitusýrar auka kólesterólmagn í
blóði, en hinar ómettuðu draga
úr því á einhvern óþekktan hátt,
aðallega þrjár liinar fyrrnefndu
nauðsynlegu fitusýrur. Er ara-
kídonsýran þar mikilvirkust,
enda hefur hún flestar tvíbind-
ingar. Olíusýran, sem befur að-
eins eina tvíbindingu, virðist
engin ábrif hafa. Þess má geta
hér, að blóðkólesteról hækkar af
eggjaneyzlu, þó ekki vegna kól-
esterólinnihalds eggjanna, sem
er að vísu allmikið, heldur af
einhverri óþekktri orsök (Lan-
cet).
Það hefur komið í Ijós, að
fæði, sem er auðugt að nauðsyn-
legum fitusýrum, lækkar blóð-
kólesteról miklu meira en filu-
snautt fæði. Ómettuðu fitusýr-
urnar virðast þannig eiga virk-
an þátt i þessari lækkun (Lan-
cet, 15. febr. 1958). Aðrir draga
í efa þessi ábrif fitusýranna
(Lancet, 22. marz 1958).
Æði langt er síðan byrjað var
að mæla kólesteról í blóði. Á
síðari árum er farið að aðskilja
fitusameindir blóðsins eftir
stærð þeirra eða eðlisþunga,
ýmist með papþírskrómató-
grafíu eða í mjög hraðgengri
skilvindu (ultracentrifugering).
Þetta er gert í saltupplausn, sem
hefur eðlisþungann 1.063, og
fljóta þá fituefnin uppi — eða
færasl nær möndli skilvindunn-
ar —, og braðast þær sameind-
ir, sem minnsta eðlisþyngd liafa.
Eru þær svo auðkenndar með
tákninu Sf (Swedberg flota-
einingu). Framan við Sf er oft
sett frádráttarmerki, sem gefur
til kynna, að hér er um að ræða
eiginleika öfugan við sökk-
hraða. Há Sf-gildi eiga þá við
léttari sameindir, sem leita upp
á við með tiltölulega miklum
liraða. Oftast munu þær einnig
vera stærri en hinar eðlisþyngri,
og kemur það til af því, að i
stærri sameindum er hlutfalls-
lega mikið af léttri fitu en lítið
af þungum eggjahvituefnum; í
litlu fitusameindunum er hins
vegar mikið kólesteról, sem er
þvngra í sér en önnur fita. Þess
vegna fá þessar Iitlu kólesteról-
auðugu sameindir lægstu Sf-
gildin.
Fæðið og fituefni í blóði.
Á undanförnum árum hafa
verið gerðar víðtækar rannsókn-